Ο ΤΖΙΧΑΝ ΤΟΥΡΚΟΓΛΟΥ ΜΑΣ ΤΑΞΙΔΕΥΕΙ 'ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ'
- Ημερομηνία: Παρασκευή, 02/06/2017 12:55
Ο διάσημος Τούρκος συνθέτης μιλάει για τη συνεργασία του με τη Μαρία Φαραντούρη στο Ηρώδειο.
Μιλήστε μας για το έργο «Πέρα από τα σύνορα». Ποιες είναι οι πηγές έμπνευσής σας; Πώς εμπνευστήκατε αυτό το έργο;
Το «Πέρα από τα σύνορα», αποτελεί προϊόν της συνάντησης καλλιτεχνών με διαδρομές σε πολύ διαφορετικά μουσικά είδη. Αυτός ο πολυποίκιλος χαρακτήρας της δουλειάς προσέφερε σε καθέναν από τους καλλιτέχνες έναν ευρύ χώρο έκφρασης, ένα πλαίσιο ευνοϊκό για τη γέννηση ουσιαστικών και ειλικρινών καλλιτεχνικών προτάσεων. Έτσι προέκυψε μία πλούσια και ώριμη καλλιτεχνική παραγωγή.
Όπως γνωρίζετε, η Τουρκία αποτελεί ένα γεωγραφικό χώρο που ιστορικά έζησε τεράστιες πολιτιστικές και πολιτικές μεταβολές, ενσωμάτωσε πολλές διαφορετικές γλώσσες, κουλτούρες και θρησκείες, κρατά ζωντανό το διάλογο μεταξύ παράδοσης και νεωτερικότητας, κάνοντας όλες αυτές τις παραμέτρους έντονες αισθητές.
Έχοντας μεγαλώσει σε μία τέτοια γεωγραφία, τι νιώσατε;
Ένιωσα την ανάγκη να ερευνήσω, να κατανοήσω και να αισθανθώ καλύτερα τον εαυτό μου, όσα με περιβάλλουν και τις μεταξύ τους σχέσεις.
Η εγκατάστασή μου στην Ελλάδα –αυτή τη «γείτονα» χώρα με την ιδιαίτερη πολιτική θέση για την Τουρκία– ενίσχυσε την αποφασιστικότητά μου προς αυτή την κατεύθυνση.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες αποτέλεσαν πηγές έμπνευσης τόσο για μένα τον ίδιο ως καλλιτέχνη όσο και για το συγκεκριμένο έργο με τo οποίo σε μεγάλο βαθμό ταυτίστηκα.
Η πραγματικότητα του καιρού μας επιτάσσει τη δημιουργία και την επικοινωνία πέραν των συνόρων –και δη των ορίων που κουβαλάμε μέσα μας. O τίτλος, λοιπόν, «Πέρα από τα Σύνορα», κουβαλά για μένα μια ιδιαίτερα βαθιά σημασία.
Παράλληλα, η εντυπωσιακή φωνή της τόσο αγαπημένης Μαρίας Φαραντούρη, την οποία και άκουγα από μικρός αποτέλεσε μία δεύτερη πηγή έμπνευσης που κατεύθυνε τις μελωδίες μου.
Πώς συναντιούνται τόσο διαφορετικά είδη μεταξύ τους και ποιος ο κοινός τους τόπος;
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι εν μέρει προσωπική και εν μέρει σχετική με τη συγκεκριμένη δουλειά. Η εμπειρία των αντιθέσεων και διαφοροποιήσεων που χαρακτηρίζουν την Τουρκία, και η ταυτοτική πολυσυλλεκτικότητα που αποκόμισα από την ψηλάφηση πολιτισμών που βρίσκονται πέρα από τα σύνορα είναι έκδηλα στο έργο μου. Ο πολύγλωσσος χαρακτήρας της παρούσας δουλειάς και το γεγονός ότι κάθε καλλιτέχνης κουβαλάει διαφορετικές εθνοτικές και πολιτιστικές προσλαμβάνουσες είναι οι παράγοντες που διαμόρφωσαν αυτό το πολύχρωμο αποτέλεσμα. Γι’ αυτό το λόγο η εν λόγω δουλειά παρουσιάζει από τη φύση της μία πολυχρωμία. Πιστεύω ότι από που συγκροτεί αυτά τα πολυσυλλεκτικά στοιχεία σε ένα σύνολο, σε πείσμα αλλά και στη βάση των μεταξύ τους διαφορών βασίζεται στην ανάγκη για καλλιτεχνική δημιουργία, στη βάση της διαφορετικότητας και στη διάδοσή της, με άλλα λόγια στην υπαρξιακή ανάγκη του καλλιτέχνη.
