Ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΟ ONLYTHEATER ΓΙΑ ΤΟ 'ΚΑΖΙΜΙΡ ΚΑΙ ΚΑΡΟΛΙΝΑ'
- Ημερομηνία: Τρίτη, 09/02/2016 10:24
O Δημοσθένης Παπαδόπουλος, επιστρέφει στην Ελλάδα και σκηνοθετεί το ΚΑΖΙΜΙΡ ΚΑΙ ΚΑΡΟΛΙΝΑ του E. Χόρβατ, στο Cartel, «μια μπαλάντα για την ανεργία».
Γιατί επιλέξατε το ΚΑΖΙΜΙΡ ΚΑΙ ΚΑΡΟΛΙΝΑ;
Αν και η υπόθεση του έργου και η κοινωνική και πολιτική κατάσταση, μέσα στην οποία δρουν τα πρόσωπα, έχει άμεση αντιστοιχία με την κατάσταση που βιώνουν οι Έλληνες σήμερα (το έργο γράφτηκε στην μεγάλη οικονομική κρίση του ‘ 30), οφείλω να ομολογήσω ότι ο λόγος που επέλεξα το συγκεκριμένο έργο ήταν καθαρά προσωπικός. Ερχόμενος τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα τα καλοκαίρια για διακοπές και χωρίς να έχω βιώσει στο πετσί μου τα χρόνια της κρίσης, ζούσα μικρές «ήττες» σε σχέσεις με ανθρώπους, που κάποτε ήμασταν πολύ κοντά, αλλά πια είχαμε χάσει την στενή επαφή, επειδή εγώ ζούσα στην Γερμανία. Και μπορώ να πω ότι το έργο αυτό λειτούργησε καταλυτικά στο να καταλάβω αυτές τις συμπεριφορές και να μην τις κρίνω αρνητικά. Ένας από τους ήρωες στο έργο λέει: «Οι άνθρωποι δεν είναι ούτε καλοί, ούτε κακοί. Απλά με τη σημερινή οικονομική κατάσταση αναγκάζονται να γίνουν λίγο περισσότερο εγωιστές. Αλλά τι να κάνει κανείς; Πρέπει να επιβιώσει». Στο έργο παρακολουθούμε εννέα διαφορετικούς «εγωισμούς». Τα πρόσωπα είναι ανώριμα παιδιά, που προσπαθούν να επιβιώσουν σ’ έναν σκληρό καπιταλιστικό κόσμο. Αυτά δεν είναι ίσως και τα βασικά ελαττώματα του Έλληνα; Εγωισμός και ανωριμότητα. Αλλά στο έργο ο θεατής βλέπει τα πρόσωπα αυτά με συμπάθεια. Τα κατανοεί. Δεν φταίνε. Απλά δεν ξέρουν. Κανείς δεν τους έμαθε πώς να χειρίζονται τις καταστάσεις.
Ποιος είναι ο πραγματικός αντίκτυπος της ανεργίας στον άνθρωπο; Μια αίσθηση αποτυχίας και αχρηστίας ίσως; Πού οφείλεται αυτό;
Έχω την εντύπωση ότι η κατάσταση ανεργίας λειτουργεί στον κάθε άνθρωπο διαφορετικά, ανάλογα με την παιδεία του, την ψυχική του κατάσταση, το περιβάλλον του κλπ. Σίγουρα πάντως δεν πρόκειται για κάτι ευχάριστο και χρειάζεται πολύ δουλειά για να το διαχειριστεί κανείς σωστά.
Στο έργο του Χόρβατ εξαιτίας της ανεργίας διαλύεται μία ερωτική σχέση.
Ο Καζιμίρ αισθάνεται αποτυχημένος και μόνος. Έχει νευρωτικές και καταθλιπτικές αντιδράσεις. Αυτό έχει ως συνέπεια να καταπιέσει ψυχικά την Καρολίνα και να την απομακρύνει από αυτόν. Ζούμε σε μια εποχή που η «καταξίωση» και η «επιτυχία» είναι έννοιες άμεσα συνδεδεμένες με το χρήμα. Χωρίς χρήμα λοιπόν είσαι αποτυχημένος.
