Η ΑΛΚΗ ΖΕΗ ΣΤΟ ONLYTHEATER
- Ημερομηνία: Παρασκευή, 23/12/2016 12:50
Η μεγάλη κυρία της παιδικής λογοτεχνίας, η Άλκη Ζέη, με αφορμή το δημοφιλέστατο ΚΑΠΛΑΝΙ ΤΗΣ ΒΙΤΡΙΝΑΣ που διασκεύασε και σκηνοθετεί η Ανδρομάχη Χρυσομάλλη και παρουσιάζεται στο "Αβάκιον", μιλάει στο onlytheater.gr.
- Το «Καπλάνι της βιτρίνας» είναι ίσως το πιο αυτοβιογραφικό σας έργο, κυρία Ζέη. Πώς ξεκινήσατε να το γράφετε;
Καταρχάς, το καπλάνι είναι μια λέξη που μόνο οι Σαμιώτες την ξέρουν, άλλα εγώ επειδή την άκουγα από παιδί, νόμιζα ότι την ξέρει όλος ο κόσμος. Το καπλάνι λοιπόν είναι ένα ζώο που έτρωγε τα πρόβατα. Είχαμε ένα τέτοιο, βαλσαμωμένο, στο σπίτι του παππού μου. Εγώ το έβλεπα στη βιτρίνα και όπως η Μέλια, έφτιαχνα ιστορίες. Αυτό το καπλάνι βρίσκεται τώρα στο Παλαιοντολογικό Μουσείο της Σάμου. Πήγα τον Μάιο και το είδα. Συγκινούμαι, γιατί μου θυμίζει την παιδική μου ηλικία. Είναι τελείως αυτοβιογραφικό αυτό το βιβλίο, οι ηρωίδες είμαστε εγώ και η αδελφή μου μικρές.
Το 1963 βρισκόμαστε στη Ρωσία ως πολιτικοί πρόσφυγες. Τα βράδια λοιπόν έλεγα στα παιδιά μου ιστορίες από την Ελλάδα γι' αυτό το καπλάνι. Τους άρεσαν και κάπως έτσι άρχισα να γράφω. Την περασμένη εβδομάδα με είχαν καλέσει στη Μόσχα στην Έκθεση Βιβλίου και πήγα στο σπίτι που έμενα τότε. Δεν με άφησαν να μπω μέσα, αλλά τουλάχιστον το είδα.
Η Ανδρομάχη Χρυσομάλλη πάντως το ανέβασε πολύ ωραία και με χαροποίησε ιδιαίτερα και η πολύ καλή διασκευή της και η εμπνευσμένη σκηνοθεσία της.
- Πόσα πράγματα άλλαξαν σε εσάς, από τότε που ήσασταν στην ηλικία της Μέλιας;
Δεν νομίζω ότι άλλαξα και πολύ, όπως και η αδερφή μου. Είχα μεγάλη περιέργεια τότε, όπως και τώρα. Είχα το μικρόβιο να γίνω συγγραφέας.
- Τα βιβλία σας έχουν τεράστια απήχηση στα παιδιά. Εσείς καταλαβαίνετε τον κόσμο τους, πιστεύετε, ή εκείνα τον δικό σας;
Και τα δυο. Είμαι μητέρα και γιαγιά, καταλαβαίνω την ψυχολογία των παιδιών, νομίζω, αρκετά καλά. Μου κάνει εντύπωση πάντως που και σήμερα τα παιδιά αγαπούν το «Καπλάνι». Ίσως τα θέματα που θίγω είναι πιο γενικά και αφορούν σε κάθε εποχή. Ξέρετε, όταν το έγραψα και το έστειλα σε φίλους στην Ελλάδα, δεν ήξερα καν αν θα βγει, αν θα το διαβάσουν. Δεν φανταζόμουν την έκταση που θα πάρει: ότι θα μεταφραστεί σε 33 γλώσσες, ότι θα αποσπάσει βραβεία, και τελικά ότι θα μείνει μέχρι σήμερα.
- Ποιο είναι το κεντρικό θέμα για το οποίο θέλατε να μιλήσετε στο «Καπλάνι»;
Πώς αντιμετωπίζουν τα παιδιά τον κόσμο. Οι μεγάλοι έχουν την πείρα της ζωής και βλέπουν αλλιώς τα πράγματα. Τα παιδιά προσπαθούν μόνα τους να ανακαλύψουν καθετί καινούργιο, αντιμετωπίζουν τη ζωή με μεγαλύτερη αθωότητα.
- Ένας ενήλικας μπορεί να διατηρήσει την αθωότητά του;
Στο βάθος ίσως μπορεί, αλλά έρχεται η ζωή και με τις εμπειρίες που σου δίνει αναγκαστικά αλλάζεις.
- Ποιο από τα βιβλία σας αγαπάτε περισσότερο;
Όλα τα αγαπώ. Λέω μάλιστα συχνά πως κάθε φορά αγαπώ το τελευταίο. Αλλά έχω μια ιδιαίτερη αδυναμία στο «Καπλάνι», γιατί μου θυμίζει τα παιδικά μου χρόνια.
