Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ
- Ημερομηνία: Παρασκευή, 25/03/2016 19:51
Από την άφιξη των πρώτων Ελλήνων μεταναστών αμέσως μετά την Επανάσταση του 1821, το 1903 ανακαλύπτεται ο πρώτος Έλληνας μετανάστης ερασιτέχνης ηθοποιός στο Σικάγο, κάποιος Δημήτρης Μανουσόπουλος. Την ίδια χρονιά, το 1903, φθάνει στην Αμερική ο ηθοποιός Διονύσιος Ταβουλάρης, με σκοπό την σύσταση ελληνικού Θεάτρου, κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.
Αρχές 20ού αιώνα
Το Μάρτιο του 1909, φθάνει στην Αμερική άλλος ένας επίσης γνωστός ηθοποιός, ο Νικόλαος Λεκατσάς. Επιχειρεί εκτεταμένη περιοδεία: Μασαχουσέτη, Φιλαδέλφεια, Πίτσμπουργκ, Καλιφόρνια, Σαν Φρανσίσκο. Το 1920 χάνονται τα ίχνη του. Κάποιοι ομογενείς τον ανακαλύπτουν στη Φιλαδέλφεια τρία χρόνια αργότερα άρρωστο και εξαντλημένο.
Ένας άλλος ονομαστός πρωταγωνιστής του ελληνικού θεάτρου γίνεται γνωστός μέσα από την τέχνη του στους ομογενείς της Αμερικής, την εποχή που ο Λεκατσάς κηδεύεται με έρανο στη Φιλαδέλφεια. Είναι ο Ευτύχιος Βονασέρας. Διαπνέεται από το ίδιο όραμα των Ταβουλάρη και Λεκατσά, δηλαδή τη δημιουργία μόνιμου εθνικού θεατρικού σχήματος στην Αμερική. Ξεκινάει με την δημιουργία δραματικής σχολής. Οι παραστάσεις συνεχίσθηκαν με ρεπερτόριο υψηλών απαιτήσεων (Ίψεν, Σαίξπηρ, Χάουπτμαν, Σούντερμαν, κτλ). Οι προσπάθειές του Βονασέρα να δημιουργηθεί σταθερή και μόνιμη θεατρική σκηνή στο περιβάλλον των ομογενών συνεχίστηκαν για πέντε χρόνια, όμως τα ίχνη του χάνονται μετά το 1927. Εντοπίστηκε το άψυχο σώμα του στο νεκροτομείο της Νέας Υόρκης το 1928.
Υπήρξαν και πολλά τοπικά σχήματα ερασιτεχνών, που οργάνωναν κατά καιρούς θεατρικές παραστάσεις στη Νέα Υόρκη, στο Σικάγο, στη Βοστόνη. Αίφνης, το 1906 εντοπίζεται στη Νέα Υόρκη ένας ερασιτεχνικός θίασος, που εμφανίστηκε στο Webster Hall theater με το έργο «Η άλωση του Μεσολογγίου», με ηγέτη, συγγραφέα και ηθοποιό κάποιον Διαμαντίδη, ένα ζαχαροπλάστη που κυκλοφορούσε με φουστανέλα, διέθετε βροντερή φωνή και απήγγειλε παινέματα στα ελληνικά καφενεία της οδού Μαντισον.
Το 1907, καταγράφεται μια ακόμα απόπειρα ερασιτεχνών στο Σικάγο, όπου παρουσιάζεται ο «Αγαπητικός της Βοσκοπούλας», και η προσπάθεια συνεχίστηκε με έργα πατριωτικά. Όμως ο αρχαιότερος και μονιμότερος θεατρικός όμιλος ήταν ο «Δραματικός Θίασος Σοφοκλής», που ίδρυσε στην Νέα Υόρκη το 1907 ο Γεώργιος Βοργής με πρωταγωνίστρια την σύζυγο του.
