ΠΛΑΤΩΝΑ, ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΗ - ΠΕΡΙΟΔΕΙΑ
-
Σύνοψη
H παράσταση ΠΛΑΤΩΝΑ, ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΗ, στην αρχαία ελληνική γλώσσα, που ξεκίνησε πέρσι με τη συνεργασία και υπό την αιγίδα του ΚΘΒΕ, μετά την ενθουσιώδη και κατανυκτική της υποδοχή από το κοινό κάθε ηλικίας και παιδείας, συνεχίζεται και φέτος με μεγάλη περιοδεία ανά την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό, κατόπιν της απρόβλεπτης επιτυχίας της στην Ρουμανία( Εθνικά Θέατρα Βουκουρεστίου και Κραϊόβας), και την τιμητική πρόσκληση να παιχθεί φέτος στην ιστορική Όπερα του Ανόι(Βιετνάμ) την 25η Μαρτίου, ημέρα της εθνικής μας εορτής, για το Διεθνές Διπλωματικό Σώμα.
Ο Δήμος Αβδελιώδης, εμπνευστής και δημιουργός αυτού του εγχειρήματος, έχοντας διδάξει την φωνητική ερμηνεία της αρχαίας πλατωνικής γλώσσας με την δική του μέθοδο και καταθέτοντας παράλληλα μια νέα, διαφορετική μετάφραση της ‘’Απολογίας’’ που συνοδεύει με υπέρτιτλους την παράσταση, γράφει στο εισαγωγικό του σημείωμα:
«Mε την «Απολογία του Σωκράτη» το οικουμενικό πνεύμα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού φθάνει στην πιο κορυφαία του στιγμή, γιατί γίνεται συνειδητή πράξη, αποκτώντας πραγματική και αναμφισβήτητη σωματική υπόσταση με τον Σωκράτη, ο οποίος αρνείται να ζει συμβατικά, χωρίς ελευθερία, και προτιμά το θάνατο, παρά να στερηθεί τον ενθουσιασμό και τη χαρά, σαν αναζήτησης του ουσιαστικού σκοπού της ύπαρξής μας.
Στην απολογία του, αποκαλύπτει τις τυποποιημένες και φοβικές συμπεριφορές των ανθρώπων και όλη την εικόνα ενός πολιτισμού που πελαγοδρομεί ασταμάτητα χωρίς πιλότο και χωρίς ξεκάθαρο δημιουργικό σκοπό, μοιάζοντας με το σήμερα του δυτικού πολιτισμού.
Ταυτόχρονα αρχίζει και η δύση του ελληνικού κόσμου, εφ’ όσον το πνεύμα αυτού του ουμανιστικού πολιτισμού δεν μπόρεσε να ενσωματωθεί μέσα στην πραγματική ζωή, της λειτουργίας της δημοκρατίας, της παιδείας και των άλλων θεσμών, παραμένοντας σαν μια ουτοπική και άπιαστη ιδέα για ποιητές.
Είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο να καταλάβουμε σήμερα τον πραγματικό χαρακτήρα αυτού του εξόχως οριακού κειμένου μέσα από τις μεταφράσεις του, επειδή η μεταγραφή του σε μιαν άλλη γλωσσική δομή και φωνή, είτε είναι η νέα ελληνική είτε η φωνή μιας οποιασδήποτε άλλης εθνικής γλώσσας, αλλάζει αναγκαστικά και αλλοιώνει παρερμηνευτικά το ύφος και το ήθος του λόγου, άρα και το πραγματικό πρόσωπο του Σωκράτη και του Πλάτωνα.
Κάθε μεταφραστική απόπειρα όσο πιστή κι’αν θέλει να είναι, δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον πρωτότυπο λόγο ενός κειμένου, αφού εκ των πραγμάτων παράγει μιαν εντελώς νέα δομή, που ενέχει έναν διαφορετικό ήχο, παράγοντας μιαν άλλη μουσική.
Όμως ο ήχος και οι μουσικές παράμετροι είναι που ρυθμίζουν τις σημασίες και το νόημα της κάθε φράσης και όχι η τυπική ή τυποποιημένη εκφορά μιας σειράς λέξεων. Ο τρόπος που θα ειπωθούν, είναι αυτό που καθορίζει την ευκρίνεια των ιδεών, των εικόνων και των αισθημάτων που κατοικούν μέσα τους.
Οι λέξεις για να αποκαλύψουν αυτό τον κρυμμένο κόσμο , πρέπει να μην ακούγονται σαν λέξεις αλλά σαν οχήματα σημασιών που διαρθρώνουν το νόημα. Στο άκουσμά τους όχι απλώς να καταλαβαίνουμε αλλά κυρίως να νοιώθουμε.
Σκοπός λοιπόν της εκφοράς του ίδιου του αρχαίου πλατωνικού κειμένου κατά την παράσταση, δεν είναι κάποιος λόγος πρωτοτυπίας ή μιας στενά φιλολογικής ή ιστορικής αναζήτησης, αλλά η ανάγκη, από το άκουσμα της φωνής του αυθεντικού έργου, να αφουγκρασθούμε και να νοιώσουμε βιωματικά τα αισθήματα και τις ιδέες του Σωκράτη, αφού κάθε μετάφραση-ανάλογα με την οπτική γωνία και τις προσωπικές επενδύσεις του μεταφραστή-, προσδίδει κάθε φορά κι ένα εντελώς διαφορετικό προσωπείο στο Σωκράτη.
Οι πρόβες ξεκίνησαν τον Μάιο του 2012, με τη συγκεκριμένη μέθοδο που χρησιμοποιώ για την ερμηνεία ενός κειμένου –παρακάμπτοντας την Εράσμια και την Προσωδιακή εκφορά καθώς και τη χρήση των πλάγιων ήχων της βυζαντινής μουσικής–, με σκοπό ο αρχαίος λόγος να ακούγεται φυσικός και οικείος, έχοντας παρόμοιους-αν όχι ίδιους-, ήχους και ρυθμούς με τις προγενέστερες έως και τις σύγχρονες φωνητικές εκφράσεις της ελληνικής γλώσσας.
Οι υπέρτιτλοι της μετάφρασης δεν είναι μόνο ένας οδηγός για την πλήρη κατανόηση του λόγου του Σωκράτη αλλά και για την εξήγηση κάποιων λέξεων που τις θεωρούμε αυτονόητες επειδή τις χρησιμοποιούμε και σήμερα, ενώ η σημασία τους είναι εντελώς διαφορετική, όπως πχ η λέξη αλήθεια, η οποία για τους ακροατές του απολογούμενου Σωκράτη, σημαίνει την ακριβή διατύπωση ενός πράγματος, την πραγματικότητα.
Μέλημά μας δεν ήταν απλά μια καλή θεατρική παράσταση, αλλά κυρίως μια αυθεντική Αναπαράσταση της δίκης του Σωκράτη, με ένα πατάρι και μια κλεψύδρα, χωρίς άλλα θεατρικά στοιχεία, παρά μόνο με την ατμόσφαιρα που δημιουργεί η ενσάρκωση, από τους δυο ηθοποιούς, της φωνής του πρωτότυπου κειμένου στην αρχαία αττική διάλεκτο, της αυθεντικής δηλαδή φωνής του, που του επαναπροσδίδει το "χαμένο" από τις μεταφράσεις νόημα του.
