ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ - ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Παρασκευή, 29/09/2017 16:18
Το μουσικό έργο "Ερωτόκριτος" του Δημήτρη Μαραμή σε σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Ρήγου μετά την επιτυχημένη του πορεία στο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, παρουσιάστηκε για μία και μοναδική παράσταση στο Ηρώδειο, την οποία και παρακολούθησα.
Κατά παραγγελία της Εναλλακτικής Σκηνής της Λυρικής στο συνθέτη, βασίστηκε στο ομώνυμο έργο του 17ου αιώνα του Κρητικού ποιητή Βιτσέντζου Κορνάρου, το οποίο συνίσταται από 10012 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους στίχους, ομοιοκατάληκτους, σε κρητική διάλεκτο και έχει ως κεντρικό του θέμα το μεγάλο έρωτα δύο νέων με ταξική διαφορά, της Αρετούσας, κόρης του βασιλιά της Αθήνας Ηράκλη και του Ερωτόκριτου, γιου ενός συμβούλου του βασιλιά. Το αίσθημα των δύο νέων κλιμακώνεται και καταλήγει σε πρόταση γάμου από τον πατέρα του Ερωτόκριτου στο βασιλιά. Η πρόταση αυτή δεν τυγχάνει της αποδοχής του και οργισμένος γι' αυτή εξορίζει το νεαρό και προξενεύει στην κόρη του γαλαζοαίματο γαμπρό. Απαντώντας στην άρνησή της να τον αποδεχτεί, τη φυλακίζει μαζί με την παραμάνα της. Τρία χρόνια αργότερα, όταν οι Βλάχοι πολιορκούν την Αθήνα, ο Ερωτόκριτος γυρίζει, μεταμφιέζεται και τάσσεται στο πλάι του βασιλιά, του οποίου τη ζωή σώζει σε μία κρίσιμη μάχη. Ο ηγεμόνας θέλει να τον ανταμείψει για τον ηρωισμό του και αυτός ζητά το χέρι της φυλακισμένης θυγατέρας του. Η Αρετούσα στην αρχή τον απορρίπτει, αυτός την επισκέπτεται στη φυλακή και αφού την υποβάλλει σε κάποιες δοκιμασίες, της αποκαλύπτεται και το ρομάντσο έχει αίσιο τέλος. Η αρχική μορφή και το περιβάλλον του κειμένου διατηρήθηκαν αν και μεταφέρθηκαν σε ένα απροσδιόριστο σήμερα και προσαρμόστηκαν στις ανάγκες ενός μουσικού έργου. Και φυσικά πέρα από το να αποτελέσει μια απλή ωδή σε ένα νεανικό έρωτα, το έργο ψηλαφεί έννοιες όπως η φιλία, το θάρρος, η φιλοπατρία, η αφοσίωση, αλλά και το δικαίωμα των ελεύθερων επιλογών.
Ο Κωνσταντίνος Ρήγος ανέλαβε τη σκηνοθετική επιμέλεια του εγχειρήματος, το οποίο σημειωτέον δεν έχει διαλείμματα πρόζας, αλλά με τη μουσική και τα τραγούδια ως βασικό όχημα επιχείρησε να του προσδώσει θεατρικότητα και να αποτυπώσει με σαφήνεια τις κορυφώσεις του ερωτικού δράματος των δύο νέων. Εργαλεία του αποτέλεσαν το ευέλικτο σκηνικό, η μουσική που έμοιαζε να βγαίνει από τα έγκατα του κέντρου της σκηνής και η ζωντανή κάμερα που εικονοποιεί σε μία οθόνη στο πίσω μέρος της σκηνής τμήμα των δρώμενων. Η κάμερα αυτή συνήθως πρόβαλλε είτε την κίνηση και τις αντιδράσεις του συνοδεύοντος φωνητικού συνόλου, είτε κάποιου εκ των πρωταγωνιστών και συνήθως όχι αυτού που "πρωταγωνιστούσε" την ίδια στιγμή φωνητικά. Στην πρώτη περίπτωση η εικόνα λειτούργησε ενισχυτικά της μουσικής, καθώς το κινητικό πάθος του συνόλου προστέθηκε στις αναμφισβήτητη φωνητική του αρμονία. Στη δεύτερη, σε κάποιες σκηνές λειτούργησε ελαφρώς αποπροσανατολιστικά για το θεατή, καθώς διαχώριζε τις αισθήσεις του διασπώντας τη συγκέντρωση και τη δεκτικότητά του τόσο στη δύναμη της μουσικής και του στίχου, όσο και στην επίδραση της εικόνας, μειώνοντας την ένταση του παραγόμενου συναισθήματος.