Ο Βοργής ήταν επιχειρηματίας εστιατορίου. Έγινε θιασάρχης και κατόρθωσε να διατηρήσει για αρκετά χρόνια το θίασό του, ανεβάζοντας στη Νέα Υόρκη και στις γύρω πόλεις την «Γκόλφω», την «Εσμέ την Τουρκοπούλα», το πατριωτικό έργο «Αλέξανδρος Υψηλάντης» και πολλά άλλα έργα.
Δεκαετίες του '10 και του '20
Για την δεκαετία 1907-1917 άξιος αναφοράς είναι ο Νικόλαος Ματσούκας, ο οποίος για ένα χρονικό διάστημα ίδρυσε και διηύθυνε το «Arbe theater», καθώς και ο Πέτρος Κοτοπούλης, που σχημάτισε κι αυτός θίασο και για αρκετό καιρό έπαιζε τα έργα: «Γενοβέφα», «Γκόλφω», «Κασσιανή» και «Οθέλο».
Από το 1927 και μετά εμφανίζονται δύο θίασοι. Ο πρώτος (1927) είναι του Αριστείδη Παρίση, ενώ στον δεύτερο (1928) ηγείται η Βρισηίδα Παντοπούλου και την ίδια εποχή καταφθάνει στη Νέα Υόρκη η Αθηναία σουμπρέτα Λολότα Ιωαννίδου και αμέσως συγκροτεί θίασο.
Ανάμεσα στους θιάσους γίνονται ανακατατάξεις. Ορισμένοι ηθοποιοί φεύγουν από τον ένα θίασο και πάνε στον άλλο, ενώ μερικοί δημιουργούν δικά τους σχήματα. Για παράδειγμα, ο Θεόδωρος Ποφάντης, μέλος του θιάσου της Βρισηίδας Παντοπούλου, μαζί με το Γιάννη Θύμιο, την Άννα και τον Νίκο Παρση, τον Νίκο Ζαμπουκαγιά και με άλλους που έχουν αποσπασθεί από τα υπάρχοντα συγκροτήματα, σχηματίζει δικό του θίασο, με την επωνυμία «Αθηναϊκή Οπερέτα».
Το 1929 καταφθάνει ένας ακόμα πολυπρόσωπος θίασος από την Αθήνα με θιασάρχη τον Μίκη Ιακωβίδη, η «Εθνική ελληνική σκηνή». Σε αυτόν συμμετέχουν οι Σπύρος και Λέλα Πατρικίου, Πέρσα Βλάχου, Ειρήνη Βασιλάκη, Χαρίκλεια Τρίχα, Άγγελος Κύρου, ο βαθύφωνος Τρύφων Κατσώνης, Αλέκος Αναστασιάδης, Γιώργος Καρέζος κ.α. οι παραστάσεις του δόθηκαν σε κεντρικό Θέατρο του Μπρόντγουεϊ με ποικίλο δραματολόγιο: οπερέτες, επιθεωρήσεις, ελληνικά και ξένα δράματα και κωμωδίες.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση κάποιων ηθοποιών που επιλέγουν τη μόνιμη εγκατάσταση κι αποκτούν την αμερικανική υπηκοότητα, όπως συνέβη με τους Γεράσιμο Κουρούκλη, Γιάννη και Κατίνα Θύμιου, τον Κώστα Καζή, τον Μανώλη Διαμαντή και τον Νίκο Ζαμπουκαγιά, οι οποίοι μαζί με τους Ηρώ Κιβεριου, Σωκράτη Σκιαδά, Άρη Μαλιαγρό, ιδρύουν τοπικό θίασο με διευθυντή τον Ορφέα Καραβία.
Αυτοί οι εξ Ελλάδος ηθοποιοί και άλλοι πολλοί που έχουν μεταναστεύσει στην Αμερική συναντώνται αργότερα σε διάφορες πολιτείες της Αμερικής, να οργανώνουν κατά καιρούς και για πολλά χρόνια θεατρικές παραστάσεις, διατηρώντας έτσι το ελληνικό θέατρο στην αμερικανική ήπειρο.
