Ε. ΡΑΝΤΟΥ: ΜΟΝΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΚΟΠΟΙΟΥΝ ΤΟΣΟ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ
- Ημερομηνία: Σάββατο, 21/08/2021 14:51
Πάντα η συζήτηση με την Ελένη Ράντου δεν έχει μόνο ενδιαφέρον, αλλά, συχνά, και σασπένς. Γι' αυτό ξεκινήσαμε να μιλάμε για τα δύο μέτωπα που ταλανίζουν τις ζωές μας.
- Κορονοϊός και πυρκαγιές - λέει - είναι δύο τελείως διαφορετικά μέτωπα, με τον ίδιο όμως παρονομαστή: τον σύγχρονο άνθρωπο. Επιβάτη, τρίτης θέσης, σε ακυβέρνητο πλοίο. Γιατί είτε απομονωθείς σ' ένα δωμάτιο εντατικής, για εβδομάδες, είτε αναμετρηθείς με ανεξέλεγκτα πύρινα μέτωπα, είσαι το ίδιο μόνος, αβοήθητος, απελπισμένος, το ίδιο άτυχος.
Κι εδώ γεννιέται μια αντίφαση: ο σύγχρονος κόσμος έβαλε στην άκρη μεσαιωνικές αντιλήψεις περί τυχαίου. Στηρίχτηκε στον εξορθολογισμό, εκλογίκευσε το χάος. Έχει εξελίξει τις επιστήμες, έχει πετύχει τεχνολογική επανάσταση, έχει υποτάξει τα στοιχεία, με το κινητό του ψήνει καφέ, έχει επικοινωνία με οπτικές ίνες και το πιο πρόσφατο: βλέπει τον Στεφ Μπέζος να βγαίνει για πλάκα έξω από τη γήινη ατμόσφαιρα. Την ίδια στιγμή, εμείς, εδώ κάτω, φοράμε μάσκες μπας και γλιτώσουμε ή στηρίζουμε τις ελπίδες μας σε εθελοντές δασοπυροσβέστες.
Όταν, λοιπόν, τις ζωές μας αρχίζει, πάλι, να τις καθορίζει, τόσο, το τυχαίο, κάτι δεν πάει καλά. Νοοτροπίες, 100 χρόνων πίσω, αναμετριούνται με του λαμπρού μέλλοντος τις εξελίξεις, που τρέχουμε να προλάβουμε, σύμφωνα με το αφήγημα όλων των αστικών κυβερνήσεων. Κι εμείς; Πού είμαστε; Στο παρελθόν, στο μέλλον; Στο χτες, στο αύριο; Μάλλον στο πουθενά. Πάντως σε μόνιμη σύγχυση.
- Γιατί πιστεύεις πως δεν στηρίζονται η Τέχνη και οι εργαζόμενοι σ' αυτήν, στην Ελλάδα, είτε βιώνουμε κρίσεις είτε όχι;
- Η τέχνη ήταν, πάντα, για τους κρατούντες αυτό που λένε εύστοχα οι Άγγλοι «σπυρί στον κ...»! Δε νομίζω ότι υπάρχει σ' αυτήν τη χώρα πιο κακοποιημένος χώρος από αυτόν της τέχνης. Οι συνθήκες στοιχειώδους αξιοπρέπειας είναι απαγορευμένες, ακόμα και για τους πιο προβεβλημένους εκπροσώπους μας. Όμως, επειδή πάντα έτσι ήταν, έχουμε αναπτύξει άμυνες, αντισώματα μες στους αιώνες και δε νομίζω ότι θα εξαλειφθούμε, ποτέ, ως είδος.
Οι κοινωνίες έχουν ανάγκη την τέχνη για άλλοθι στην κτηνωδία τους. Κι όσο πιο κτηνώδεις οι εποχές, τόσο περισσότερα άλλοθι χρειάζονται.
- Το #metoo, κατά τη γνώμη σου, αποκάλυψε γνωστά ή άγνωστα πρόσωπα και καταστάσεις του ελληνικού θεάτρου;
- Το #metoo πρωτοστάτησε σε κάτι πραγματικά τολμηρό, στο τέλος της συγκάλυψης. Και μάλιστα, προσώπων πολύ προστατευμένων, λόγω φήμης, οικογένειας, πολιτικών θέσεων. Προφανώς, σε έναν βαθμό, ήταν γνωστά τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά κάποιων. Όμως, επειδή στον δικό μας χώρο, τα κουτσομπολιά οργιάζουν, δεν υπήρχε η αίσθηση των τόσο σοβαρών παραπτωμάτων που οδήγησαν στις καταγγελίες. Οι περισσότεροι δεν ξέραμε πού σταματάνε οι φήμες και πού αρχίζει η αλήθεια.
Η δικαιοσύνη θα αποδοθεί αν ευαισθητοποιηθεί και η υπόλοιπη κοινωνία που ακόμα σφυράει αδιάφορα, όταν όλοι και όλες θεωρήσουν αυτονόητο: ότι τέτοιες πράξεις οφείλουν να καταγγέλλονται, χωρίς τον φόβο μη δεν με πιστέψουν, μη χάσω τη δουλειά μου ή τι θα πει ο κόσμος. Το ότι για πρώτη φορά στοχοποιήθηκαν οι θύτες είναι μια μεγάλη νίκη.
- Διαβάζοντας όσα αποκαλύπτονται τελευταία, διαπιστώνεται πως οι θύτες είναι κατά κανόνα χαϊδεμένα παιδιά του συστήματος επί χρόνια.
