Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΥΡΑΣ ΣΤΟ ONLYTHEATER
- Ημερομηνία: Τρίτη, 22/11/2016 12:10
Ο Γιώργος Λύρας, επιλέγει να μας αφηγηθεί την ιστορία της «Στέλλας Βιολάντη» του Γ. Ξενοπούλου, στο θέατρο Χώρα.
- Γιατί επιλέξατε την «Στέλλα Βιολάντη», που θα δούμε στο θέατρο Χώρα;
Αυτό το κείμενο με ενέπνευσε απ’ την πρώτη στιγμή που το διάβασα. Ήταν όνειρο πολλών χρόνων. Πρόκειται για ένα έργο που κατέχει εξέχουσα θέση στην ελληνική δραματουργία, για πάρα πολλούς λόγους. Για την τεχνική του. Για τη θεματολογία του. Είναι ένα καινοτόμο έργο για την εποχή του. Με το κείμενο αυτό «συστήνεται» το αστικό θέατρο στην Ελλάδα και φεύγουμε απ’ τα κωμειδύλλια και τα βουκολικά δράματα. Στη δομή των χαρακτήρων, προσεγγίζεται για πρώτη φορά, η μεγάλη Ευρωπαϊκή επιρροή – ο Ίψεν, δηλαδή και το ψυχολογικό θέατρο. Είναι τόσο γοητευτικό το θέμα του και όλα αυτά τα χαρακτηριστικά του. Έχει, θα έλεγα, όλα τα χαρακτηριστικά έργων που αναζητούμε. Έργα σπάνιας αξίας δραματουργικά, που έχουν λείψει χρόνια από την αθηναϊκή σκηνή.
- Ποιος είναι ο βασικός άξονας της παράστασής σας;
Η σταδιακή κατάρρευση, η διάλυση, «η καταβύθιση στην κόλαση», όπως λέει και ο ίδιος ο συγγραφέας, «της αστικής τάξης». Όλα συμβαίνουν σε ένα σπίτι με θέα τη θάλασσα. Σε ειδυλλιακό μέρος και κλίμα. Με ανθρώπους επιτυχημένους κοινωνικά και οικονομικά, σύμφωνα με τα πρότυπα της εποχής της «προόδου». Παρ’ όλα αυτά, αυτό το σπίτι δεν μπορεί να ευτυχήσει. Οι σχέσεις και μαζί οι ζωές των ηρώων διαλύονται όσο περνάει η ώρα. Δεν σταυρώνεται μόνο η Στέλλα στην παράσταση μας. Θα μαρτυρήσει όλο το σπίτι. Θα βυθιστεί στο σκοτάδι και στην απελπισία. Αυτός είναι ο κεντρικός μας άξονας. Αυτός είναι ο πυρήνας μας και από εκεί και πέρα αναπτύσσονται όλα τα υπόλοιπα.
- Η ιστορία του Ξενόπουλου έχει άρωμα εποχής. Μια σημερινή κοπέλα, ποιες αντιστοιχίες έχει με την Στέλλα;
Πίστευα κι εγώ πως έχει ένα άρωμα εποχής. Δουλεύοντας το κείμενο, κατάλαβα πως έκανα λάθος. Πρόκειται για μια διαχρονική κατασκευή. Είναι τόσο ανοιχτό σε αναγνώσεις και σκηνικές εκδοχές και είναι τόσο συνταρακτικό το θέμα του και η αφήγησή του, που σε καθηλώνει. Άρα σε αφορά. Η κριτική του γίνεται με έναν ρομαντικό, σχεδόν μελοδραματικό τρόπο. Θυμίζει τις οπερετικές τραγωδίες. Αλλά τα ζητήματα που κρίνονται, δεν έχουν φθαρεί. Μας αφορούν ακόμη. Η αγάπη και οι δυνάμεις της. Η οικογενειακή παθογένεια. Η κοινωνική και ταξική πρόοδος, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για το άτομο. Αντιστοιχίες με την Στέλλα, δεν ξέρω αν έχει κάποια σημερινή κοπέλα. Ούτε τότε είχε. Γι’ αυτό και είναι άξια σκηνικής παρουσίασης. Σίγουρα υπάρχουν κορίτσια στην Ελλάδα, στην επαρχία κυρίως, που τυραννιούνται από την πατριαρχία και το «φαίνεσθαι», αλλά συμπεριφορικές αντιστοιχίες δεν νομίζω πως υπάρχουν. Η Στέλλα είναι μια ακραία περίπτωση. Ποιος θα μπορούσε να αντιδράσει σαν εκείνη; Δεν μπορώ να φανταστώ. Είναι εξιδανικευμένο πλάσμα. Ηρωίδα κανονική.
- Η παράσταση σας σε ποια εποχή τοποθετείται και πώς την διαχειρίζεστε;
Η παράσταση μας δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο. Τοποθετούμε το έργο στην περιοχή του μύθου. Οι μύθοι δεν είναι επικαιρικοί, αλλά ούτε έχουν συγκεκριμένη εποχή. Είναι άχρονοι και άφθαρτοι. Κρατάμε αισθητικά στοιχεία για λόγους δραματικότητας και δραματουργίας, αλλά, όχι, δεν προσπαθούμε να αναπαραστήσουμε ήθη και έθιμα συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να αποδειχτεί όσο το δυνατόν η διαχρονικότητα του έργου και όχι η μνημειακή του πλευρά. Πάντα βέβαια με απόλυτο σεβασμό στο κείμενο και τη φτιαξιά του.