Έχετε μεταφέρει τον σκηνικό χρόνο στο σήμερα; Μιλήστε μας για την σκηνοθετική σας γραμμή.
Παρακολουθώντας το έργο έχεις την αίσθηση ότι γράφτηκε σήμερα και μιλάει για την ελληνική πραγματικότητα. Οι συνειρμοί του θεατή με τα δρώμενα επί σκηνής είναι άμεσοι και αυτό είναι, πιστεύω, κάτι πολύ δυνατό. Έχω διασκευάσει το έργο. Έχω κάνει μια δραματουργική επεξεργασία, αφαιρώντας κάποιες πολύ συγκεκριμένες αναφορές στην εποχή του ΄30 της Γερμανίας. Παρακολουθώντας λοιπόν την παράσταση, πιστεύεις ότι η ιστορία αυτή θα μπορούσε να εκτυλίσσεται σε οποιαδήποτε χώρα της Δύσης και σε οποιαδήποτε εποχή της καπιταλιστικής περιόδου. Έχω κάνει όμως μία πολύ μεγάλη και βασική αλλαγή. Όλη η υπόθεση του έργου εκτυλίσσεται κανονικά, μέσα σε μία γιορτή μπύρας, που γίνεται κάθε χρόνο τον Οκτώβριο σε ολόκληρη τη Γερμανία, το λεγόμενο Oktoberfest. Τα πρόσωπα όμως, στην δική μας παράσταση, δεν πάνε ποτέ στη γιορτή. Το πανηγύρι γίνεται έξω από το χώρο που βρίσκονται τα πρόσωπα. Το ακούμε. Το φανταζόμαστε. Αλλά δεν το βλέπουμε ποτέ. Κάποια από τα πρόσωπα θέλουν μανιωδώς να πάνε στη γιορτή, αλλά δεν τους αφήνουν τα γεγονότα. Κάποια άλλα δεν θέλουν να πάνε συνειδητά.
Τι βασανίζει τον Καζιμίρ και την Καρολίνα; Πώς σκιαγραφείται αυτή η ιστορία -να την πούμε- αγάπης;
Είναι δύο ανώριμα παιδιά που αγαπιούνται. Η ανεργία του Καζιμίρ τούς φέρνει προβλήματα που δεν ξέρουν να τα διαχειριστούν. Η ιστορία τους είναι μια τραγική κωμωδία. Το συγκινητικό σε αυτήν την ιστορία είναι ότι τα πρόσωπα παλεύουν για επιβίωση, χωρίς να γνωρίζουν πώς και γιατί. Ανεξέλεγκτες αντιδράσεις, ανώριμες συμπεριφορές, σπασμωδικές κινήσεις αλλά από κάτω κρύβεται πολύ αγάπη. Είναι περίεργο, γιατί το έργο είναι γερμανικό, αλλά οι αντιδράσεις των δύο αυτών προσώπων έχουν ένα ταπεραμέντο μεσογειακό. Η άγνοιά τους και η πάλη τους να επιβιώσουν είναι συγκινητική και κωμική μαζί.
Πώς λειτουργεί ο περίγυρος, τα πρόσωπα που περιβάλλουν το κεντρικό ζευγάρι;
Νομίζω ότι όλα τα υπόλοιπα πρόσωπα είναι προεκτάσεις αυτών των δύο ηρώων. Παρακολουθούμε δηλαδή ανάλογα ζευγάρια, που έχουν κι αυτοί ανάλογες συμπεριφορές και παλεύουν κι αυτοί για επιβίωση. Αυτό ισχύει ακόμα και για τα πρόσωπα που είναι οικονομικά ισχυρά, που φαινομενικά είναι «δυνατά» και βρίσκονται οικονομικά στον αντίποδα από τον Καζιμίρ που έχασε την δουλειά του. Ακόμα κι αυτά συνθλίβονται μέσα στο έργο. Τελικά κανείς δεν είναι κερδισμένος. Ούτε ο ισχυρός, ούτε ο αδύναμος. Το σύστημα είναι λάθος. Ακόμα και οι «επιτυχημένοι» δυστυχούν.