Ζείτε στην Ελλάδα. Αισθάνεστε συγγένεια με την ελληνική μουσική και παράδοση;
Ο μουσικός πολιτισμός της Ελλάδας έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην επιλογή μου να εγκατασταθώ εδώ. Ιδιαίτερα στο είδος της παραδοσιακής μουσικής υπάρχει τεράστια ποικιλία επί μέρους παραδόσεων, η οποία συνεχίζει να με εντυπωσιάζει ύστερα από επτά χρόνια. Είναι απόλυτα λογικό ότι μέσα σε ένα τόσο πλούσιο μουσικό τοπίο έχουν εμφανιστεί πολλοί διαφορετικοί μουσικοί, που έχουν καθιερωθεί διεθνώς σε διαφορετικούς χώρους. Μπορεί η ελληνική μουσική να μοιράζεται μία κοινή ευρεία βάση με την τουρκική μουσική παράδοση, ταυτόχρονα όμως παρουσιάζει σημαντικές διαφορές που συγκροτούν μία πλούσια και γόνιμη ιδιαίτερη ταυτότητα. Παράλληλα θα ήθελα να σημειώσω ότι πιστεύω βαθιά σε μουσικές συνεργασίες που ξεκινώντας από κοινές προσλαμβάνουσες υπογραμμίζουν τις διαφορές μεταξύ των μουσικών παραδόσεων των δύο χωρών. Κι αυτό γιατί το να μπορούμε να εντοπίσουμε οικεία στοιχεία ακόμα και ανάμεσα στις διαφορές μάς επιτρέπει να επικοινωνήσουμε καλύτερα. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα ο ένας τον άλλο και να συγκροτήσουμε έναν χώρο συμβίωσης.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη μουσική;
Για μένα η ενασχόληση με τη μουσική λειτούργησε περισσότερο ως καταστάλαξη παρά ως επιλογή. Η ενασχόληση αρκετών μελών της οικογένειάς μου με το σάζι με ώθησε προς το όργανο αυτό από μικρή ηλικία. Ως μαθητής λυκείου κλήθηκα να παρουσιάσω συνθέσεις μου για ένα θεατρικό έργο. Η εμπειρία αυτή έγινε αφορμή για να κατασταλάξω μέσα μου την έντονη ευχαρίστηση που μου προσέφερε η καλλιτεχνική δημιουργία. Αυτό με οδήγησε, ήδη από τα πανεπιστημιακά μου χρόνια, σε μία πορεία από ξεκίνησε από συνθέσεις για θέατρο, χοροθέατρο, ταινίες μικρού μήκους και διάφορα μουσικά σχήματα για να συναντήσει σήμερα τη Μαρία Φαραντούρη που τόσο εκτιμώ.
Πότε λέτε ότι ένα έργο σας είναι έτοιμο να βγει στο κοινό;
Η στιγμή που ένας καλλιτέχνης αισθάνεται ικανοποιημένος με το έργο του ως προς τη σύλληψη, την αίσθηση, την αισθητική και την τεχνική του, τον καθιστά και έτοιμο να το μοιραστεί με το κοινό. Αυτή η αίσθηση ικανοποίησης είναι άμεσα συνδεδεμένη με τα ερεθίσματα που τροφοδοτούν έναν καλλιτέχνη και με τη στάση του απέναντι στον κόσμο που τον περιβάλει.
Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι μια διαδικασία που προϋποθέτει αγάπη, σκέψη και αφοσίωση. Όταν η διαδικασία αυτή αποδίδει καρπούς, το χειροπιαστό, «νεογέννητο» αποτέλεσμα γεμίζει τον καλλιτέχνη με βαθιά χαρά, περηφάνια και ενθουσιασμό. Το ότι η πρώτη αυτή δουλειά θα παρουσιαστεί στις 22 Ιουνίου, από τη Μαρία Φαραντούρη και άλλους θαυμάσιους καλλιτέχνες σε ένα μεγαλοπρεπή χώρο σαν το Ηρώδειο, όπου θα ηχογραφηθεί για να κυκλοφορήσει από την ECM με γεμίζει με ακόμη περισσότερο ενθουσιασμό.
Ποιες μουσικές αγαπάτε και ποιες είναι οι μουσικές σας επιρροές;
Η παραδοσιακή μουσική κατείχε ανέκαθεν μία κεντρική θέση στη ζωή μου. Η παράδοση, από όποιο μέρος του κόσμου κι αν προέρχεται, μου προκαλεί πάντα ενδιαφέρον. Σίγουρα η εντρύφησή μου στην κλασική μουσική και το τσέλο με βοήθησαν να διαμορφώσω μία νέα άποψη για το παραδοσιακό ρεπερτόριο και τη χρήση των μουσικών οργάνων σε αυτό. Σημαντική επιρροή στη μουσική μου συγκρότηση αποτέλεσε και η ενασχόλησή μου –κυρίως στα φοιτητικά μου χρόνια–με την τζαζ και την avant guard μουσική, μέσω συνθέσεων, εκτελέσεων και πειραματισμών για τσέλο, κιθάρα και σαξόφωνο. Επιπλέον τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον μου έχει τραβήξει ο μινιμαλισμός.