- Τι διεκδικεί κατά βάση αυτό το κορίτσι;
Η Στέλλα διεκδικεί την προσωπική της ελευθερία, απέναντι στις επιταγές του αστικού πολιτισμού. Υπερασπίζεται τα δικαιώματά της. Το δικαίωμα της επιλογής της. Την ελευθερία των αισθημάτων της. Διεκδικεί την ίδια την ευτυχία της ζωής. «Δε γυρεύω να ζήσω, παρά να ζήσω ευτυχισμένη», λέει. Δεν θέλει να επιβιώσει. Θέλει να τη ζήσει τη ζωή. Άρα να ευτυχήσει. Να βουτηχτεί στα πάθη της και στις επιλογές της. Υπερασπίζεται την αγάπη, τη θέση της γυναίκας στην οικογένεια, τη σχέση της γυναίκας με του άντρα. Την ίδια τη θέση της στον κόσμο. Τη θέση και τον χώρο που κάθε άνθρωπος δικαιούται.
- Με ποιους συγκρούεται και πώς;
Συγκρούεται με ό,τι τη γέννησε, με την προέλευσή της, συγκρούεται με ό,τι αγαπάει και ό,τι την καθιστά υπαρκτή – δηλαδή με τους οικείους της, την οικογένεια της, αλλά και με ό,τι ονομάζουμε «κοινωνία», μαζί και με την ηθική της. Το σημαντικότερο είναι όμως εδώ πως παράλληλα συγκρούεται με τον ίδιο τον εαυτό της. Χρειάζεται μεγάλη πάλη με τον εαυτό σου για να παραμείνεις τόσο οριστικός στις επιλογές σου, όπως η Στέλλα.
- Πώς ο οικογενειακός κλοιός γίνεται ασφυκτικός και τελικά καταστρέφει τα ίδια του τα μέλη;
Ο πατέρας είναι ο καταλύτης. Εκείνος εκπροσωπεί το οικογενειακό δίκαιο και εκείνος το εφαρμόζει. Από εκείνον και τη Στέλλα, όταν έρχονται αντιμέτωποι, ξεκινά η καταστροφή. Και εκείνη έχει μερίδιο. Ίσως αν τα δεχόταν όλα, η οικογένεια να είχε επιβιώσει. Αλλά όχι ευτυχισμένη. Οι υπόλοιποι στην προσπάθειά τους να αποτρέψουν την κατάσταση με κάθε τρόπο, πιέζουν με ό,τι έχουν. Καλό ή κακό. Οι υπόλοιποι δεν είναι και τόσο ανθεκτικοί στον «πόλεμο» όσο οι δύο τους. Και εκτροχιάζονται ακόμη χειρότερα. Ο πιο φοβισμένος άνθρωπος αντιδρά πιο άτσαλα. Δεν έχει στρατηγική στη μάχη. Εκεί πια δεν υπάρχει επιστροφή. Οι σχέσεις δοκιμάζονται και καταρρέουν η μια μετά την άλλη. Συνεχώς.
- Υπάρχει διέξοδος για τη Στέλλα;
Δυστυχώς υπάρχει μια και μοναδική, με βάση τον συγκεκριμένο χαρακτήρα πάντα. Η Στέλλα θα πρέπει να «φύγει». Δεν την χωράει, λέει, το σπίτι του πατέρα της. Στην πραγματικότητα την Στέλλα δεν την χωράει ο κόσμος. Άρα η έξοδος είναι η λύση.
- Ποιες παθογένειες αναγνωρίζετε εσείς σήμερα στην ελληνική οικογένεια;
Πολλές απ’ αυτές που βλέπουμε και στο έργο. Ξέρετε η κοινωνική και οικονομική πίεση είναι καταλύτης ακόμα και σήμερα. Δεν είμαστε μακριά. Σε άλλο βαθμό ίσως και με άλλο τρόπο, αλλά πολλά δεν έχουν ξεπεραστεί. Σίγουρα έχουν βέβαια προστεθεί κι άλλα: η απομόνωση, οι χωρισμοί των γονιών, το αιώνιο κακό κι όμως αθεράπευτο της ελληνικής οικογένειας που θίγεται και στο έργο φυσικά είναι το περίφημο «τι θα πει ο κόσμος». Άπειρα προβλήματα πηγάζουν απ’ αυτήν την πληγή. Η πίεση και η ασφυκτική επιρροή των γονιών στο μέλλον των παιδιών. Θα πρέπει να σπουδάσουν τα παιδιά. Γιατί; Για να είναι εντάξει στον κόσμο. Για να λέει ο κόσμος και να λένε και οι ίδιοι. Για τους ίδιους λόγους δεν μπορούν γονείς να διαχειριστούν και τις σεξουαλικές προτιμήσεις του παιδιού τους και έχουμε βίαιες συμπεριφορές. Πάλι σκοντάφτουμε στο ίδιο ερώτημα : «Πώς θα το διαχειριστώ όλα αυτό προς τα έξω; Τι θα πω; Τι θα πουν;»
- Ποια είναι η επανάσταση για τις σημερινές Στέλλες;
Οι σημερινές Στέλλες δεν επαναστατούν με τον ίδιο τρόπο σίγουρα. Σήμερα ένα αντίστοιχο κορίτσι θα αποδράσει από ό,τι την πιέζει. Θα αυτονομηθεί. Θα ζήσει μόνη της με όλα τα κόστη. Δυστυχώς, η Στέλλα δεν μπορούσε να φύγει απ το σπίτι. Μόνο θυσιάζοντας τη ζωή της μπορούσε να αντιδράσει.