Πώς λειτουργεί η μουσική στην παράσταση;
Υπάρχουν δύο μουσικά κανάλια στην παράσταση. Το ένα ρεαλιστικό και το άλλο ψυχικό. Το ρεαλιστικό έχει να κάνει με την γιορτή, που εκτυλίσσεται έξω από τον χώρο, που βρίσκονται οι ήρωες και παραπέμπει σε ακούσματα που έχει ο σημερινός Έλληνας, όταν βγει να διασκεδάσει. Με το ψυχικό κανάλι ακολουθούμε τους ήρωες εσωτερικά και κάποιες φορές υπερρεαλιστικά.
Γιατί αποφασίσατε να φύγετε για το Βερολίνο;
Ένα βράδυ στις αρχές τις κρίσης ήμουν με μια φίλη μου στο σπίτι και αφού είχαμε δει τις ειδήσεις στην τηλεόραση, με όλα τα κακά μαντάτα σε σχέση με την κρίση στην Ελλάδα, αρχίσαμε να συζητάμε για πλάκα σε ποια πόλη του κόσμου θα πάμε να μείνουμε, για να μην ζήσουμε την καταστροφή, που ερχόταν. Η φίλη έφυγε το πρωί από το σπίτι κι εγώ στο κρεβάτι μου άρχισα να σκέφτομαι, ότι όλη αυτή η συζήτηση θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα. Άρχισα να μετράω τα υπέρ και τα κατά και τελικά ένα ήταν το επιχείρημα, που με έπεισε. «Σε έναν χρόνο γίνεσαι σαράντα. Αν δεν το κάνεις τώρα, δεν θα το κάνεις ποτέ!» Από την άλλη μέρα άρχισα να οργανώνω την μετανάστευση. Δεν ξέρω πώς έγινε. Διάβασα κάπου κάτι πολύ ωραίο: «Οι μικρές αποφάσεις χρειάζονται απλά λογική. Οι μεγάλες ένστικτο.»
Τι σας έκανε τώρα να επιστρέψετε γι' αυτή τη σκηνοθεσία;
Την άνοιξη του 2015 πήγα στο Cartel να δω τον «Πλατόνωφ», όπου έπαιζε μία αγαπημένη μου φίλη. Ενθουσιάστηκα με την περιοχή και με τον χώρο. Ένα παλιό συνεργείο στους χωματόδρομους του Βοτανικού. Μία περιοχή με αποθήκες, μεταφορικές εταιρείες, φορτηγά, κόσμο λαϊκό και νυχτερινά ψωνιστήρια. Και μετά στην παράσταση είδα μία καταπληκτική ομάδα ηθοποιών. Ζήλεψα πραγματικά. Είπα στην φίλη μου ότι θα ήθελα πολύ να κάνω μια δουλειά σ’ αυτόν τον χώρο και με αυτή την ομάδα. Κι εκείνη έκανε το συνοικέσιο. Είμαι πολύ χαρούμενος και συγκινημένος, που δουλεύω με αυτούς τους ανθρώπους. Πρόκειται πραγματικά για μία ομάδα με πολύ ταλέντο και ήθος, που θυμίζει παλιές, καλές εποχές του θεάτρου. Βαρέθηκα να βλέπω εγωιστικά πλάσματα πάνω στην σκηνή.
Ποια είναι η διαφορά του θεάτρου, εννοώ του τρόπου που λειτουργεί στη Γερμανία με την Ελλάδα;
Δύο είναι οι μεγάλες διαφορές, που βλέπει αμέσως ένας Έλληνας. Η πρώτη, ότι στην Γερμανία οι πρόβες διαρκούν το πολύ τέσσερις βδομάδες και η δεύτερη ότι ο ηθοποιός, όταν δουλεύει αμείβεται πολύ καλά, συγκριτικά με την Ελλάδα. Για κάποιον που έχει συνηθίσει να κάνει το λιγότερο τρεις μήνες πρόβες, η διάρκεια αυτή των προβών είναι πραγματικά σοκαριστικά μικρή. Αυτό, από τη μία, αυτό κάνει τους ανθρώπους να είναι απίστευτα οργανωμένοι και συγκεντρωμένοι. Από την άλλη όμως νιώθεις ότι τα πράγματα είναι μερικές φορές πιεσμένα και εκλογικευμένα. Όσον αφορά στις αμοιβές, η διαφορά είναι μεγάλη. Στην πρώτη μου δουλειά στο θέατρο στο Βερολίνο, ως άγνωστος ηθοποιός με έναν τρίτο ρόλο, έπαιρνα περισσότερα χρήματα, απ’ όσα έπαιρνα στην Ελλάδα, ως πρωταγωνιστής. Και στο Βερολίνο έπαιζα 3 με 4 παραστάσεις τον μήνα, ενώ στην Αθήνα 5 παραστάσεις τη βδομάδα.