- Ξεκινήσατε να γράφετε σε μια δύσκολη εποχή. Πώς αποφασίσατε να γίνετε επαγγελματίας συγγραφέας;
Δεν πίστευα ότι είμαι επαγγελματίας συγγραφέας. Έκανα άλλες δουλειές για να ζω: δίδασκα, έκανα μεταφράσεις. Σιγά σιγά έγινα αυτό που λέμε «επαγγελματίας συγγραφέας».
- Τι διαφορά έχει ένα παιδικό βιβλίο από ένα βιβλίο που απευθύνεται σε ενήλικες;
Αν ο συγγραφέας ενός παιδικού βιβλίου κατορθώνει να ξεχάσει τον εαυτό του και να γίνει παιδί, να σκεφτεί όπως ένα παιδί, τότε το βιβλίο θα αρέσει. Αν ο συγγραφέας γράφει ως μεγάλος, με τη δική του οπτική, τότε δεν ταυτίζεται το παιδί.
- Πως βλέπετε τη σημερινή γενιά των παιδιών; Αγαπούν τα βιβλία;
Πηγαίνω πολύ σε σχολεία και μιλάω με τα παιδιά. Όλα εξαρτώνται από το δάσκαλο. Αν τους κινήσει το ενδιαφέρον για την ανάγνωση, διαβάζουν. Αν δεν ασχοληθεί, τα παιδιά καταφεύγουν στο ίντερνετ και στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, δεν διαβάζουν τίποτα. Πάντως, τα παιδιά είναι πολύ τρυφερά. Φτάνει να ξέρεις να τα μεταχειριστείς.
- Τι χρειάζεται ένα παιδί;
Χρειάζεται να το ακούς και να καταλαβαίνεις αυτό που σου λέει. Να μην προσπαθείς να του επιβάλλεις το δικό σου.
- Τι θα συμβουλεύατε ένα παιδί;
Δεν μπορώ να βγάλω αποφθέγματα, μιλάω κάθε φορά ειδικά, ανάλογα με το παιδί που έχω απέναντί μου. Τους λέω να μην ζητούν πολλά πράγματα, να αρκούνται στα λίγα, να φτιάχνουν μόνα τους παιχνίδια και να είναι δεμένα.
- Πώς ξεκινάτε να γράφετε ένα βιβλίο;
Διαφορετικά μάλλον από τους περισσότερους, δεν γράφω, ας πούμε, ποτέ σημειώσεις. Δεν κάθομαι να γράψω, αν δεν έχω μέσα μου ολόκληρο το βιβλίο, από την αρχή έως το τέλος. Γράφω συνήθως το χειμώνα που πηγαίνω στις Βρυξέλλες στην κόρη μου. Κάνω πολλά ταξίδια και επισκέπτομαι πολλά σχολεία τον υπόλοιπο χρόνο. Θέλω να είμαι τελείως ελεύθερη για να γράψω.
- Τώρα έχετε σκεφτεί το καινούργιο σας βιβλίο;
Δεν λέω πότε τι γράφω, ούτε ο εκδότης μου δεν ξέρει. Του το δίνω έτοιμο.
- Ζήσατε σε μια ταραγμένη περίοδο. Σήμερα η κατάσταση πώς σας φαίνεται;
Εμείς τότε είχαμε ένα ιδανικό και ένα όραμα, αυτό μας έκανε ευτυχισμένους. Είναι δύσκολα τα πράγματα σήμερα, όχι μόνο γιατί υπάρχει οικονομική κρίση, αλλά κυρίως ιδεολογική. Τότε ήταν απλά όλα: ξέραμε ότι είχαμε Κατοχή και ότι η πατρίδα πρέπει να απελευθερωθεί. Είχαμε έναν συγκεκριμένο στόχο. Τώρα υπάρχει σύγχυση. Με στενοχωρεί αυτή η κατάσταση, γιατί βλέπω πόσες δυσκολίες περνάνε οι νέοι. Από την άλλη πλευρά, παρηγορούμαι, γιατί η νέα γενιά κάνει ενδιαφέροντα πράγματα.
- Εμπιστεύεστε τα κείμενά σας σε άλλους. Σας αρέσει να τα βλέπετε μέσα από την οπτική τρίτων;
Ναι, έχω αγωνία για το αποτέλεσμα, αλλά δεν κάνω ποτέ η ίδια τις διασκευές των έργων μου. Όταν σπούδαζα σενάριο στη Μόσχα, ο καθηγητής μας μας έδωσε μια συμβουλή: να μην διασκευάζουμε ποτέ ένα δικό μας βιβλίο σε σενάριο ή θεατρικό έργο, γιατί ένα τρίτο μάτι βλέπει πιο καθαρά τα πράγματα. Αυτή τη συμβουλή την ακολούθησα και δεν το μετάνιωσα.
- Διαβάζετε σύγχρονη λογοτεχνία;
Πάρα πολύ, και ελληνική και ξένη. Μου άρεσε πολύ η «Νίκη» του Χωμενίδη. Αλλά και στο παιδικό βιβλίο έχουμε πολύ καλούς συγγραφείς και εικονογράφους που είναι αντάξιοι του εξωτερικού.