ΑΙΤΗΜΑ ΑΘΑΝΑΣΙΑΣ
- Ημερομηνία: Τετάρτη, 02/08/2017 18:37
Της Ελένης Κουτσιλαίου
Μέσα στα δεινά της θνητότητάς μας ο παντοδύναμος θεός Δίας πρόσθεσε άλλο ένα : φρόντισε κάθε ανθρώπινο ον να γεννιέται με χαραγμένη πάνω του την ημερομηνία του θανάτου του. Μαρτύριο από το οποίο μας απάλλαξε ο ημίθεος Προμηθέας. Και αυτό ήταν το πιο ουσιαστικό του δώρο, ουσιαστικότερο και από τη φωτιά. Παρά την ανακουφιστική του παρέμβαση, το άλυτο και βαρύ άχθος παραμένει. Πεθαίνουμε. Όλοι. Ανεξαιρέτως .Κάπου, κάπως, κάποτε, όποτε. Είναι το μόνο σίγουρο που διέπει και καθορίζει την ύπαρξη μας: η νομοτελειακή μας φθαρτότητα.
Συνυπάρχοντας με την ανεπούλωτη βεβαιότητα της απώλειας αντικαταστήσαμε το ανεκπλήρωτο αίτημα για αθανασία με τα φθηνά υποκατάστατά του: την εξουσία και τον πλούτο. Σισύφεια, εμμονικά, (κατά)σπαραχτικά μοχθούμε, αδικούμε, ικετεύουμε για (μια έστω και μικρή) παράταση χρόνου.
Όλα τα παραπάνω υπαρξιακά ερωτήματα τίθενται στο δύσκολα κατατάξιμο έργο του Ευριπίδη, μέσω μιας ακραίας παραδοξότητας :Το αίτημα ανθρωποθυσίας που γίνεται αναπάντεχα και παράλογα αποδεκτό με την αιτιολογία της άδολης συζυγικής αγάπης.
Η εκδοχή της Κ. Ευαγγελάτου και των συνεργατών της θα εστιάσει την παραστασιακή οπτική της στο (ανέφικτο) αίτημα αθανασίας που έστω και προσωρινά θυμίζει νίκη επί του θανάτου. Θα ρίξει λοιπόν έναν ανελέητο προβολέα πάνω στον αιτούντα. Σε αυτόν που με θρασύτητα, ματαιοδοξία ,εγωπάθεια αλλά (και απελπισία) αναζητά τον (συν)άνθρωπο που οικειοθελώς θα προσφέρει τη ζωή του για να συνεχίσει να ζει ο ίδιος. Και αυτός δεν είναι άλλος από τον Άδμητο. Τον Βασιλιά των Φερών. Ο Άδμητος λοιπόν βρίσκεται στο ανεπίστρεπτο κατώφλι του θανάτου, εκτός αν βρεθεί κάποιος να πεθάνει στη θέση του. Ασθμαίνει αναζητώντας τον εθελοντή. Και σε αυτό το σημείο έχουμε την πρώτη ένδειξη της πτώσης του: υποβιβάζει την ιερότητα του θανάτου στο επίπεδο της συναλλαγής. Απευθύνεται στην γονεϊκή αγάπη, μάταια. Και ενώ όλα μοιάζουν χαμένα, αναπάντεχα η σύζυγός του η Άλκηστη δέχεται. Ήσυχα, απλά, εύκολα(;). Ο Άδμητος με μέγιστη υποκρισία θα κάνει μια μεγαλειώδη κηδεία (θυμίζει γιορτές απολυταρχικού καθεστώτος) που θα καταλήξει σε ανόσια παρωδία, θα επιβάλλει πολύ σκληρούς όρους πένθους στο λαό του, θα θρηνεί εκκωφαντικά και μεγαλόστομα, για να κρύψει την ξέφρενη χαρά του που τον κατακλύζει..Κι όταν γίνει η ταφή, ανακουφισμένος περιμένει να απολαύσει το δώρο της ζωής, που τόσο χυδαία παζάρεψε. Αλλά μάταια. Αντί για αυτό θα κατακλύσει την ύπαρξη του η απώλεια του προσφιλούς προσώπου- η πρόβα δηλαδή του δικού του θανάτου-, θα αναμετρηθεί με το πένθος, με την αποκάλυψη ότι ένα κομμάτι της δικής του ζωής και της δικής του καθημερινότητας τελειώνει με τον θάνατο ενός αγαπημένου. Θα έρθει αντιμέτωπος με το «αδυσώπητο ποτέ πια» που έστω και προσωρινά θα τον γιατρέψει από την εγωπάθεια και θα τον ανταμείψει με (στιγμιαία) αυτογνωσία και συντριβή.
