ΕΥΜΕΝΙΔΕΣ - ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Τρίτη, 31/07/2018 10:27
Την τραγωδία του Αισχύλου "Ευμενίδες", παρακολούθησα στο Αρχαίο Στάδιο της Επιδαύρου, υπό τη μορφή μονολόγου, σε σύλληψη και ερμηνεία της Στεφανίας Γουλιώτη. Πρόκειται για την τρίτη τραγωδία της μοναδικής σωζόμενης αρχαίας τριλογίας, της Ορέστειας, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 458 π.Χ. στη γιορτή των Διονυσίων.
Πρωταγωνιστές της, ο Ορέστης, προερχόμενος από το φόνο της μητέρας του Κλυταιμνήστρας και του εραστή της και φονιά του πατέρα του, Αίγισθου και οι Ερινύες, χθόνιες μυθικές θεότητες που κυνηγούσαν ανελέητα αυτούς που διέπρατταν εγκλήματα που εναντιώνονταν στη φυσική και ηθική τάξη των πραγμάτων (όπως για παράδειγμα η μητροκτονία). Ο Ορέστης καταφεύγει ικέτης στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς, ζητώντας την προστασία του. Αυτός τον συμβουλεύει να φύγει όσο ακόμα οι Ερινύες κοιμούνται και να καταφύγει στην Αθήνα. Στο ναό εμφανίζεται και το φάντασμα της Κλυταιμνήστρας ζητώντας δικαίωση, γιατί ο μητροκτόνος παραμένει ατιμώρητος. Αυτός, φτάνοντας στην Αθήνα προσπέφτει ικέτης στο ναό της Αθηνάς, ενώ οι Ερινύες διωγμένες από τους Δελφούς τον ακολουθούν στην πόλη. Έχοντας ακούσει και τις δύο πλευρές, η θεά αποφασίζει να στηθεί ειδικό δικαστήριο στον Άρειο Πάγο που θα αποφανθεί για την ενοχή ή μη του Ορέστη. Ο Απόλλων έρχεται για την υπεράσπισή του, οι Ερινύες τον κατηγορούν ανηλεώς, με το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας να είναι ισοψηφία και να καθορίζεται υπέρ του Ορέστη, με την ψήφο της θεάς να μετρά διπλή. Την οργή των Ερινύων για την απόφαση αυτή, ηρεμεί η Αθηνά, μετατρέποντάς τις σε Ευμενίδες. Η μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη ήταν γήινη, καθαρή, είχε ροή και συνέχεια, χωρίς να αποφεύγει πάντως κάποιες μικρές υπερβολές.
Η Στεφανία Γουλιώτη ανέλαβε το συντονισμό του όλου εγχειρήματος υπό μορφή αφήγησης ενός ηθοποιού, με το λόγο και τον ήχο να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο, αλλά και την ώρα (η παράσταση ξεκίνησε στις 6.17 το πρωί με στόχο να πετύχει την ανατολή του ηλίου σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή της ροής του έργου) και το τοπίο να αποτελούν σημαντικό κομμάτι της αισθητικής της παράστασης. Καθοριστική είναι η συμβολή του Δημήτρη Καμαρωτού στη μουσική και ηχητική επεξεργασία του λόγου, για το σαφή και ξεκάθαρο διαχωρισμό των προσώπων και των εσωτερικών τους παθών. Το κείμενο προβάλλεται με ευκρίνεια και καθαρότητα, με την ηθοποιό στο μεγαλύτερο μέρος της παράστασης να πατά πάνω στον περιορισμένο χώρο μιας κόλλας χαρτιού και σε κάποια διαλείμματα-ανάσες να τρέχει (ίσως ακριβέστερο θα ήταν το ρήμα καλπάζει) εντός του σταδίου, αλλά και στις παρυφές του για να εκλυθεί η περισσή ενέργεια και ένταση των ηρώων του έργου, βοηθώντας το θεατή να ταξιδέψει στο φανταστικό χωρόχρονο που διαδραματίζεται η τραγωδία. Η φωνή της ήρεμη, ελεγχόμενη, χωρίς περιττές ακροβασίες, αλλά με εναλλασσόμενες λεπτές αποχρώσεις για να γίνουν αντιληπτοί οι διαφορετικοί χαρακτήρες που υποδύεται. Η ηχώ, το παιχνίδισμα, αλλά και η παράνοια που προστίθεται στο άκουσμα του λόγου, μέσω της επεξεργασίας του ήχου από το όργανο του Δημήτρη Καμαρωτού προσθέτουν και το απαραίτητο συναισθηματικό υπόβαθρο στο λόγο αυτό. Η ανατολή του ήλιου συμπίπτει με την αθώωση του Ορέστη, σα μια αχτίδα ζωής που σηκώνεται για να φωτίσει το μέλλον του. Η ηθοποιός με εμφάνιση επιμελημένα λιτή, χωρίς μακιγιάζ και ενδυματολογική επιλογή που ταίριαξε χρωματικά με το φυσικό περιβάλλον και της άφηνε περιθώρια για άνετη κίνηση, έδειξε να έχει κατανοήσει σε πολύ σημαντικό βαθμό τα μηνύματα του Αισχύλειου λόγου και τα μετέφερε στους θεατές με αυθορμητισμό, πάθος καταθέτοντας μία καλοδουλεμένη ερμηνεία.
Η εξαιρετικά λιτή σκηνική επέμβαση στο φυσικό χώρο του Σταδίου (με την πέτρινη οριοθέτηση ενός "κύκλου" δράσης) είχε την επιμέλεια της Εύας Μανιδάκη, ενώ η ενδυματολογική επιλογή της πρωταγωνίστριας του Άγγελου Μέντη έδεσε απόλυτα με τη συνολική αισθητική σύλληψη της παράστασης.
Το ηχητικό τοπίο διαμόρφωσε με αριστοτεχνικό τρόπο όπως προείπα, ο Δημήτρης Καμαρωτός.
Συμπερασματικά, στο Αρχαίο Στάδιο της Επιδαύρου, παρακολούθησα ένα θεατρικό εγχείρημα, που επιχείρησε να συμπυκνώσει τους ρόλους της τελευταίας τραγωδίας της Ορέστειας σε ένα πρόσωπο, χωρίς ο λόγος να χάσει τίποτε από τη δυναμική και την ουσία του. Μία ηθοποιός κι ένας μουσικός σε μία αναμέτρηση με τον Αισχύλειο λόγο ξεκινώντας το χάραμα. Η προσπάθεια είχε τόλμη, προσανατολισμό και υπηρέτησε με συνέπεια και μέτρο το στόχο της, αποτελώντας ένα καλλιτεχνικό στοίχημα που κερδήθηκε από τους συντελεστές του.