Ο τελετουργικός χαρακτήρας αυτής της Αναπαράστασης και η απόδοση τιμής στο εξαιρετικό όσο και δραματικό αυτό ιστορικό γεγονός και τα Πρόσωπά του, μας επιβάλει να μην πραγματοποιείται στο τέλος του έργου η επιστροφή των ηθοποιών για χαιρετισμό.»Πρόγραμμα Περιοδείας
Προπώληση εισιτηρίων:Κριτική Κοινού
-
Η αυθεντική αυτή Αναπαράσταση της πιο συγκλονιστικής δίκης στην ιστορία του πολιτισμού, στην ίδια ακριβώς γλώσσα που μιλήθηκε από τον Σωκράτη και καταγράφηκε με ακρίβεια από τον παρόντα νεαρό μαθητή του, Πλάτωνα, κάνουν την παρακολούθηση της για τους θεατές- δικαστές, μια μοναδική βιωματική εμπειρία, έχοντας την αίσθηση ότι ζουν μέσα στην πραγματική ατμόσφαιρα εκείνης της μέρας της δίκης, κι όπου ο Σωκράτης και ο Μέλητος ενσαρκώνονται μπροστά τους ζωντανά.
Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία του θεάτρου, αλλά και για τα φιλολογικά δεδομένα, που επιχειρείται και υλοποιείται πρακτικά, να μιλιέται η αρχαία ελληνική γλώσσα έτσι, ώστε ν’ακούγεται με έναν φυσικό ,άμεσο και οικείο τρόπο χωρίς χαρακτήρα πειραματισμού, αναδεικνύοντας την αδιάλειπτη ενότητα όλων των μορφών της ελληνικής γλώσσας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
-
Σωκράτης: ΚΑΡΑΜΠΟΥΛΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ Μέλητος: ΔΙΣΛΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ -
Συντελεστές
Διδασκαλία αρχαίου κειμένου: ΑΒΔΕΛΙΩΔΗΣ ΔΗΜΟΣ
Επιμέλεια μετάφρασης υπερτιτλισμού: ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗ ΑΜΑΛΙΑ
Εικαστική παρέμβαση: ΠΑΤΣΟΓΛΟΥ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ
Σκηνογραφικός σχεδιασμός κλεψύδρας: ΚΟΤΣΑΝΑΣ ΚΩΣΤΑΣ
Οργάνωση παραγωγής: ΣΑΜΑΡΤΖΙΔΟΥ ΑΘΗΝΑ -
Φωτογραφίες
-
Κριτικές
ΠΛΑΤΩΝΑ, ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΗ, η αυθεντική αναπαράσταση της πιο συγκλονιστικής Δίκης στην ιστορία του πολιτισμού, παρουσιάζεται σε Ελλάδα και εξωτερικό, κερδίζοντας κοινό και κριτικούς.
Έγραψαν για την παράσταση:
Δώρο εν καιρώ "ξηρασίας" η παράσταση «Απολογία Σωκράτη». Είδαμε στο θέατρο Κήπου και σχολιάζουμε.
Τελικά το θέατρο, σε αυτήν την εκδοχή που βιώσαμε, είναι αναμφισβήτητα κορυφαία πολιτική πράξη. Από μόνο του σαν δράση και λόγος. Που όταν συμβαίνει σε μέρες και κλίμα σαν τα τωρινά, έρχεται ως «από μηχανής θεός» να φωτίσει σκιές, να ξεδιαλύνει θολά τοπία, να παρηγορήσει το πνεύμα. Να επαναφέρει χαμένες ισορροπίες και χαμένα αυτονόητα σε μια κοινωνία που πελαγοδρομεί τραγικά ή πολιτικολογεί ακατάσχετα ΜΗ λέγοντας ΤΙΠΟΤΑ. Η εν λόγω «πολιτική πράξη – παράσταση» σε σκηνοθεσία Δήμου Αβδελιώδη, αφορούσε στο έργο του Πλάτωνα «Απολογία Σωκράτους» και έλαβε χώρα στο θέατρο Κήπου… εκτός προγράμματος. Καθότι η συγκεκριμένη παραγωγή του ΚΘΒΕ προορίζεται να παρασταθεί σε επιλεγμένους αρχαίους χώρους και θέατρα λόγω του θέματος και της ιδιαίτερης παρουσίασης στα αρχαία ελληνικά, όμως η αναστάτωση ( έως πλήρης αποδιοργάνωση) των τελευταίων ημερών στη χώρα, έφερε κυριολεκτικά τα πάνω – κάτω στα καλλιτεχνικά δρώμενα και τους προγραμματισμούς…
Γεγονός όμως που επέτρεψε στους εναπομείναντες- τυχερούς- Θεσσαλονικείς του καλοκαιρινού Σαββάτου, να παρακολουθήσουμε πρώτοι μια παράσταση με μοναδική ιδιαιτερότητα: την εκφορά του λόγου στη μητρική αρχαία γλώσσα, από ένα κείμενο διαχρονικό και οικουμενικό, σαν την απολογία του Σωκράτη, όπως την κατέγραψε ο παρών στη δίκη Πλάτωνας. Οι λάτρεις των αρχαίων κειμένων είναι σίγουρο ότι έχουν καταχωρίσει το συγκεκριμένο στα πλέον αγαπημένα της βιβλιοθήκης τους για πολλούς λόγους: για τη δραματικότητα του ιστορικού γεγονότος, για το βαθύ και υψηλό νόημα του λόγου, για τη διαχρονικότητα των αξιών που πρεσβεύει, για το συναισθηματισμό που το διακρίνει. Ένα από τα πολλά και σπουδαία διαμάντια της αρχαίας ελληνικής γραμματείας που αξιωθήκαμε ως ακριβή κληρονομιά.
Το οποίο αναφέρεται στην περίφημη δίκη που διεξήχθη το 399 π.Χ. στο Δικαστήριο της Ηλιαίας με τον Σωκράτη να κατηγορείται ότι εισάγει «καινά δαιμόνια» στην πόλη, διαφθείρει τους νέους και τα χρηστά ήθη με βασικό κατήγορο-μηνυτή τον ποιητή Μέλητο. Υπερασπιζόμενος τον εαυτό του, θα εκθέσει με τρόπο αριστοτεχνικό τις ιδέες, τις αξίες και εν τέλει τον σκοπό της ύπαρξής του, συμπυκνώνοντας το καταστάλαγμα της σοφίας του στο αξεπέραστο «έν οίδα, ότι ουδέν οίδα». Θα αναπτύξει ενώπιον των δικαστών τις αρχές του που αφορούν στην ηθική, τη γνώση και το πνεύμα έναντι της ύλης και της δόξας, θα καταρρίψει τις ψευδείς κατηγορίες του Μέλητου απογυμνώνοντας τα επιχείρηματά του με την περίφημη «μαιευτική» του μέθοδο, θα κρίνει σκληρά τους άρχοντες, τους ποιητές, τους λογής «σοφούς»... Και αφού αντιπροτείνει απρόβλεπτη «ποινή» για τα… μη αδικήματά του, θα αποδεχτεί τον θάνατο «τιμητικά» και βαθιά φιλοσοφημένα, ενώ πριν αποσυρθεί θα εκστομίσει με συγκίνηση τα τελευταία μεγαλειώδη λόγια του…
Τα μεγάλα εύσημα (+) ανήκουν δικαιωματικά σε δύο ανθρώπους: τον εμπνευστή Δήμο Αβδελιώτη και τον ενσαρκωτή Βασίλη Καραμπούλα διότι:
- Το εγχείρημα του Δήμου Αβδελιώδη που επιμελήθηκε τη διδασκαλία του κειμένου, τη μετάφραση (σε υπέρτιτλους) και τη σκηνοθεσία, υπήρξε όντως τολμηρό, μοναδικό στα χρονικά, ιδιαίτερα δύσκολο έως ριψοκίνδυνο. Ομολογώντας ο ίδιος ότι στόχος του δεν ήταν η όποια πρωτοτυπία, αλλά «η ανάγκη από το άκουσμα της φωνής του αυθεντικού έργου, να αφουγκρασθούμε και να νοιώσουμε βιωματικά τα αισθήματα και το ήθος του Σωκράτη». Το να φέρεις πάνω στη σκηνή του σήμερα τον αυθεντικό αρχαίο λόγο με τις σπάνιες «λεκτικές» αρετές, είναι από μόνο του ένα σπουδαίο παιδαγωγικό και συνάμα πολιτιστικό βήμα. Μια εξαιρετική εμπειρία να απολαμβάνεις την αρμονία, το μέτρο, τον ρυθμό, τη μουσικότητα μιας γλώσσας, πάντα ζωντανής και οικείας υποσυνείδητα. Όταν επιπλέον καταφέρεις να την κάνεις να ακούγεται όχι ως «μουσειακό είδος» ή ως «νεκρή φιλολογική» ή πομπώδης στα παλιά πρότυπα αρχαίων τραγωδιών, αλλά φυσική, σχεδόν καθημερινή, έχεις ήδη κατορθώσει έναν άθλο. Και έχεις σίγουρα πετύχει τον πρωταρχικό στόχο του «βιωματικού». Ομολογουμένως η διδασκαλία του αρχαίου κειμένου υπήρξε υποδειγματική με άψογο τονισμό λέξεων των φράσεων, ακριβείς παύσεις, σωστές εντάσεις που υποδήλωναν σοβαρή, επίπονη δουλειά και εμβάθυνση στο λόγο. Εξίσου πετυχημένη και η μετάφραση (σε δεύτερο πλάνο) που κράτησε τον ρυθμό και μια μορφή ποιητικότητας στην απόδοση του αρχαίου πλατωνικού κειμένου, απόλυτα συντονισμένη με τα προφορικά λεγόμενα.