Η σκηνοθέτης δεν θα μας κάνει τη χάρη να διαβάσει ευφρόσυνα (δηλαδή εύκολα,) το αμφίσημο τέλος: Ναι, ο Ηρακλής θα φέρει πίσω την Άλκηστη από τον κάτω κόσμο. Αλλά ποια Άλκηστη; Η «πεπλοφόρος» σιωπηλή Άλκηστη δεν θυμίζει σε τίποτα τον ζωντανό εαυτό της, είναι ένα σώμα (νεκρό; ζωντανό; ) που έχει συμπεριφορά άψυχής κούκλας. Ο Άδμητος θα τη δεχτεί. Χωρίς χαρά. Χωρίς ανακούφιση. Με αφάνταστο τρόμο και οδύνη. Τι άραγε επέστρεψε; Η στοιχειωμένη μνήμη; Η ιδεατή εικόνα της ενοχής; Το αιωρούμενο ζωτικό ψεύδος;
Το ομιχλώδες έργο έχει φωτιστεί κατά καιρούς από διάφορες αναγνώσεις, η εκδοχή της Κ. Ευαγγελάτου είναι ουσιαστική και καίρια. Έχει ανάστημα, θέση ,ουσία, γνώση, σοβαρότητα, και αυτοπεποίθηση. Κρύβει στοχαστικότητα, βάθος, γενναιότητα, ειλικρίνεια και μια κυρίαρχη αλλά καλά κρυμμένη μελαγχολία και πικρή ειρωνεία πίσω από μια εύστοχη και ευθύβολή κωμικότητα.
Η επίμονη υπαρξιακή διερώτηση που διατρέχει όλο το έργο εύστοχα πλαισιώνεται από τις πρώτες φράσεις του «Φάουστ» και από την σκηνή που ο Ηρακλής θυμίζει τον νεκροθάφτη στον Άμλετ με το κρανίο του Γιόρικ που κάνει το ερώτημα να μεταφέρεται αναπάντητο μέσα σε αιώνες πολιτισμού.
Το εγχείρημα είναι υψηλής αισθητικής και άρτιας τεχνικής.
Στο ύψος του εγχειρήματος στάθηκε και η σκηνογραφία (Ε.Μανιδάκη) και η μουσική (Γ. Πούλιος)
Εύσημα στην Πατρίσια Απέργη για την κίνηση του χορού και για το πάθος που εμφυσά στην ομάδα που κινεί.
Ξεχωριστή αναφορά Στον Γιάννη Φέρτη. Η εμπειρία, η γνώση ο σεβασμός σε μια απολαυστικά αυτοσαρκαστική ερμηνεία.
Επίσης :στον δαιμόνιο και δαιμονιακό Απόλλωνα του Κ. Βασαρδάνη, στον τρυφερό υπηρέτη του Ερρίκου Μηλιάρη, στον παλλόμενο Άδμητο του Οδ. Παπασπηλιόπουλου.
Ειδική μνεία στον Φελινικό Ηρακλή του Δημήτρη Παπανικολάου. ίσως η πιο πολυπρισματική ερμηνεία της μέχρι τώρα πορείας του. Χρησιμοποίησε το ευρύ οπλοστάσιό του και καθόλου τις ευκολίες του.
Εντέλει ποιο είναι το αίνιγμα και το θαύμα που μας προτείνει αυτή η παραστασιακή απόπειρα; Νομίζω την αντοχή να αντικρύσουμε με ποίηση και χιούμορ το τραύμα της φθαρτότητας μας που ανελέητα εγχάραξε ο Δίας και τρυφερά απέκρυψε ο Προμηθέας χωρίς όμως να μπορεί να το σβήσει: Την αμετάκλητη θνητότητά μας.