- Η σεξουαλική κακοποίηση δεν είναι απλά σεξουαλική κατάχρηση, είναι κατάχρηση εξουσίας. Όταν κάνεις κατάχρηση εξουσίας, προϋποθέτει ότι λατρεύεις την εξουσία. Άρα είσαι παιδί της. Υπάρχει σχέση συγκοινωνούντων δοχείων. Γιατί και η εξουσία λατρεύει την έλλειψη φραγμών και αναστολών.
- Βίωσες κάποια στιγμή στη δική σου πορεία αντίστοιχες καταστάσεις, κι αν ναι, πώς το διαχειρίστηκες;
- Δε με τιμάει αυτό που θα πω, αλλά στα χρόνια της δικιάς μου νεότητας ήταν σχεδόν αυτονόητο ότι κάποια στιγμή θα υποστείς σεξουαλική παρενόχληση. Και δεδομένο ότι δε θα διανοηθούμε ποτέ να το καταγγείλουμε. Άρα, η καθεμιά μας ή ο καθένας αυτοσχεδίαζε. Έχω αυτοσχεδιάσει πολλές φορές. Χαίρομαι που αυτή η γενιά πήρε το θάρρος να ομολογήσει κάτι που γίνεται χρόνια και που όλοι το συζητάγαμε κατά μόνας.
- Συμφωνείς, ωστόσο, πως είναι άδικο το θέατρο να γίνεται χώρος συνώνυμος της κακοποίησης;
- Ναι. Δεν είναι δίκαιο να μείνει, όλη αυτή η ιστορία, σαν ένα σύμπτωμα του θεατρικού χώρου. Το ότι άρχισαν οι καταγγελίες απ' αυτόν, ήταν πράξη τόλμης. Επωμίστηκε αυτός ο χώρος την ευθύνη να γνωστοποιήσει κάτι που γίνεται σε όλη την κοινωνία. Επικοινωνιακά, όμως, συμφέρει τις ταραγμένες συνειδήσεις, να τα φορτώσεις όλα σ' έναν περιορισμένο - ελευθεριάζοντα κατά πολλούς - χώρο, για να αποφύγεις να σου χτυπήσει κι εσένα η πόρτα. Βάζουν σαν χαλί το θέατρο, για να κρυφτεί η τρύπα που υπάρχει σε όλη την κοινωνία.
- Ποιες σκέψεις σού δημιουργούν οι απανωτές γυναικοκτονίες των τελευταίων μηνών;
- Ότι η ίση μεταχείριση και η ισότητα των φύλων είναι ακόμα επεισόδια μυθοπλασίας από το «Sex and the city». Η πραγματικότητα είναι, δυστυχώς, άλλη και μακριά από τις μητροπόλεις η ισοτιμία ανδρών και γυναικών είδος άγνωστο.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγάλη επιστροφή σε συντηρητικές και αυταρχικές συμπεριφορές. Ποτέ δεν είχαμε καταφέρει, στα αλήθεια, να πετύχουμε την ίση μεταχείριση, την ίδια μισθολογική αντιμετώπιση, αλλά τώρα προστέθηκε και ένα μεγάλο κύμα βίας, που -κατά τη γνώμη- μου έχει να κάνει και με τον εγκλεισμό που δημιούργησε η πανδημία. Όλος ο καταπιεσμένος σεξισμός και φαλλοκρατισμός βρήκε διέξοδο.
- Είναι άραγε πολυτέλεια, στις μέρες μας, η πίστη σε κάποια υψηλή ιδέα και η υπεράσπισή της μέχρι το τέλος;
- Πάντα οι σπουδαίες αρετές χλευάζονταν, για να νιώθουν καλύτερα οι άνθρωποι που δεν τις διέθεταν.
- Θεωρείς, ίσως, πως ο μόνος ευνοημένος χώρος, από την πανδημία, είναι η τηλεόραση;
- Νομίζω, γενικά, είχε πολλά χρόνια η τηλεόραση να δει τόση απήχηση, όση είδε τα χρόνια της πανδημίας. Οι καλλιτέχνες είχαν μονόδρομο την απασχόλησή τους σε αυτήν και ο κόσμος μόνη παρηγοριά και παρέα στον εγκλεισμό του. Τα μονοπώλια, βέβαια, πάντα είναι επικίνδυνα. Δημιουργούν αυταρχικές και ολοκληρωτικές συμπεριφορές και από ανθρώπινης και από οικονομικής πλευράς. Ελάχιστοι μισθοί, 10ωρη, πλέον, εργασία, 6ήμερη -πολλές φορές, εξοντωτικοί ρυθμοί, συνθήκες επικίνδυνες -λόγω Covid, 10ωρη χρήση μάσκας για τα συνεργεία. Ο χρόνος είναι χρήμα, σε όλο του το μεγαλείο. Και όποιος παραπονεθεί, έξω απ' την παράγκα.
- Με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου είστε πάνω από 30 χρόνια μαζί. Τι του χρωστάς και τι δεν αντέχεις σ' εκείνον;
- Του χρωστάω 30 χρόνια σταθερότητας και την ίδια ώρα δεν αντέχω ότι τίποτα πάνω του δεν έχει αλλάξει αυτά τα 30 χρόνια.
- Τι ονειρεύεσαι σήμερα;
- Να γραφτεί ένα ελληνικό έργο, που να γιορτάσω την επιστροφή μου στη σκηνή. Ένα έργο - γιορτή της ανθρώπινης ύπαρξης, του ανθρώπινου είδους πάνω στη σκοτεινιά, με το φως να νικάει το σκοτάδι, κι αυτό να κάνει τους ήρωες να χορεύουν και να φωνάζουν: «Είμαστε ακόμα εδώ. «Ζούμε ακόμα». Γιατί στο τέλος, πάντα η ζωή κερδίζει, ό,τι και να περνάμε...
Ριζοσπάστης 21/08/2021