- Ο Βασίλης Καραμπούλας ως ενσαρκωτής του Σωκράτη, ήταν αυτός που υλοποίησε τον… άθλο! Από τους δυσκολότερους χωρίς αμφιβολία. Μιάμισυ συνεχή ώρα σε έναν ακατάπαυστο μονόλογο στην αρχαία γλώσσα, απέδωσε λιτά και αφοπλιστικά μια ιστορική στους αιώνες απολογία ενός κορυφαίου στοχαστή. Με δουλεμένη σε κάθε λέξη και λεπτομέρεια την εκφορά ενός λόγου δύσκολου, τόσο από άποψη ακούσματος όσο και από πλευράς νοημάτων, παρότι είτε η άρθρωση είτε η τεχνική ηχητική υποστήριξη δεν τον βοηθούσαν ιδιαίτερα. Εντούτοις ήταν εμφανέστατο το «παίδεμα» που προηγήθηκε ώστε να μιλά στα αρχαία τόσο φυσικά, που είχες την αίσθηση ότι ακόμη και στην καθημερινότητά του εκφράζεται σε αυτή τη γλώσσα! Εντελώς λιτός και αφαιρετικός στην υποκριτική του, περιορίστηκε αποκλειστικά στο σπουδαίο λόγο, τονίζοντάς τον εκφραστικά με αίσθηση του μέτρου, χωρίς εξάρσεις αλλά με σωστές δόσεις συναισθήματος. Ο Θανάσης Δισλής στο ρόλο του Μέλητου με τις ολιγόλεπτες παρεμβάσεις του καθήμενος στις κερκίδες, πέραν της σκηνοθετικής «ανάσας» που πρόσφερε στην έκβαση της παράστασης, υπήρξε καίριος, αποτελεσματικός, δυναμικός.
Στασινοπούλου Π ------------------------
Ο «ΣΩΚΡΑΤΗΣ» ΜΙΛΑΕΙ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ
Μαγεμένοι βγήκαν από το θέατρο Κήπου όσοι παρακολούθησαν χθες βράδυ την «Απολογία του Σωκράτη», στο αρχαίο κείμενο του Πλάτωνα, σε σκηνοθεσία Δήμου Αβδελιώδη. Ήταν πράγματι μία παράσταση που προσέφερε μέθεξη και συμμετοχή. To κοινό γίνεται μέρος του Δικαστηρίου της Ηλιαίας που βλέπει τον Σωκράτη να απαντά στις κατηγορίες που του προσάπτει ο Μέλητος μετά από παρακίνη¬ση του Ανύτου και με την συμπαράσταση του Λύκωνα.
Η σκληρή δουλειά του Βασίλη Καραμπούλα με τον σκηνοθέτη απέδωσε γλυκείς καρπούς. Το αρχαίο κείμενο εκφέρεται τόσο φυσικά που στο μεγαλύτερο μέρος της «Απολογίας» δεν είναι απόλυτα αναγκαίο να παρακολουθεί ο θεατής τους υπέρτιτλους. Ο «Σωκράτης» μιλά στην καρδιά και το μυαλό στην γλώσσα μας. Ο Βασίλης Καραμπούλας μετά από δυόμιση χρόνια μεθοδευμένων προβών μιλάει αρχαία ελληνικά με άνεση και φυσικότητα, χωρίς προσποίηση και στόμφο. Ήταν τόσο άνετος και απορροφημένος συνάμα που δεν έδωσε καν σημασία σε μία… νυχτερίδα που τον γυρόφερνε σε ολόκληρη την παράσταση!
Η ιδέα να παρουσιαστεί σε αρχαιολογικούς χώρους είναι πολύ ενδιαφέρουσα και θα πρέπει να υλοποιηθεί. Θα μπορούσε να γνωρίσει μεγάλη επιτυχία σε περιοχές με τουριστικό ενδιαφέρον. Η δομή της παράστασης είναι τέτοια που δεν έχει τεχνικές απαιτήσεις που καθιστούν δύσκολη την μεταφορά της παντού. Δυστυχώς στην χτεσινή παράσταση δεν υπήρχαν αγγλικοί υπέρτιτλοι, όπως είχε αναγγελθεί, γεγονός που έκανε κάποιους ξένους που βρέθηκαν στο Θέατρο Κήπου να φύγουν στα μισά της παράστασης. Καλό θα ήταν να αποφευχθούν τέτοια λάθη στο μέλλον.
Είναι μία παράσταση που πρέπει να δουν μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου για να νιώσουν την ενότητα της αρχαίας ελληνικής με τη νέα.
Σε γενικές γραμμές ήταν μία παράσταση που και νοητικά έχει να προσφέρει πολλά, με τις αξίες του πένητα φιλοσόφου που προτίμησε να πεθάνει παρά να μην τηρήσει τα όσα δίδασκε.
Μην τη χάσετε!ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ - Κατερίνα Νικολάου
----------------
«Σωκράτης: ένα ηθικό αντίβαρο σε καιρούς χαλεπούς»
«αδικεί Σωκράτης,ους μεν η πόλις νομίζει Θεούς
ου νομίζων, έτερα δε δαιμόνια καινά εισηγούμενος,
αδικεί δε και τους νέους διαφθείρων. Τίμημα θάνατος».
ΜέλητοςΌσοι βρεθήκαμε στο θέατρο «Αντιγόνη Βαλάκου» το περασμένο Σάββατο, είχαμε τη σπάνια τύχη να απολαύσουμε την «Απολογία του Σωκράτη»,το μοναδικό μη διαλογικό έργο του Πλάτωνα, παιγμένο στη γλώσσα του πρωτοτύπου, μια παράσταση σκηνοθετημένη από τον Δήμο Αβδελιώδη, που όπως δηλωνόταν ήδη στην έναρξή της, επείχε θέση αναπαράστασης της δίκης του φιλοσόφου,που πραγματοποιήθηκε το 399 π.χ. στο αθηναϊκό δικαστήριο της Ηλιαίας, καταδικάζοντας τον Σωκράτη σε θάνατο.
