ΦΙΛΟΥΜΕΝΑ - ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Δευτέρα, 26/02/2018 10:38
Το θεατρικό δράμα του Εντουάρντο ντε Φιλίππο (Eduardo de Filippo) "Φιλουμένα" (Filumena Marturano) σκηνοθετεί στο Θέατρο Διάνα ο Σταμάτης Φασουλής. Γραμμένο το 1946 αποτέλεσε μία από τις μεγαλύτερες συγγραφικές επιτυχίες του Ναπολιτάνου συγγραφέα. Αποτέλεσε τη βάση της γνωστής Ιταλικής ταινίας του 1964 Matrimonio All' Italiana (Γάμος αλά Ιταλικά) με τους Sophia Loren και Marcello Mastroianni σε σκηνοθεσία Vittorio de Sica. Η Φιλουμένα Μαρτουράνο είναι μια όμορφη 17χρονη κοπέλλα γεννημένη στις φτωχογειτονιές της Νάπολη, η οποία γίνεται πόρνη για να επιβιώσει. Στους πελάτες της περιλαμβάνεται και ο Ντομένικο Σοριάνο, ένας ευκατάστατος επιχειρηματίας και αθεράπευτος γυναικάς. Αυτός την ερωτεύεται, τη βγάζει από τους οίκους ανοχής και την παίρνει υπό την προστασία του. Εκείνη τον υπηρετεί, ζει μαζί του, τον βοηθά στις επιχειρήσεις του, αλλά πάντα εκτός γάμου. Κάποια στιγμή νιώθει σα να είναι απλά υπηρέτρια του σπιτιού και δεν επιθυμεί να ανέχεται τις γυναικοδουλειές του Ντομένικο. Προσποιείται την ετοιμοθάνατη και τον εξαναγκάζει να την παντρευτεί, αλλά όταν η απάτη αποκαλύπτεται, αυτός εξοργίζεται και ακυρώνει το γάμο. Αυτή του αποκαλύπτει ότι έχει τρεις γιους και ο ένας από αυτούς είναι δικός του. Στη συνέχεια εγκαταλείπει το σπίτι χωρίς να του πει ποιος συγκεκριμένα, αφήνοντάς τον με την απορία. Μετά από πολλές ψυχολογικές διακυμάνσεις και για τους δύο, ο Ντομένικο αποφασίζει ότι αγαπά τη Φιλουμένα, θέλει όλα της τα παιδιά να δίνουν και δικά του, παντρεύονται εκ νέου και γίνονται μια ευτυχισμένη οικογένεια. Η διασκευή και η απόδοση του κειμένου είναι της Ελένης Ράντου και είναι πιστή στο ύφος και στην ατμόσφαιρα του αρχικού κειμένου.
Ο Σταμάτης Φασουλής σκηνοθετεί την παράσταση, προσπαθώντας να αναδείξει τόσο την ανθρώπινη και ευαίσθητη πλευρά της ιστορίας, όσο και τις κωμικές της στιγμές, κρατώντας τις ισορροπίες μεταξύ των δύο. Διατηρεί ατόφια την απλή δομή του δράματος, χωρίς να το φορτίζει με περιττές κορυφώσεις και σύνθετη σκέψη. Παράλληλα κρατά με μαεστρία την αρμονία μεταξύ των ελαφρύτερων και των πιο συναισθηματικά φορτισμένων σκηνών, αποφεύγοντας τους σκοπέλους του μελό και της φαρσικής κωμωδίας. Χρησιμοποιεί σαν όχημα το συναίσθημα για να πει στη σκηνή μια ανθρώπινη ιστορία, η οποία να κατακλύζει την ψυχοσύνθεση του θεατή και να τον κάνει συμμέτοχο στα μηνύματά της. Καυτηριάζει τις κοινωνικές συμβάσεις και τα στερεότυπα, αλλά με γνώμονα το ατομικό ευ ζην. Οι έξυπνοι μικροί μονόλογοι (με την κωμική τους πινελιά) αποτελούν ένα μικρό ψυχογράφημα κάθε ήρωα από τους κεντρικούς μέχρι τους μικρότερους. Χωρίς επιτήδευση, επενδύοντας σε ένα ρεαλιστικό μοτίβο διαλόγων, χωρίς κραυγές, χωρίς φόρμες, χωρίς κλισέ, αλλά εκμεταλλευόμενος τις αρετές του κειμένου, το ένστικτό του και το ταλέντο της ερμηνευτικής ομάδας που καθοδηγεί.