Γιατί η μουσική μπορεί να ταξιδεύει χωρίς όρια;
Εφόσον αντιληφθούμε τα ηχητικά κύματα της μουσικής μέσα στο χρόνο ως μία από τις ισχυρότερες τέχνες επικοινωνίας, τότε ευθύς τα όποια όρια καταρρέουν. Οι δονήσεις αυτές είναι παρούσες σε κάθε έκφανση της ζωής και σε κάθε ιστορική περίοδο στο βαθμό που η ανθρωπότητα αισθάνεται πάντα την ίδια ανάγκη να επικοινωνήσει με τον εαυτό της, το παρελθόν, το μέλλον, το περιβάλλον και τις αξίες που προβάλλει με διαφορετικό, πάντοτε, τρόπο.
Πώς είναι η συνεργασία σας με τη Μαρία Φαραντούρη; Πότε γνωριστήκατε;
Πρέπει να ήμουν 13-14 χρόνων, όταν πρωτοάκουσα τη φωνή της Μαρίας σε μία συνεργασία του Μίκη Θεοδωράκη και του Ζουλφί Λιβανελί. Αν κάποιος τότε μου έλεγε ότι μία μέρα επρόκειτο να συνεργαστώ μαζί της σίγουρα θα έβαζα τα γέλια. Μετά από χρόνια, ένα χειμωνιάτικο μήνα του 2014 ο κοινός μας φίλος Γιάννης Σπυρόπουλος (Bach) με προσκάλεσε σπίτι του για να με συστήσει στη Μαρία. Τη βραδιά εκείνη παρουσίασα στην παρέα μερικές συνθέσεις και ενορχηστρώσεις μου. Εκείνη μου μίλησε για μία συζήτηση που είχε με την Anja Lechner. Το θέμα της κουβέντας τους, που τυχαίνει να είναι και η βάση της παρούσας συνεργασίας μας, ήταν η συνάντηση των μουσικών πολιτισμών της Ανατολής και της Δύσης. Μιας και παίζω σάζι και τσέλο, με παρότρυνε να προχωρήσω σε συνθέσεις με βάση αυτά τα δύο όργανα. Έτσι έγινε το πρώτο βήμα στη συνεργασία μας. Στα πλαίσια της συνάντησης που είχαμε τον Οκτώβρη του 2015 στο Μόναχο με τους αγαπητούς μουσικούς Manfred Eicher και Anja Lechner προσθέσαμε στην ορχήστρα κανονάκι, νέι και κρουστά καταλήγοντας έτσι στην τελική της σύνθεση. Το κανονάκι επιλέχτηκε ως «το πιάνo της Ανατολής». Μπορεί δηλαδή, όπως ακριβώς το πιάνο στη δυτική μουσική, να εκτελέσει αρμονικές γραμμές, αποδίδοντας συγχρόνως την τροπική θεωρία της ανατολικής μουσικής. Αντίστοιχα μπορούμε να πούμε ότι καταλαμβάνει το ρόλο που συνήθως στη δυτική μουσική παίζει το σαξόφωνο. Το αποτέλεσμα είναι μία εναλλακτική παρουσίαση των πλέον στερεότυπων οργάνων της ανατολικής μουσικής, πλαισιωμένων από όργανα όπως πιάνο, κοντραμπάσο και ντραμς. Αυτό ήταν και το σημείο που περισσότερο γοήτευσε τον Manfred. Το πρόγραμμα στην παρούσα του μορφή αποτυπώνει μία δουλειά περίπου 2 χρόνων. Στο διάστημα αυτό, αμέτρητες πρόβες με την αγαπητή Μαρία έδωσαν στα έργα την τελική τους μορφή.
Τι ετοιμάζετε στο μέλλον;
Το χειμώνα θα κυκλοφορήσει ο προσωπικός μου δίσκος με δικές μου συνθέσεις και τη φιλική συμμετοχή των αγαπητών συναδέλφων Ross Daly, Kelly Thoma και Bijan Chemirani. Η προετοιμασία του δίσκου είναι εν εξελίξει, ενώ δεν έχει οριστικοποιηθεί η δισκογραφική εταιρία που θα τον αναλάβει. Παράλληλα συνεχίζει η συνεργασία μας με τον αγαπητό Περικλή Παπαπετρόπουλο (σάζι, πολίτικο λαούτο) με τίτλο «Μουχαμπέτ», που παρουσιάζει λαϊκές μελωδίες από κάθε γωνία της Ελλάδας και της Τουρκίας, με συνοδεία σάζι, ενός οργάνου με σημαντική ιστορική διαδρομή και στις δύο χώρες.