Η παράσταση αυτή επανέφερε στο προσκήνιο, με τον πλέον ζωντανό και επίκαιρο τρόπο, τη συζήτηση για τη γοητεία του αρχαιοελληνικού κόσμου, την αρχαιογνωσία και την ενότητα της ελληνικής γλώσσας από την εποχή του Ομήρου ως τις μέρες μας, μέσα στις συναρπαστικές της διαδρομές, τόσο ως ζωντανό γλωσσικό όργανο,όσο και ως γλώσσα της λογοτεχνίας.
Ο σκηνοθέτης κατέφυγε σε ένα από τα πλέον κομβικά κείμενα της αρχαιοελληνικής γραμματείας,την «Απολογία του Σωκράτη», υπόδειγμα φιλοσοφικού στοχασμού και δικανικού λόγου ταυτόχρονα, που αποτελεί εγκόλπιο της ηθικής διάστασης του «φιλοσόφου των φιλοσόφων» όλων των εποχών, πρόταση για μια πρωτοποριακήπαιδαγωγική,αλλά και ένα κείμενο υψίστης λογοτεχνικής αξίας.
Και πέτυχε να εγγράψει εκ νέου στον νεοελληνικό βίο το σημαντικό αυτό κείμενο με τους όρους που το ίδιο θέτει.
Όπως σημειώνει ο σκηνοθέτης, στο πρόγραμμα της παράστασης, η τύχη του Σωκράτη δείχνει, ότι το πνεύμα της αθηναϊκής δημοκρατίας δεν μπόρεσε να ενσωματωθεί τελικά μέσα στην πραγματική ζωή τής λειτουργίας της δημοκρατίας, παραμένοντας εντέλει μια ουτοπία.
Παρόλα τα κορυφαία της επιτεύγματα η δημοκρατία αυτή παρουσίασε, όπως γνωρίζουμε, πολύ νωρίς σημάδια κόπωσης και κατέληξε μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο και την τυραννία των τριάκοντα, να καταδικάσει σε θάνατο τον πνευματικό άνθρωπο, που ίσως την εκπροσωπούσε με τον πιο εμβληματικό τρόπο, τον Σωκράτη.
Τον άνθρωπο δηλαδή που είχε ταυτίσει τη ζωή του με το «γνώθι σαυτόν», το «μηδέν άγαν» και το «εν οίδα ότι ουδέν οίδα»,που διαβιούσε λιτά και τριγύριζε στους δρόμους της Αθήνας ενοχλώντας τους Αθηναίους, σαν την αλογόμυγα που ενοχλεί τα νωθρά άλογα, με ερωτήσεις σχετικά με τις γνώσεις τους, την αλήθεια και την αρετή.
Ήταν ο δάσκαλος που ουδέποτε ισχυρίστηκε ότι διδάσκει κάτι, ή πήρε χρήματα για τις συζητήσεις που διεξήγαγε στους δρόμους και τα γυμναστήρια, ήταν ο δάσκαλος που λάτρευαν ωστόσο οι νέοι να ακολουθούν και να παρακολουθούν.
Εκπάγλου ασχήμιας άνδρας, όπως φαίνεται, και με τη μορφή σάτυρου, πιθανώς με μια ιδιαίτερα έντονη ροπή στη φιληδονία, άσκησε τον εαυτό του στην εγκράτεια και στο να επιθυμεί μόνο το αγαθό.
Η κλίση του στη φιλοσοφία τον έστρεψε από πολύ νωρίς σε μια παιδαγωγική μέθοδο,που τα βασικά της χαρακτηριστικά ήταν η διαλεκτική,η συζήτηση δηλ. για όλα τα σημαντικά θέματα του βίου, η ειρωνεία, το κάμωμα,κατά τη διάρκεια της συζήτησης,ότι ο ίδιος δεν γνωρίζει τίποτε από τα όσα συζητώνται και η μαιευτική μέθοδος ,εκείνη που τον έκανε να λειτουργεί ως η φωνή τής συνείδησης του συνομιλητή του και να του εκμαιεύει τις ήδη υπάρχουσες μέσα του γνώσεις.
Πίστευε πως το δαιμόνιο, μια θεϊκή παρότρυνση, που του έλεγε τι δεν πρέπει να κάνει, τον οδηγούσε στη ζωή.
Έτσι, όταν παρά την έξοχη και ιδιαίτερα πειστική απολογία του, ότι υπηρετεί το δίκαιο και την αρετή και ούτε καινούργιους Θεούς ποτέ έφερε στην πόλη, ούτε τους νέους διέφθειρε, καταδικάζεται σε θάνατο, θα υπακούσει στους νόμους της πόλης που αγαπούσε και τιμούσε και θα πιεί το κώνειο παρόλες τις ευκαιρίες που είχε και τις παροτρύνσεις των φίλων του να το αποφύγει.
Έφυγε από τη ζωή ,όπως έζησε, τίμιος, δίκαιος, ειλικρινής και ενάρετος, «τιμώντας με τα στερνά του, τα πρώτα».
Πριν όμως προχωρήσει θαρραλέα και περήφανα στο θάνατο θα κάνει δύο σημαντικές επισημάνσεις στους δικαστές του: η πρώτη ότι βλάπτουν τους εαυτούς τους πολύ περισσότερο, παρά τον ίδιο, με το να τον καταδικάζουν σε θάνατο, καθώς από κει και μετά θα αυξηθούν εκείνοι που θα επικρίνουν και θα ελέγχουν τους Αθηναίους και η δεύτερη, ότι καθώς με το τέλος της διαδικασίας θα οδηγηθούν οι δικαστές του στη ζωή και εκείνος στο θάνατο, κανείς δεν γνωρίζει ποιο από τα δύο είναι το καλύτερο, εκτός από τον Θεό.
Όταν φέρνεις επί σκηνής μια τέτοιου είδους προσωπικότητα επιζητάς να προσδώσεις, στο μέτρο του δυνατού, το μεγαλείο και το κύρος που πραγματικά είχε ,έτσι όπως την γνωρίζουμε από το πλατωνικό έργο ,κατά κύριο λόγο, και έτσι όπως την προσέλαβε η ανθρωπότητα στη διαδρομή τόσων αιώνων.
Το κύρος αυτό έδωσε το ίδιο το αρχαιοελληνικό κείμενο,που ακούστηκε στην παράσταση ακέριο και καθάριο, σαν «το νερό ,το αγνό της βρυσομάνας», όπως θα ‘λεγε ο ποιητής.
Ο τρόπος της εκφοράς του απέδωσε τις αξίες του ως μουσικού κειμένου, ως μιας παρτιτούρας στην οποία ο λόγος, μέσω του ρυθμού, αποκάλυπτε τα νοήματα με τρόπο, ώστε να τα προσλαμβάνει πρώτα η καρδιά και μετά ο νους.
Ο ηθοποιός που ενσάρκωνε το Σωκράτη είχε φτάσει σε τέτοιο επίπεδο κατάκτησης του λόγου της σωκρατικής απολογίας, ώστε να γεννάει το λόγο με τον ίδιο σχεδόν αυθόρμητο και δραστικό τρόπο, που θα τον γεννούσε στην πραγματική δίκη ο Σωκράτης, έναν λόγο που παράλληλα δεν σε ξένιζε, καθώς είχε τη ροή και την προσωδία του νεοελληνικού λόγου.
Νόμιζες ότι ακούς παλιότερα ελληνικά,πράγμα αναγκαίο για να ειπωθούν ακριβώς παλιότερες σκέψεις και να υπερασπιστούν ήθη ενός παρελθόντα χρόνου.
