Η ΣΟΦΙΑ ΦΙΛΙΠΠΙΔΟΥ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΟΝ ΦΩΚΝΕΡ
- Ημερομηνία: Παρασκευή, 24/02/2017 14:40
Η Σοφία Φιλιππίδου μεταφέρει στη σκηνή του Θεάτρου της Οδού Κυκλάδων- Λευτέρης Βογιατζής, το «Καθώς ψυχορραγώ» του Ουίλλιαμ Φώκνερ.
- Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο έργο;
Το «Καθώς ψυχορραγώ» είναι μια ιστορία κάπως μοιραία, αφού το έργο το σκέφτηκαν άλλοι για μένα: Συγκεκριμένα ο αγαπημένος μου φίλος, ο Μένης Κουμανταρέας, που θαύμαζε και αγαπούσε τον Φώκνερ και το λογοτεχνικό του έργο, μιας και είναι ο μοναδικός μεταφραστής του στην Ελλάδα (1972). Εκείνος σκέφτηκε πως θα ήμουν ιδανική Άντυ Μπάντρεν. Την ιδέα μου μετέφερε η ψυχίατρος, μεταφράστρια και φίλη του Χλόη Κολύρη πριν από δυο χρόνια και μετά τον απροσδόκητο θάνατο του ίδιου. Η ίδια ανέλαβε και τη διασκευή του έργου για το θέατρο, που αρχικά θα έκαναν μαζί για μένα.
- Ποιο είναι το βασικό θέμα του Φώκνερ και ποιος ο άξονας της παράστασής σας;
Είναι μια ιστορία που περιστρέφεται γύρω από έναν θάνατο και μια ταφή, μια εκδίκηση και έναν όρκο. Μια ιστορία γύρω από επτά μοναχικούς χαρακτήρες: την Άντυ Μπάντρεν, τον άντρα της και τα πέντε τους παιδιά, τέσσερις γιους και μια κόρη. Αλλά κυρίως το έργο μιλάει για τη ζωή, για το άγριο αίμα που σιγοβράζει μέσα μας, για το ήσυχο ζεστό γάλα που ρέει κάθε φορά που έρχεται μια νέα ζωή, για τον έρωτα και τις επιθυμίες, για τις άδειες λέξεις και τις πράξεις για τα μικρά και μεγάλα, για τον αέρα και τη φωτιά, για τη γη και τον θάνατο, για το νερό και το πέρασμα στο ποτάμι, με ό,τι αυτό σημαίνει σαν σύμβολο στον μύθο ανά τους αιώνες. Μιλάει για το παλιό και το καινούργιο, για την περιορισμένη μικρή σκέψη μπροστά στις εκρηκτικές αλλαγές στην αρχή του εικοστού αιώνα, με μια γλώσσα απλή αλλά και λόγια, ιδιωματική, αλλά και ποιοτική γιατί ο Φώκνερ είναι μεγάλος και εμείς ευχόμαστε να συλλάβαμε θεατρικά το μεγαλείο του.
- Τι δηλώνει για εσάς ο τίτλος; Ποιος τελικά ψυχορραγεί μέσα σε αυτή την ιστορία;
Στην ιστορία φανερά ψυχορραγεί η μάνα που της φτιάχνει το κιβούρι ο πρωτογέννητος ο γιος της, ο Κας ο πριονιστής , όταν πέφτει άρρωστη στο κρεβάτι. Κατά τα άλλα ψυχορραγεί το παλιό, το παραδοσιακό, το τετριμμένο, το κολλημένο, το σάπιο η παλιά νοοτροπία, η συνήθεια, το βόλεμα σε μια κλειστή ακίνητη κοινωνία με την εκκλησία της και τον αιδεσιμότατο της, ο οποίος κατά τα αλλά είναι ο τέλειος εραστής της Άντυ Μπάντρεν -με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει. Τέλος ψυχορραγεί και πεθαίνει οποιαδήποτε επαναστατική κίνηση αφού ο μόνος «τρελός» στο έργο, ο δευτερότοκος Νταρλ, που θέλει να βάλει φωτιά να κάψει το κιβούρι, το οποίο μυρίζει άταφο εννέα μέρες λόγω της πλημμύρας, συλλαμβάνεται και κλείνεται στο άσυλο.
- Τι καλούνται μέσα σε αυτή την περιπλάνηση να αντιμετωπίσουν οι ήρωες του μυθιστορήματος;
Καλούνται να πουν την ιστορία τους να αφηγηθούν τη ζωή τους και τις απόψεις τους Οι εννέα μέρες της περιπέτειάς τους, μέχρι να πάνε την μάνα τους να την θάψουν εκεί που γεννήθηκε -όπως της είχαν τάξει- είναι μια ευκαιρία να ξανασυναντηθούν να συγκρουστούν να ξεγυμνωθούν να γελοιοποιηθούν. Να εκπληρώσουν κάποια επιθυμία τους και να ματαιωθούν.