Το δεύτερο μέρος είχε λιγότερη αδρεναλίνη από το πρώτο και εστίασε στο καθεαυτό ερωτικό δράμα των δύο νέων, με την εικόνα να είναι λίγο πιο πλαδαρή και στατική (και σε κάποιες περιπτώσεις να λείπει τελείως) και να μην εναρμονίζεται με τη ζωηρότητα της μουσικής, με εξαίρεση τη σκηνή του φινάλε που εικόνα και ήχος έγιναν ένα απόλυτο σύνολο που μας απογείωσε. Κάποιες σκηνές όπως για παράδειγμα η εστίαση σε μία οθόνη υπολογιστή με το μήνυμα Ε+Α=Love αποτέλεσαν αχρείαστες πινελιές μοντέρνου που δεν εξυπηρέτησαν κάποιο ουσιαστικό σκοπό. Ευρηματική στη σκηνή του πολέμου η μεγέθυνση από την κάμερα στα παιδικά στρατιωτάκια που έστησε ο χορός, αλλά άστοχη η επιλογή video με ελικόπτερα στυλ Βιετνάμ στη συνέχεια, για να αποτυπώσει την πολεμική ατμόσφαιρα.
Ο Θοδωρής Βουτσικάκης στο ρόλο του Ερωτόκριτου εντυπωσίασε με το εύρος των φωνητικών του δυνατοτήτων, καθώς τα τραγούδια και οι κορυφώσεις τους έβγαιναν σχεδόν αβίαστα και απόλυτα φυσικά. Οι εκφράσεις του προσώπου του έβγαλαν συναίσθημα και η μετρημένη και απόλυτα συντονισμένη με τη μουσική, κίνησή του στη σκηνή, απαλλαγμένη από ναρκισσισμό και υπερβολές του έδωσαν και την απαραίτητη θεατρικότητα για να ανταποκριθεί σχεδόν ιδανικά στις απαιτήσεις του χαρακτήρα του.
Η Μαρίνα Σάττι υποδυόμενη την Αρετούσα δεν απέφυγε κάποια λαϊκά γυρίσματα, τα οποία παρέπεμπαν σε λαϊκό πάλκο μουσικής σκηνής και σε κάποια ντουέτα η φωνή της "σκεπάστηκε" και δεν ήταν καθαρή. Αλλά στη σκηνή εξέπεμπε μια θηλυκότητα, μια σπιρτάδα, μια παιδική πονηριά και μια νεανική ενέργεια αξιοζήλευτη, ενώ και στη "φυλακή" της ήταν υπερκινητική, θυμίζοντας φυλακισμένο θηρίο, αλλά και απόλυτα συνεπής φωνητικά.
Ο Gautier Βελισσάρης ερμήνευσε τον Πολύδωρο, το φίλο του Ερωτόκριτου και σε αρκετές σκηνές είχε μια μάλλον ακκιστική παρουσία τόσο φωνητικά, όσο και κινητικά, δίχως να μπαίνει στην ουσία του ρόλου του. Χωρίς να είναι ανεπαρκής, έδειξε να τον προσεγγίζει κάπως επιδερμικά και χωρίς να έχει εμβαθύνει στις απαιτήσεις του ήρωα.
Η Ιωάννα Φόρτη ως Νένα είχε εκπληκτικές φωνητικές κορυφώσεις που έκοβαν την ανάσα του θεατή, ενώ και ως σκηνική παρουσία είχε μία ειρωνεία και ένα υπόγειο χιούμορ, που το ενέτεινε η εκκεντρική ενδυματολογία της. Φωτεινή παρουσία που εξέπεμπε ταλέντο και θετική ενέργεια.
Ο Κώστας Μαυρογένης στο ρόλο του Ρήγα είχε μια αυστηρότητα στην κίνησή του και μια κοφτή ερμηνεία στα τραγούδια του, που του επέτρεψε να αποδώσει σωστά και έξυπνα έναν ηγεμόνα στιβαρό και επιβλητικό.