Ο ερμηνευτής έμοιαζε με παλμογράφο της σημερινήςκοινωνίας. Σε εποχές άκρατης εμπορευματοποίησης και εξαχρείωσης των ηθών,αυτός,σε μια γυμνή σκηνή με μοναδικούς συνοδοιπόρους του την κλεψύδρα και τον κατήγορο τούΣωκράτη, τον Μέλητο, υπερασπίζεται τα ιδεώδη ενός ολόκληρου πολιτισμού και μιας ηθικής τάξης που κάνει τον βίο βιωτό.
Δεν μας ξάφνιασε η αριστουργηματική χειρονομία του Δήμου Αβδελιώδη να προτείνει σήμερα αυτήν την παράσταση.
Ανήκει στη μικρή ομάδα των πνευματικών ανθρώπων του θεάτρου μας στους οποίους ταυτίζονται η γερή παιδεία, με την ακάματη μελέτη και έρευνα και το απόλυτο ήθος.
Οι παραστάσεις του πάνω στον Βιζυηνό, ο «Καραγκιόζης» του και η «Βαβυλωνία» του, για να θυμηθούμε μόνο κάποιες καίριες θεατρικές του στιγμές, καθώς επίσης και η βιωματική του κινηματογραφική διαδρομή, βεβαιώνουν τα παραπάνω.
Επιλέγει λοιπόν σήμερα, που τα μεγάλα διακυβεύματα της αρχαιοελληνικής σκέψης και της σχέσης του νεοελληνικού βίου μαζί της, της εκπαίδευσης των νέων μας πάνω σε διαχρονικές αρχές και τρόπους του ελληνικού πολιτισμού , καθώς και του γλωσσικού ζητήματος, που συχνά οδήγησε ετούτο τον τόπο σε αντιπαραθέσεις και διχασμούς, έχουν μπει στο περιθώριο, να πάρει θέση σε όλα αυτά,δημιουργώντας ένα καλλιτεχνικό γεγονός, που αποτελεί εμπειρία ζωής, για όσους έχουν την τύχη να το παρακολουθήσουν.
Ένα θεατρικό γεγονός του οποίου είναι ανάγκη να γίνουν κοινωνοί οι δάσκαλοι και οι μαθητές μας, αλλά και κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος.
Γιατί ο αρχαιοελληνικός κόσμος είναι ακόμη και σήμερα μια ζώσα πραγματικότητα κι αυτό οφείλεται στη ζωντάνια προπαντός του αρχαιοελληνικού λόγου, του οποίου μετεξέλιξη αποτελεί η σημερινή μας γλώσσα αν και δυστυχώςη ισχύς και η ομορφιά αυτής της γλώσσας συχνά κατακερματίζεται με τον τρόπο που διδάσκεται στα σχολεία μας.
Η ελληνική γλώσσα, με τις αμετάφραστες διεθνώς λέξεις, όπως Δημοκρατία, Φιλοσοφία, Θέατρο, Μουσική, Φυσική, η γλώσσα από την οποία αντλούν το λεξιλόγιό τους πολλές επιστήμες, η γλώσσα που ορίζει τον κόσμο και προτείνει έναν τρόπο ζωής, πρέπει να επανέλθει στα εκπαιδευτικά μας πράγματα, σε όλο της το φάσμα και μ’ όλη τη δυναμική της, πιο ουσιαστικά και πιο λειτουργικά.
Αν «κατορθώσαμε» να θέλουν μετάφραση για τους σημερινούς νέους και να θεωρούνται ξένη γλώσσα, ο Παπαδιαμάντης, ο Βιζυηνός και ο Ροΐδης, αυτό σημαίνει ότι η διδασκαλία των αρχαίων αλλά και των νέων ελληνικών έτσι όπως γίνεται σήμερα στα σχολεία μας έχει αποτύχει πλήρως.
Δεν έχουμε λοιπόν παρά να αναθεωρήσουμε, «με νου και γνώση», τόσο τη διδασκαλία της γλώσσας, όσο και τα κέντρα της μαθησιακής διαδικασίας στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.Ο Σωκράτης θα συμβούλευε: μάθε τον εαυτό σου αν θες να μάθεις τον κόσμο και συνειδητοποίησε το άπειρο της γνώσης, ώστε να προσπαθήσεις μεθοδικά να την προσεγγίσεις και επιπλέον, άλλαξε τον εαυτό σου αν θες ν’ αλλάξεις τον κόσμο, όπως υποστηρίζουν οι σύγχρονοι διανοητές, που μαθήτευσαν σ’ αυτόν.
Όλγα Μάμαλη
Δρ.Θεατρολόγος-Φιλόλογος / Επιφυλλίδα για την εφημερίδα «ΕΓΝΑΤΙΑ», Ιανουάριος 2016------------------------
Η ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΜΟΥ... ΠΑΘΑΜΕ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΜΑΘΑΜΕ
Ναι θέλω να απολογηθώ! Είναι δυνατόν να μην έχω διαβάσει την «Απολογία του Σωκράτη»; Πώς πας και βλέπεις θέατρο; Πώς γράφεις; Πώς διαβάζεις; Πώς θεωρείς κάποια πράγματα τόσο πρωτότυπα; Πως θέλεις να λέγεσαι πολιτισμένος και ελεύθερος άνθρωπος, άνθρωπος που έχει σημαία του τη δημοκρατία και την ελευθερία; Όλες αυτές οι σκέψεις με ακολουθούσαν με απίστευτα γρήγορο ρυθμό μόλις τελείωσε η παράσταση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος «Η απολογία του Σωκράτη». Έτρεξα μπήκα στο σπίτι μου και τσουπ τρύπωσαν και αυτές. Ένιωσα τόσο άσχημα, τόσο αμήχανα που βυθίζομαι κατά καιρούς σε βιβλία σύγχρονων Ελλήνων και ξένων συγγραφέων ενώ δεν έχω μελετήσει πρώτα τόσο καλά, όσο τελικά διαπιστώνω ότι έχω ανάγκη, των αρχαίων μας συγγραφέων.
Στην αγορά της Αθήνα, 21 Μάϊου 399 π. Χ.. Απόγευμα. Αρχίζει η δίκη του Σωκράτη. Εμφανίζεται στην σκηνή ο Βασίλης Καραμπούλας. Ερμηνεύει εξαιρετικά το ρόλο του Σωκράτη. Δεν μπορώ να πω ότι είναι ερμηνεία. Είναι βίωμα. Μιλάει στα αρχαία. Εν αρχή ην ο λόγος. Σε κλάσματα δευτερολέπτου με απορροφά. Δεν μπορώ να πάρω τα μάτια μου από πάνω του. Δεν προσέχω καν το σκηνικό. Ούτε καν το θυμάμαι. Μόνο ο ήχος της κλεψύδρας ηχεί ακόμη στα αυτιά μου. Ο Θανάσης Δισλής ως Μέλητος, με έπεισε επίσης και τον… λυπήθηκα για τη συμπεριφορά, τις ιδέες και τον τρόπο συμπεριφοράς και ασέβειας προς ένα δάσκαλο.
Οι πρόβες ξεκίνησαν τον Μάιο του 2012. Η επίπονη ενασχόλησή του με το κείμενο φάνηκε. Στην αρχή έβλεπα τους υπέρτιτλους. Τους είχα ανάγκη. Μετά από περίπου μισή ώρα ξεχάστηκα. Δεν τους κοιτούσα. Η «αρχαία γλώσσα» στην αρχή σιγοψιθύριζε, μετά από λίγο ο θόρυβός της ήταν εκκωφαντικός. Σαν να την μιλούσα και εγώ. Ναι, ήταν πάντα στο υποσυνείδητό μου, αναπόσπαστο κομμάτι του dna μου. Δεν εξηγείται αλλιώς.