- Πώς μεταφέρετε σκηνικά τον πυκνό λόγο του Φώκνερ; Πώς δουλέψατε τη θεατρική μεταφορά;
Την θεατρική μεταφορά την δούλεψε η Χλόη Κολύρη. Εμείς ως ομάδα δουλέψαμε δραματουργικά, φτιάχνοντας κάποιες γέφυρες, κάποια περάσματα και βάζοντας κάποια στοιχεία από το λογοτεχνικό έργο για να αναδείξουμε τους χαρακτήρες και την πορεία τους. Και η κ. Χλόη Κολύρη και όλη η ομάδα δούλεψα με αγάπη με θαυμασμό στο έργο και στη μετάφραση του Μένη Κουμανταρέα, αλλά κυρίως με ευθύνη απέναντι στο πνεύμα του Φώκνερ και στην πρωτοποριακή γραφή του.
- Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία στη σκηνική μεταφορά ενός λογοτεχνικού κειμένου;
Είναι το πνεύμα του έργου, αλλά κυρίως ο συγγραφέας του. Εδώ, όπως σε όλους τους μεγάλους συγγραφείς, συναντάμε το πνεύμα του Φώκνερ μέσα στους ήρωες. Αυτό κυρίως είναι που θέλουμε να συλλάβουμε, να αγαπήσουμε και να εκφράσουμε με συνέπεια, αλλά και με θεατρικότητα. Κάθε χαρακτήρας από μόνος του θα μπορούσε να είναι ένας θεατρικός ήρωας και η ζωή όλων είναι και αληθινή ζωή, αλλά και θέατρο μαζί.
- Το βιβλίο αναφέρεται στον Αμερικανικό Νότο. Ποια είναι τα βασικά γνωρίσματα αυτού του περιβάλλοντός και πώς επηρεάζουν τα πρόσωπα;
Εκείνη την εποχή που γράφτηκε το έργο βρισκόμαστε σε έναν Νότο μετά από τον πόλεμο με τους Βόρειους και στις αρχές μιας εκρηκτικής περιόδου στην ιστορία της ανθρωπότητας. Αυτή η εκρηκτική ανάπτυξη σε όλους τους τομείς επηρέασε την ζωή στην επαρχία, που δεν ήταν έτοιμη να δεχτεί τις αλλαγές: χάραξη δρόμων, σιδηροδρομικές γραμμές, εισφορές, ανάγκη εργατικού δυναμικού, απόσπαση από τα χωριά ανθρώπων συνηθισμένων να ζουν σε μια στενή οικογενειακή παραδοσιακή ζωή, ξεβόλεμα των αρχηγών πατεράδων.... τα γνωστά. Στο δικό μας έργο, βλέπουμε μια τέτοια οικογένεια, σε ένα τέτοιο περιβάλλον αυτήν την ιστορική στιγμή. Επιπλέον έχουμε να κάνουμε με έναν ιδιοφυή συγγραφέα, που σπάει την κλασσική φόρμα γραφής και κατά το παράδειγμα των μεγάλων μοντέρνων ζωγράφων του κυβιστικού κινήματος βλέπει, κατά τη γνώμη μου, τα πράγματα από πολλές πλευρές και αφήνει τον επίμονο αναγνώστη να φτιάξει την δική του νέα εικόνα. Έπειτα, ο Φώκνερ φαίνεται να είναι επηρεασμένος από τον Φρόυντ και από τα φιλοσοφικά υπαρξιακά ρεύματα που εισαγάγουν το Εγώ, το Είμαι και το Είμαστε.
- Πώς βλέπετε εσείς σήμερα την κατάσταση στον χώρο του πολιτισμού;
Βλέπω πως γίνεται μια προσπάθεια να γίνουν πράγματα χωρίς χρήματα σε μια Ελλάδα υπό κατάρρευση και σε μια διχαστική ατμόσφαιρα μολυσμένη και ασφυκτική. Και παρατηρώ πως κανείς δεν εγκαταλείπει τον αγώνα στην πολιτιστική αρένα. Είμαστε όλοι εδώ, νέοι και γέροι, και δημιουργούμε καθένας με τον τρόπο του και με τα μέσα που διαθέτει. Είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα, αλλά δεν υπάρχει άλλος δρόμος από τη δημιουργία, με όποιο κόστος...
- Υπάρχουν ρόλοι ή έργα που ονειρεύεστε;
Ναι, ίσως πού και πού ονειρεύομαι κάποια πράγματα, όχι όμως με πάθος. Θέλω πλέον να κάνω πράγματα, όταν φλέγομαι από την επιθυμία και όταν έχω τον καιρό με το μέρος μου.
- Πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με τη σκηνοθεσία;
Η σκηνοθεσία ξεκίνησε μαζί με το θέατρο, είναι το κρυφό μου χάρισμα. Το ήξερα από πάντα. Αυτό και η ανάγκη μου να φτιάχνω έργα με ομάδες, έτσι έμαθα στα νεανικά μου χρόνια. Έτσι έφτιαξα τις φοιτητικές ομάδες και σκηνοθέτησα πειραματικά θεάματα, μέχρι να πάρω τα πράγματα στα χέρια μου και να δημιουργήσω τις προϋποθέσεις για επαγγελματικές σκηνοθεσίες.
- Θα εγκαταλείπατε ποτέ την υποκριτική για το ρόλο του σκηνοθέτη;
Όχι, απαραίτητα, ίσως όμως σκηνοθετούσα κάτι, χωρίς να παίζω. Είναι ωραία να κάθεσαι από κάτω και να βλέπεις το έργο σου να επικοινωνεί με το κοινό. Όταν επικοινωνεί βέβαια.
- Τι σχέδια έχετε για το μέλλον;
Να είμαι καλά και να δουλεύω με νέους ανθρώπους.