Ένας «ντόπιος» θίασος
Το 1936, δημιουργείται ένας "ντόπιος" θίασος, με ηθοποιούς που είχαν εγκατασταθεί μόνιμα στην Αμερική και με επικεφαλής τους Γεράσιμο Κουρούκλη, Γιάννη και Κατίνα Θύμιου, Κώστα και Έλενα Καζή, Δημητρη Λυγίζο, Φωφώ Λούκα, Γκούλα Γιουζέπε, Φώτη Αργυρόπουλο, Μαρία Ποφάντη, Νίκο Μπατζή, Κώστα και Αριάδνη Ζαμπουκαγιά. Ο θίασος αυτός θα συνεχίσει να δίνει κατά καιρούς παραστάσεις, γιατί τα περισσότερα, αν όχι όλα τα μέλη του ασκούσαν και άλλα επαγγέλματα για βιοπορισμό έως το 1939.
Το 1939, φθάνει στην Αμερική η Αλίκη θεοδωρίδου, κόρη της Κυβέλης, και με τη βοήθεια ντόπιων ηθοποιών κάνει την πρώτη της παρουσίαση στην Νέα Υόρκη, με το «Κουρέλι» του Νικοντέμι και μάλιστα στα ελληνικά. Αφού έγινε και εκείνη μόνιμη κάτοικος Αμερικής, με την συνεργασία και συμπαράσταση του συζύγου της, Πολ Νορ, σχηματίζει κατά καιρούς θεατρικά σχήματα με Αμερικανούς και Ελληνοαμερικανούς ηθοποιούς, παρουσιάζοντας έργα αποκλειστικά στην αγγλική γλώσσα, απευθυνόμενη στο ξενόγλωσσο αμερικανικό κοινό.
Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και μεταπολεμική περίοδος
Στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αρκετοί πλέον μόνιμα εγκατεστημένοι Έλληνες ηθοποιοί στην Αμερική θα σχηματίσουν θεατρικά συγκροτήματα, συμμετέχοντες αφιλοκερδώς σε φιλανθρωπικές παραστάσεις με πατριωτικά έργα και πολεμικές επιθεωρήσεις.
Στη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου και έως σήμερα θα συνεχίσουν να επισκέπτονται την Αμερική, εκτός από το Εθνικό Θέατρο πολλοί θίασοι. Παράλληλα, οι τοπικές θεματικές προσπάθειες θα συνεχίζουν και αυτές να δραστηριοποιούνται, οργανώνοντας αραιά και που παραστάσεις κυρίως στην Νέα Υόρκη και Σικάγο.
1957-1967
Το 1957 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αμερική ο Αδαμάντιος Λεμός, ο οποίος κατάφερε να δημιουργήσει ένα έστω μικρό θεατρόφιλο κοινό, ασχολούμενος με όλες τις ειδικότητες που απαιτεί ένα θέατρο.
Έτσι, στις 8 Οκτωβρίου 1963 ιδρύεται τελικά ο «Οργανισμός Ελληνικού Θεάτρου Αμερικής» (The Hellenic Theater Foundation of America) στο ελληνικό προξενείο της Νέας Υόρκης, ως σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με οικοδεσπότη τον τότε γενικό πρόξενο Βασίλη Βιτσαξή. Η τελετή μαγνητοσκοπήθηκε και μεταδόθηκε στην Ελλάδα από την ΕΙΡ και τη «Φωνή της Αμερικής». Δυο χρόνια αργότερα, ο Οργανισμός αποκτά μόνιμη θεατρική στέγη στην κεντρικότερη περιοχή του Μανχάταν, το «Maidman Playhouse» (416 West 42 Street), μεταξύ 6ης και 7ης Λεωφόρου.
Ο Οργανισμός αντιμετώπισε προβλήματα στη λειτουργία του κατά τη διάρκεια των χρόνων της επταετούς δικτατορίας, καθώς εξαρτιόταν από το ελληνικό κράτος.
ΠΗΓΗ: Βικιπαίδεια