Το έργο του Πλάτωνα ξεχειλίζει από πολιτικά μηνύματα, μαθήματα ηθικής, αξιοπρέπειας. Μηνύματα τόσο επίκαιρα σαν να γράφτηκε για τη σημερινή εποχή. Ο Σωκράτης αρνείται να κολακεύσει, να ικετέψει, να φανεί αρεστός στους δικαστές προκειμένου να ευνοηθεί. Στέκεται αγέρωχος, μιλάει με υπερηφάνεια για το έργο του, τις ιδέες, τις πράξεις του. Γνωρίζει ότι ο θάνατος…. πλησιάζει. Δεν λυγίζει όμως. Πόσο θάρρος και δύναμη θέλει να υπερασπίζεσαι αυτό που είσαι και πόσο πολύ γελοίος γίνεσαι όταν βάζεις στην άκρη τον ίδιο σου τον εαυτό με αποκλειστικό σκοπό να… βολευτείς κάπου όπου όμως θα αισθάνεσαι άβολα;
«Αυτά ακριβώς, είναι τα πραγματικά γεγονότα, και σας βεβαιώνω πως δεν απόκρυψα το παραμικρό, κι ούτε άλλαξα κάτι από φόβο, παρ’ όλο που γνωρίζω καλά, πως έτσι γίνομαι μισητός, επειδή ακριβώς δεν φοβάμαι να λέω αλήθειες. Κι απόδειξη, ότι λέω αλήθειες, είν’ αυτή η ίδια, η εμπάθεια εναντίον μου». Ο Σωκράτης πράος, ήρεμος απολογείται… Δεν χρειάζονται έντονες χειρονομίες, ύβρεις, φωνές. Τα επιχειρήματα και οι λέξεις αρκούν, πείθουν. Όταν όμως δεν υπάρχουν προκαταλήψεις.
Ο φασισμός, ως κοινωνική και πολιτική συμπεριφορά, διαπιστώνω ότι και στις μέρες μας κερδίζει χώρο και αναρωτιέμαι που είναι του καθενός το ηθικό ανάστημα. Γιατί πρέπει κανείς να γίνεται στόχος επειδή δεν συμφωνεί με τον «δυνατό»; Και τότε και τώρα, τα ίδια. Ποια είναι η πρόοδος που κάναμε ως κοινωνία; Με λύπη διαπιστώνω «βουβά» γιατί φοβάμαι να το παραδεχτώ ακόμη και στον εαυτό μου ότι τελικά πάθαμε αλλά δεν μάθαμε…
Ο Δήμος Αβδελιώδης ο οποίος υπογράφει την σκηνοθεσία και έχει πονέσει, φαντάζομαι, πολύ γι’ αυτό το εγχείρημα πρέπει να αισθάνεται πολύ περήφανος. Η ανταπόκριση του κόσμου στο κάλεσμα του Κ.Θ.Β.Ε ήταν πραγματικά πολύ συγκινητική. Μια παράσταση, ζωντανό μάθημα ιστορίας και συμπεριφοράς. Μια παράσταση που όσοι δεν είδατε θα έχετε την ευκαιρία τα ο χειμώνα καθώς θα παρουσιαστεί και πάλι από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Σπεύσατε…Έφη Τσαμπάζη - OnlyTheater
-----------
Καθήλωσε στην Δωδώνη η «Απολογία του Σωκράτη»
Μία μοναδική εμπειρία για εκατοντάδες θεατές που πλημμύρισαν το αρχαίο στάδιο της Δωδώνης αποτέλεσε η Απολογία του Σωκράτη.
Ένα διαχρονικό κείμενο που για πρώτη φορά παρουσιάστηκε στη σκηνή και μάλιστα στην αρχαία ελληνική γλώσσα καθηλώνοντας το κοινό.
Επί σκηνής λοιπόν, η πιο αυθεντική αναπαράσταση της δίκης, της πιο συγκλονιστικής δίκης των αρχαίων χρόνων.
Την Απολογία του Σωκράτη, παρουσίασε το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος σε σκηνοθεσία του Δήμου Αβδελιώδη ενώ ο Βασίλης Καραμπούλας στο ρόλο του Σωκράτη καθήλωσε το κοινό.
Η «Απολογία Σωκράτους», που έγινε στις 21 Μαΐου του 399 π.χ και καταγράφηκε πιθανόν το 397 π.χ., είναι το μοναδικό μη διαλογικό έργο του Πλάτωνα αλλά και το μόνο στο οποίο αναφέρει τον εαυτό του παρόντα και ενεργό κατά τη διαδικασία του Δικαστηρίου της Ηλιαίας.
Ο πλατωνικός λόγος ξεδιπλώθηκε στον αρχαιολογικό χώρο της Δωδώνης και η παράσταση απέσπασε το θερμό χειροκρότημα του κοινού.
Η δίκη του μεγαλύτερου φιλοσόφου της αρχαιότητας, του ανθρώπου που οδηγήθηκε στο θάνατο γιατί εισήγαγε «καινά δαιμόνια», όπως μεταφέρθηκε από τον Πλάτωνα, θα παραμένει ένα οικουμενικό κείμενο.
Κι επίκαιρο πάντα, θα δίνει την αφορμή για προβληματισμό... Όπως τον αποτύπωσε στα τελευταίες του φράσεις ο Σωκράτης...
«Αλλά τώρα είναι ώρα να φύγουμε, εγώ για να πεθάνω και σεις για να ζήσετε...
Ποιοι από μας πηγαίνουν σε καλύτερο πράγμα είναι άγνωστο σε όλους εκτός από τον θεό».Παρασκευή Παππά
-----------
Όταν μια Απολογία εξαγνίζει την ψυχή.
Μια παράσταση που άφησε άφωνους τους θεατέςΑθήνα 399 π.Χ. και οι Αθηναίοι έχουν συγκεντρωθεί για να παρακολουθήσουν το σημαντικότερο και συγκλονιστικότερο γεγονός της εποχής τους. Παρευρίσκονται όλοι σε μια δίκη-παρωδία του κορυφαίου φιλοσόφου της εποχής τους, του Σωκράτη. Οι κατηγορίες σαθρές και αβάσιμες, οι κατήγοροι αδαείς και ανάξιοι λόγου. Ωστόσο, ο Σωκράτης πρέπει να καταδικαστεί. Αποτελεί πια μια φωνή επικίνδυνα αφυπνιστική και παράταιρη ανάμεσα στο εφησυχασμένο και νωθρό πλήθος. Πώς θα διαφυλαχτούν τα συμφέροντα των ολίγων αν ο καθένας έχει άποψη και κρίνει; Στην αθηναϊκή «δημοκρατία» η ολιγαρχία και η συμφεροντολογία καλά κρατεί.
Ελλάδα 2015, το ΚΘΒΕ με την υποστήριξη του Σωματείου «Διάζωμα» αναβιώνει αυτή τη δίκη, ανεβάζοντας σε παράσταση τα έργο του Πλάτωνα «Απολογία Σωκράτους». Η ανάγκη παρουσίασης του έργου και μάλιστα στην αρχαία ελληνική γλώσσα στην παρούσα εποχή είναι επιβεβλημένη για λόγους πνευματικούς, ηθικούς, κοινωνικούς. Καταρχάς πρόκειται για ένα κείμενο που δομικά και μορφολογικά διαφέρει από όλα τα υπόλοιπα του Πλάτωνα μιας και είναι το μοναδικό που δεν έχει διαλογική μορφή, αλλά παρουσιάζει όλο το μεγαλείο της σκέψης του Σωκράτη, που είναι και ο μοναδικός πρωταγωνιστής. Παρ’ όλα αυτά, έχει την ίδια και ίσως μεγαλύτερη ζωντάνια, παραστατικότητα, εκφραστική δύναμη και ενέργεια με οποιοδήποτε διαλογικό έργο, με αποτέλεσμα το κοινό να βρίσκεται σε μια συνεχή ένταση.