Η Ελένη Ράντου αναλαμβάνει το ρόλο της Ναπολιτάνας πόρνης Φιλουμένα Μαρτουράνο, ολοκληρώνοντας τον κύκλο που είχε ξεκινήσει στο Εθνικό Θέατρο πριν από δύο χρόνια. Ακόμα πιο ώριμη και πιο ουσιαστική, με μεστό λόγο και συναίσθημα που αποτυπώνεται στην κίνηση και την έκφρασή της, δείχνει να ζει το ρόλο αυτόν και γράφει το όνομά της στον κατάλογο των χαρισματικών ερμηνευτριών που αναμετρήθηκαν με την ηρωίδα του ντε Φιλίππο. Δε διστάζει να τσαλακώσει τον εαυτό της και δείχνει να έχει βρει το αποτύπωμα του ρόλου στη δική της ψυχοσύνθεση. Και με αυτά εφόδια ο θεατής βλέπει στη σκηνή μια απολαυστική Φιλουμένα, γνήσια, λαϊκή και ανθρώπινη.
Δίπλα της ο Γιάννης Βούρος ερμηνεύοντας τον Ντομένικο Σοριάνο δημιουργεί μαζί της ένα εξαιρετικό και πειστικό δίδυμο. Πλάθει στη σκηνή έναν αθεράπευτο κυνηγό του ποδόγυρου, ένα θρασύ, καταφερτζή και χαριτωμένο απατεωνάκο, που αφήνει την υποψία ότι μπορεί μέσα του να κρύβει μια καλή καρδιά. Με έμπειρα πατήματα στη σκηνή, αποδίδει με ευελιξία τόσο το σκληρό και εγωιστή εαυτό του, όσο και τον τρυφερό και συνειδητά μετανιωμένο άντρα. Μπαίνοντας στην ουσία και την ψυχολογία του χαρακτήρα του και όντας άμεσος και δοτικός, χωρίς να καταφεύγει σε ερμηνευτικές ευκολίες, αποτέλεσε ένα σχεδόν ιδανικό παρτεναίρ της Φιλουμένας.
Η Βίλμα Τσακίρη υποδύθηκε τη Ροζαλία Σολιμέντο, την πιστή οικονόμο του σπιτιού. Και έδειξε με τον πλέον εύγλωττο τρόπο, πως είναι να έχεις κωμική φλέβα και να ακροβατείς συνεχώς μεταξύ του αστείου και της καρικατούρας, χωρίς ποτέ να πέφτεις στην παγίδα της δεύτερης. Σαρκαστική, μπριόζα, προσηλωμένη στην ηρωίδα που έπαιζε, άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις με τη σκηνική της παρουσία.
Ο Τάσος Γιαννόπουλος ήταν ο Αλφρέντο Αμορόζο, οδηγός του Ντομένικο και ακόλουθός του. Επαρκέστατος και συνεπής στις απαιτήσεις του ρόλου του, χωρίς περιττές εκρήξεις, συχνά με μια μελαγχολική αυτοειρωνεία στην ερμηνεία του, κερδίζει την προσοχή του θεατή.