Το εντυπωσιακό φωνητικό σύνολο που συνόδεψε τους πρωταγωνιστές τραγουδιστικά, αλλά και με την κίνηση και την ενέργειά του στη σκηνή συχνά έκλεβε την παράσταση, απαρτίστηκε από τους τενόρους Νικόλαο Κατσιγιάννη, Σταμάτη Πακάκη και Στρατή Στηλ, τους βαρύτονους Νίκο Ζιάζιαρη, Γιάννη Κοντέλλη και Ανδρέα Μεταξά-Μαριάτο, το μπασοβαρύτονο Σπύρο Σώκο και το βαθύφωνο Βασίλη Δημακόπουλο και αποτέλεσε ατού της παράστασης.
Η μουσική εκτελέστηκε ζωντανά και με κέφι από την ορχήστρα (Διονύσης Βερβιτσιώτης, Γιώργος Γαϊτάνος, Μιχάλης Πορφύρης, Γιώργος Αρνής, Σπύρος Βεργής, Θεοδόσης Σμυρνιός, Γκουίντο ντε Φλάβις και Βασίλης Παναγιωτόπουλος), η οποία ήταν βυθισμένη στο κέντρο της σκηνής, αλλά απέδωσε άριστα τις μελωδίες υπό τη διεύθυνση του συνθέτη.
Το σκηνικό, στο οποίο δέσποζαν μια σκαλωσιά που κινείτο στο πλάτος του διαθέσιμου χώρου και με προσθαφαιρέσεις μεταβαλλόταν ανάλογα με τις απαιτήσεις κάθε σκηνής και μια οθόνη όπου πρόβαλλε πρόσωπα και αντιδράσεις η ζωντανή κάμερα (με χειριστή το Βασίλη Κεχαγιά) είχε την υπογραφή του σκηνοθέτη, όπως και η πολύ καλά εκτελεσμένη χορογραφία.
Η μουσική και το λιμπρέτο είχαν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα του Δημήτρη Μαραμή, ο οποίος κατάφερε να συνδυάσει τζαζ, blues και ροκ και κάποιες παραδοσιακές πινελιές με την ποιητικότητα του αρχικού κειμένου. Το πρώτο μέρος είχε μεγαλύτερη ζωντάνια, πάθος και ενέργεια, ενώ στο δεύτερο παρατήρησα κάποιες μικρές επαναλήψεις που φλέρταραν με την κούραση του θεατή, ενώ θα ήθελα και λίγο μεγαλύτερη συμμετοχή στην παράσταση παραδοσιακών κρητικών ακουσμάτων.
Η διεύθυνση του φωνητικού συνόλου ήταν της Μάτας Κατσούλη. Τα κοστούμια του Γιώργου Σεγρεδάκη ήταν σε άλλες περιπτώσεις ευρηματικά (Νένα, Ερωτόκριτος, Ρήγας) και σε άλλες αποθαρρυντικά (Αρετούσα) ή υπερβολικά (Πολύδωρος).
Οι φωτισμοί του Χρήστου Τζιόγκα υποβλητικοί, έδεσαν απόλυτα με τη μουσική και το φυσικό σκηνικό χώρο του Ηρωδείου και συντέλεσαν θετικά στη γενικότερη θετική αισθητική αποτίμηση της παράστασης.
Συμπερασματικά, ο Ερωτόκριτος του Δημήτρη Μαραμή, σεβάστηκε το αρχικό κείμενο, αλλά δε δίστασε και να αναμετρηθεί μαζί του και το προσαρμόσει σε ένα σύγχρονο μουσικό έργο, χωρίς να το αλλοιώσει. Η μελωδία συνδύασε διαφορετικά μοτίβα και έδεσε αρμονικά με το στίχο, ενώ και η εικόνα από τις προβολές της κάμερας λειτούργησε τις περισσότερες φορές ενισχυτικά, ώστε το έργο να αποδώσει με ακρίβεια τις συγκρούσεις, αλλά και τις συναισθηματικές διακυμάνσεις των ηρώων. Μια μικρή κοιλιά στο δεύτερο μέρος δε στάθηκε ικανή να κάνει την παράσταση να χάσει το ρυθμό της, ενώ και η γενικότερη αισθητική της έχει θετικό πρόσημο. Οι φωνές τόσο των πρωταγωνιστών, όσο και του "χορού", με ελάχιστες αρρυθμίες, συντέλεσαν ώστε η βραδιά σε ένα κατάμεστο Ηρώδειο να αποσπάσει ζεστό, ειλικρινές και παρατεταμένο χειροκρότημα από το κοινό που το παρακολούθησε.