Φυσικά, σε όλο αυτό παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και το περιεχόμενο του κειμένου, μέσα από το οποίο εκμαιεύονται οι πιο βαθιές αλήθειες που αφορούν στην ανθρώπινη οντότητα. Ο Σωκράτης καταρρίπτει τις κατηγορίες, αλλά παράλληλα ξεδιπλώνει ενδότερες σκέψεις και πιστεύω, στα οποία κατέληξε μετά από χρόνια εσωτερική αναζήτηση, προβληματισμό και ουσιαστικό στοχασμό. Φωτεινός οδηγός του σε αυτόν το δύσκολο δρόμο της αναζήτησης στάθηκε η διαλεκτική. Στην απολογία του, ο μεγάλος φιλόσοφος πραγματεύεται ζητήματα που αφορούν στη διαστρέβλωση της αλήθειας και τον τρόπο που τελικά αυτή φανερώνεται μέσα από απλές, λογικές διατυπώσεις, τις οποίες ο καθένας μας, αν σκεφτεί, μπορεί να παραθέσει.
Επιπλέον, ανασκευάζει την άκρως τρομακτική ιδέα του θανάτου και τη μετατρέπει, μέσα από μια ιδιαίτερη, θετική οπτική, από κάτι άγνωστο και σκοτεινό σε μια έννοια αισιόδοξη, που θυμίζει πολύ τη χριστιανική αντίληψη για τη μεταθανάτια ζωή κι ας ζει αιώνες πριν τη διατύπωσή της και ας κατηγορείται για αθεΐα. Τέλος, η σωκρατική απολογία αποτελεί έναν ύμνο στις ανώτερες αξίες, αφού εγκωμιάζονται έννοιες όπως η ηθική, η αρετή, η αναγκαιότητα της σωστής συμπεριφοράς τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια ζωή. Η εσωτερική ελευθερία είναι ο μόνος οδηγός για την ψυχή και ο Σωκράτης αποδεικνύει ότι δεν τη θυσιάζει ακόμα και αν το τίμημα που πρέπει να πληρώσει είναι ο θάνατος.
Αυτή η παράσταση πέραν από τη δυναμική του κειμένου είχε κι ένα άλλο εντυπωσιακό στοιχείο, που αφορούσε στη γλώσσα. Το εγχείρημα του σκηνοθέτη, Δήμου Αβδελιώδη, να ανεβάσει μια παράσταση στην αρχαία ελληνική γλώσσα ήταν όχι απλά πρωτότυπο, αλλά απόλυτα εντυπωσιακό και επιτυχημένο. Το μεγαλείο της μητρικής μας γλώσσας ξεδιπλώθηκε μπροστά μας και πραγματικά δεν υπήρξε θεατής που να έμεινε ασυγκίνητος μπροστά σ’ αυτόν το γλωσσικό μας θησαυρό. Η «Απολογία» αποδεικνύει περίτρανα ότι τα αρχαία ελληνικά δεν είναι απλά μια γλώσσα νεκρή, θαμμένη στα αυλάκια του χρόνου ή ξεχασμένη σε σκονισμένα βιβλία ή ένα εξεταζόμενο μάθημα που τυραννάει χωρίς λόγο τους μαθητές, αλλά ότι είναι μια γλώσσα που έρχεται ολοζώντανη μέσα από τα βάθη των αιώνων και παραμένει μεστή, εκφραστική, άρτια δομημένη. Ακόμα και ο θεατής που δεν είναι εξοικειωμένος με τη χρήση της μπορεί να κατανοήσει μεγάλο μέρος της και να συγκινηθεί από την ουσία των λέξεων, την ένταση και το ηχόχρωμά τους.
Εδώ θέλω βέβαια να τονίσω και τον πολύ σημαντικό ρόλο των ηθοποιών, του Βασίλη Καραμπούλα (Σωκράτης) και Θανάση Δισλή (Μέλητος). Χαρακτηριστικό τους στοιχείο ήταν η εξαιρετικά καθαρή άρθρωση, ο σωστός επιτονισμός, η ανάδειξη της κάθε λέξης και η αβίαστη εκφορά του λόγου, στοιχεία που εντυπωσίασαν τους θεατές και τους έκαναν να νιώθουν ότι μπροστά τους εξελισσόταν ένας λόγος καθημερινός, απλός, σύγχρονος, οικείος. Η δωρικότητα στην κίνηση, στην ενδυμασία και στη σκηνογραφία, όπου και υπήρχε μόνο η κλεψύδρα και μια παλιά καρέκλα ταίριαζαν απόλυτα με όλη την απλότητα και τη λιτότητα στην οποία ζούσε αλλά και την οποία πρέσβευε ο Σωκράτης. Επίσης, το σκηνοθετικό εύρημα να κάθεται ο κατήγορος στο κοινό και να μιλά από την πλατεία, καθώς και το ότι ο πρωταγωνιστής απευθυνόταν στο κοινό και μας έβαζε στο θεατρικό του «παιχνίδι» ως μετέχοντες στη δίκη προσέφερε περισσότερη ζωντάνια, ένταση και έδινε την αίσθηση ότι όλοι ήμασταν μέτοχοι και κοινωνοί της μεγαλύτερης αδικίας και ταυτόχρονα της αποκάλυψης του μεγαλείου της σκέψης και της ψυχής.
Στο τέλος της παράστασης τα συναισθήματα είναι τόσο έντονα, που δε βρίσκονται λόγια για να εκφραστείς. Σε έχει αφήσει άφωνο, σοκαρισμένο και προβληματισμένο μπροστά στην αποκάλυψη του μεγαλείου της σκέψης, του μεγαλείου της αλήθειας γύρω απ’ την ανθρώπινη ζωή.
κείμενο | δήμητρα_λαμπροπούλου
επιμέλεια | αλέξανδρος_κόγκας+τάσος_θώμογλου------------------
ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΕ Η “ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΗ” ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΘΒΕ
Ακούστηκαν ξανά αρχαία ελληνικά στο αρχαίο θέατρο Αιγείρας
Σε μια σπάνια βιωματική εμπειρία για τους πάνω από 800 θεατές, μετετράπη η θεατρική παράσταση “Απολογία Σωκράτη” του Πλάτωνα που παρουσιάστηκε το βράδυ της Τετάρτης στο Αρχαίο Θέατρο της Αιγείρας από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας, σε σκηνοθεσία Δήμου Αβδελιώδη. Η παράσταση ουσιαστικά υπήρξε μια αυθεντική αναπαράσταση μιας από τις πιο συγκλονιστικές δίκες στην ιστορία του πολιτισμού, που κατέγραψε την εικόνα και τα ήθη του Δυτικού Κόσμου, έτσι όπως παραμένουν απαράλλακτα αιώνες μετά.
Οι δύο ηθοποιοί Βασίλης Καραμπούλας (Σωκράτης) και Θανάσης Δισλής (Μέλητος), ερμήνευσαν το έργο στην αυθεντική του μορφή, δηλαδή στην αρχαία ελληνική γλώσσα, προκαλώντας συγκίνηση στο κοινό, αν αναλογιστούμε μάλιστα πως μετά από χιλιάδες χρόνια σιωπής, στο χώρο ακούστηκε ξανά η γλώσσα των προγόνων μας που έχτισαν το θέατρο.