Η Κατερίνα Γερονικολού παίζει την Ντιάνα, τη νεαρή ερωμένη του Ντομένικο. Αν και δεν της λείπει η θηλυκότητα, δε με έπεισε με την ερμηνεία της, η οποία είχε μια σκηνική αμηχανία, σα να μην ήξερε πως να διοχετεύσει στην ηρωίδα της την εσωτερική της ενέργεια. Η Ντίνα Αβαγιανού ερμήνευσε τη Ματρόνα, αλλά και την κυρία Σοριάνο και ήταν πιστή στις απαιτήσεις των μικρών, αλλά χαρακτηριστικών αυτών ρόλων.
Ο Παναγιώτης Καρμάτης (Μικέλε), ο Νεκτάριος Φαρμάκης (Ουμπέρτο) και ο Γιώργος Αλεβυζάκης (Ρικάρντο) είναι οι τρεις γιοι της Φιλουμένα, τους οποίους και υποδύονται, τονίζοντας ο καθένας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αντίστοιχου γιου (λαϊκού, μορφωμένου, γυναικά αντίστοιχα) και καταφέρνουν μέσα από τη διαφορετικότητά τους να δημιουργήσουν διακριτούς και καλοστημένους χαρακτήρες.
Ο Βαγγέλης Χατζηνικολάου σε μικρούς, αλλά αβανταδόρικους ρόλους (κτηνίατρος, δικηγόρος) είναι γνήσια κωμικός, δικαιολογώντας απόλυτα την παρουσία του στην παράσταση.
Νίκος Σταυρακούδης, Μαρσέλα Λένα και Αναστασία Σιωπίδου συμπληρώνουν με επιτυχία το ερμηνευτικό παζλ της παράστασης, που δίνει την εντύπωση μιας συμπαγούς και καλοκουρδισμένης ομάδας.
Τα σκηνικά του Μανόλη Παντελιδάκη αναπαριστούν τόσο τις φτωχογειτονιές της Νάπολη, όσο και το σπίτι του Ντομένικο. Στη δεύτερη περίπτωση δείχνουν να χρειάζονταν λίγο χώρο ακόμα να απλωθούν, καθώς δείχνουν σα να ασφυκτιούν ελαφρά, αλλά εκμεταλλεύονται άριστα τις τεχνικές δυνατότητες του χώρου.
Τα κοστούμια της Ντένης Βαχλιώτη αποτυπώνουν με ακρίβεια τόσο την πρώτη, όσο και τη δεύτερη φάση της ζωής της Φιλουμένα και αποπνέουν κομψότητα, χρωματική ποικιλία και ιταλική φινέτσα.
Η μουσική της Nalyssa Green αξιόλογη συνοδεία του λόγου, αλλά χωρίς να αφήνει τη σφραγίδα της στην παράσταση.
Οι φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη εναλλάσσουν κλειστά και ανοιχτά πλάνα και παίζουν αρκετά με τις σκιές, ανάλογα με την εκάστοτε ψυχολογία των ηρώων.
Η κίνηση της Αντιγόνης Γύρα είχε χάρη, δυναμική και υποστήριζε τόσο τις κωμικές στιγμές του έργου, όσο και τις δραματικές του κορυφώσεις.
Συμπερασματικά, στη σκηνή του Θεάτρου Διάνα, είδα μια παράσταση που ήταν πιο ώριμη και πιο μεστή από την πρώτη της θεατρική διαδρομή και δουλεμένη ακόμα και στις λεπτομέρειες της. Η σκηνοθεσία προσεγμένη και ουσιαστική, σε ρεαλιστικά μονοπάτια, χωρίς τεχνάσματα και θεατρινισμούς, με σχεδόν απόλυτη ισορροπία δράματος και κωμωδίας, είχε ρυθμό και ατμόσφαιρα, πρόβαλλε την ουσία του έργου του ντε Φιλίππο και στάθηκε πιστή στο ύφος του. Ο ανανεωμένος θίασος ήταν καλοκουρδισμένος, χωρίς κανείς να υστερεί σημαντικά και να αποτελεί παραφωνία, υποστηρίζοντας με το ταλέντο του ο καθένας τη συνολική προσπάθεια.