Πιστεύω ότι στην Ελλάδα αναλογικά γίνονται πολύ πιο ενδιαφέρουσες δουλειές απ’ ό,τι στην Γερμανία. Το γερμανικό θέατρο ( όπως και το θέατρο γενικά στην Ευρώπη ) περνάει κρίση και αναμασά πολλές φορές παλιές πρωτοτυπίες. Οι γερμανοί όμως έχουν επαγγελματίες σκηνοθέτες. Κάτι στο οποίο στην Ελλάδα έχουμε φοβερή έλλειψη. Αλλά πιστεύω ότι το επίπεδο των ηθοποιών στην Ελλάδα είναι πολύ ανεβασμένο.
Το θετικό με το Βερολίνο είναι ότι μπορεί κανείς να δει – λόγω των μεγάλων φεστιβάλ – παραστάσεις απ’ όλον τον κόσμο. Προσωπικά έχω δει πολύ πιο ενδιαφέρουσες παραστάσεις από χώρες εκτός Γερμανίας ή και Ευρώπης στα διάφορα γερμανικά φεστιβάλ απ’ ό,τι στις γερμανικές σκηνές.
Γιατί πιστεύετε οι ελληνικές παραστάσεις δεν ταξιδεύουν εύκολα εκτός συνόρων και τί μπορεί να γίνει για να αλλάξει αυτό; Είναι ο κόσμος ανοιχτός σε μια ελληνική παράσταση;
Το θέμα είναι, αν ενδιαφέρεται το ίδιο το ελληνικό θέατρο να βγει εκτός συνόρων. Και όπως φαίνεται η Ελλάδα δεν ενδιαφέρεται για κάτι τέτοιο. Μην ξεχνάμε ότι τα θέατρα του εξωτερικού, που ταξιδεύουν σε διάφορα φεστιβάλ ανά τον κόσμο, έχουν ανθρώπους που δουλεύουν καθημερινά με τις δημόσιες σχέσεις και τις επαφές με τα διάφορα φεστιβάλ. Κάτι τέτοιο δεν γινόταν στην Ελλάδα τις «καλές» εποχές. Πόσο μάλλον τώρα, που το θέατρο, λόγω κρίσης, αρχίζει δυστυχώς να θεωρείται περιττή πολυτέλεια.
Νομίζω ότι ο κόσμος είναι πολύ ανοιχτός γενικά, και ειδικά απέναντι στην Ελλάδα.
Πώς βλέπετε τελευταία όσα συμβαίνουν στο χώρο του πολιτισμού;
Κωμικοτραγικά! Νομίζω δεν χρειάζεται να μπω σε λεπτομέρειες. Όλοι καταλαβαίνουν τι εννοώ!
Ποια η γνώμη για το θέμα της παράστασης που κατέβηκε στο Εθνικό;
Την παράσταση δεν την έχω δει. Θεωρώ, όμως, πολύ λυπηρό να λογοκρίνεται μία παράσταση και να κατεβαίνει. Πραγματικά το γεγονός είναι πολύ ανησυχητικό.
Σκέφτεστε να επιστρέψετε στην Ελλάδα σε μόνιμή βάση;
Είμαι άνθρωπος, που ζει από την δουλειά του. Θα βρίσκομαι πάντα εκεί, που θα έχω δουλειά. Δεν έχω ιδέα τι θα γίνει στο μέλλον. Το σίγουρο είναι ότι θα κάθομαι πια λίγο περισσότερο στην Ελλάδα. Θα μοιράζω τον χρόνο μεταξύ των δύο χωρών.
Επόμενα σχέδια;
Όλον τον Μάιο θα είμαι στη Νάξο και από τέλη Μαΐου μέχρι τέλη Ιουλίου Βερολίνο. Αυτά.