Το κοινό υποδέχτηκε ο σκηνοθέτης κ. Δήμος Αβδελιώδης, μιλώντας για τις δυσκολίες αλλά και για την ομορφιά της τριετούς προετοιμασίας αυτής της παράστασης. Το λόγο πήρε στη συνέχεια ο Δήμαρχος Αιγιαλείας κ. Θανάσης Παναγόπουλος, ο οποίος αναφέρθηκε σε προσπάθειες που γίνονται το τελευταίο διάστημα σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαΐας, ώστε να αναδειχθεί περαιτέρω ο αρχαιολογικός χώρος
Η παράσταση άρχισε μόλις ο ήλιος έδυσε και το σκοτάδι που απλώθηκε στο χώρο υπήρξε ένα από τα στοιχεία της μυσταγωγίας και του δέους της παράστασης. Οι υπέρτιτλοι στα νέα ελληνικά και στα αγγλικά, υπήρξαν ο οδηγός για την κατανόηση του ακούσματος του αρχαίου λόγου.
pressmedoll.gr---------------
Οι λέξεις, ο λόγος και ο Δήμος Αβδελιώδης
Ιδιαίτερη πρόταση στο διεθνές πολιτισμικό γίγνεσθαι υπήρξε η ελληνική πρόταση για το θέατρο : «μίμηση πράξεως σπουδαίας και τελείας…». Δηλαδή μίμηση πράξεως αρχετύπου, πράξεως με υπαρξιακή διάσταση. Κύριο μέσο προς τούτο ο λόγος, ο λόγος ως φορέας υπαρξιακών νοημάτων προς ικανοποίηση της ζωτικής ανάγκης άρθρωσης των ανθρώπων με αυτό που θεωρείτο κάθε φορά ως κοσμική και ιστορική πραγματικότητα ή Αλήθεια, της ζωτικής ανάγκης απόκτησης υπαρξιακού νοήματος ζωής και αντίστοιχου όλου. Προς ολοκλήρωσή τους.
Ο Δήμος Αβδελιώδης συνεχίζει την ελληνική αυτή πρόταση. Αδιαφορεί για την εμπορικότητα της σημερινής ελαφρότητας. Μέσα σε μια κοινωνία που δείχνει να στερείται νοήματος ζωής, αλλά και που καταδήλως το αναζητά, το θέατρο δείχνει παραιτημένο από τις ελληνικές καταβολές του, έχει μετατραπεί και αυτό σε προϊόν κατανάλωσης χωρίς άλλες προεκτάσεις. Κάποιες εμμονές σε «κλασικούς» δυτικούς συγγραφείς δεν διορθώνουν την κατάσταση, ούτε βεβαίως η πλήρης διαστροφή της ελληνικής κωμωδίας με τα καλαμπούρια και τις φάρσες των σημερινών κωμωδιών. Ο Αβδελιώδης πεισματικά συνεχίζει να προσπαθεί να αρθρώσει τους θεατές του με υπερβατικές πραγματικότητες, να τους κάνει κοινωνούς και συμμέτοχους της κοσμικής προβολής της ανθρώπινης ψυχής, στην πλατωνική θεώρηση της ορατής πραγματικότητας ως αντανάκλαση αρχετύπων.
Προς αυτό αποσκοπούσε με την εκπληκτική του τριλογία, όπου δραματοποίησε χαρακτηριστικά κείμενα του Βιζυηνού και του Σολωμού. Με το «Αμάρτημα της μητρός μου» και «Το μόνον της ζωής μου ταξείδιον» του Βιζυηνού, προβάλλει τον ανθρώπινο ψυχισμό προς αρχέτυπα κοσμικά σχήματα, στοχεύοντας στην υπέρβαση του φυσικού προς τον επέκεινα κόσμο. Με τη «Γυναίκα της Ζάκυθος» παρουσιάζει το δυτικό τρόπο προσέγγισης της ελληνικής πρότασης, με το κείμενο του Σολωμού που προσπαθεί να διεισδύσει στον ψυχισμό του Δυτικού ανθρώπου στην πορεία του προς την Αλήθεια.
Αυτά, ο Αβδελιώδης τα επιτυγχάνει όχι μόνο μέσω του μύθου τους, αλλά τολμώντας να προτείνει ανάδειξη του λόγου και του τρόπου εκφοράς του ως το κύριο δομικό στοιχείο της ανα-παράστασης. Διδάσκει στους ηθοποιούς του την απαλλαγή της εκφοράς του λόγου από συναισθηματισμούς και την αναγωγή του στο βαθύτερο εννοιολογικό περιεχόμενό του. Στο επίπεδο δηλαδή εκείνο που μας ανοίγει τη Σκέψη προς υπέρβαση του γεγονότος, προς έννοιες που το ανοίγουν πέραν των οριζόντων της ορατής πραγματικότητας. Ο λόγος και ο τρόπος εκφοράς του, που οδηγούν και τον μυσταγωγό ηθοποιό στα ανώτατα επίπεδα της μίμησης/ανα-παράστασης, φέρουν ενσυναισθηματικώς το πνεύμα και τη ψυχή των θεατών σε συνδιαλλαγή με υπερβατικές πραγματικότητες, που αποτελούν άλλωστε και τα πεδία του βαθύτερου είναι μας.
Όμως δεν αρκείται στην μεταφορά στη σκηνή τέτοιων επίλεκτων λογοτεχνικών έργων – μάλιστα έχει ανεβάσει και την «Απολογία του Σωκράτους» στα αρχαία ελληνικά, εδώ θα τολμούσαμε να μιλήσουμε για τον απόλυτο θρίαμβο των προτάσεών του. Φέρει και έργα σύγχρονα - που υπάρχουν, αλλά είμαστε συνεπαρμένοι από τα τηλεοπτικά σήριαλ– π.χ. το εκπληκτικό «Μαράν Αθά» του Θωμά Ψύρρα, που βυθίζεται στο ασυνείδητο μέσω παράδοξων ονείρων. Ακόμα – και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις μέρες – μας φέρει και ένα σύγχρονο δράμα, με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου, με την ιστορία του Αλέκου Παναγούλη.
Ας σταθούμε λίγο εδώ. Η ιστορία του Αλέκου Παναγούλη αποτελεί αντανάκλαση της ψυχής του λαού. Στην «Ωδή στον Αλέξανδρο Παναγούλη», το σενάριο , η σκηνοθεσία και κυρίως ο λόγος και ο τρόπος εκφοράς του, ανάγουν το γεγονός στην προέλευσή του, στα βάθη του συλλογικού μας ασυνειδήτου. Όλη η ιστορία του γεγονότος και των όσων ακολούθησαν, παρουσιάζονται καλώντας μας σε μέθεξη προς ανώτερες υπαρξιακές αξίες και νοήματα. Στα απίστευτης σκληρότητας βασανιστήρια που ακολούθησαν τη σύλληψή του, ο Αλέξανδρος Παναγούλης προέτασσε όχι το σώμα του αλλά τη ψυχή του, που ήταν και η ψυχή ενός ολόκληρου λαού στην αρχέτυπη μορφή της, με την οποίαν ανοίχθηκε σε ανώτατα επίπεδα ύπαρξης, υπερβατικά και του ίδιου του θανάτου.
Το έργο και η πρόταση του Δήμου Αβδελιώδη θα είναι για μας πολύτιμα, όταν και εάν αποφασίσουμε να αναζητήσουμε νόημα και ταυτότητα.Νικήτα Χιωτίνη - Το Ποντίκι
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΑΠΟΘΕΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ ΣΤΟ ΑΝΟΪ
-
Buzz Παράστασης
Αινείας Βόγκος
16 Ιούλιος 2016 στις 17:34 | #
!
απάντηση