ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΗΜΕΡΑ;
- Ημερομηνία: Παρασκευή, 15/07/2016 12:08
Στα πλαίσια των παράλληλων δράσεων του Φεστιβάλ Αθηνών, στην ΑΣΚΤ διεξήχθη μια ενδιαφέρουσα συζήτηση σχετικά με το πόσο πολιτική είναι η σύγχρονη ελληνική σκηνή και δραματουργία σήμερα.
Υπάρχει μια ασάφεια σχετικά με τον όρο, που προκύπτει από τη γενικότερη ίσως ιδεολογική αμηχανία της εποχής, όπως υποστήριξαν πολλοί εκ των ομιλητών ή ίσως από μια μόδα που θέλει να ονομάζει πολιτικό το καθετί, μάλλον λόγω έλλειψης ουσιαστικής πολιτικής σκέψης και δράσης.
Σαφώς κάθε έκφανση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, είναι μια πολιτική πράξη, σαφώς ο άνθρωπος διαμορφώνει και την πολιτική και την πολιτεία γενικότερα, οπότε όλες του οι ενέργειες συνδέονται με αυτή. Σαφώς το θέατρο από τη φύση του είναι μια πράξη πολιτική, αφού συνδέεται με την πόλη, μιλάει και εκφράζει τα προβλήματα, και τις αγωνίες της. Οι καλλιτέχνες πάντα επιδιώκουν να εκφράσουν κάτι βαθιά προσωπικό κι αυτό το προσωπικό πάντα συνδέεται με την εποχή τους .
Η ποιητική αποτύπωση μιας εποχής είναι σαφώς ζητούμενο σε κάθε τέχνη, αν και σήμερα δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε δει μια απλή καταγραφή, που περισσότερο προσομοιάζει σε μια δημοσιογραφική ανταπόκριση, παρά σε καλλιτεχνική δημιουργία.
Όμως τελικά ο όρος "πολιτικό θέατρο" μπορεί να συνοδεύσει κάθε καλλιτεχνική δημιουργία;
Καταρχάς, ας ξεκαθαρίσουμε ότι η ταμπέλα του πολιτικού θεάτρου, δεν αποτελεί πανάκεια και σε καμία περίπτωση δεν συνιστά καλή παράσταση, ούτε καν ως προς τις προθέσεις της.
Όμως ας διερευνήσουμε πόσες παραστάσεις πραγματικά, μπορεί να θεωρηθούν πολιτικές; Οι καλλιτέχνες ή οι ομάδες που έχουν θεωρηθεί ότι υπηρετούν αυτό το «είδος», δεν αυτοχαρακτηρίστηκαν πολιτικές. Πήραν αυτό τον «τίτλο» από τον αντίκτυπο που είχε το έργο τους στην κοινωνία ή έστω στο περιβάλλον, όπου παρουσίασαν τις δημιουργίες τους.
Το πολιτικό θέατρο σίγουρα, δεν έχει να κάνει με μια συγκεκριμένη φόρμα, άλλωστε ο πλέον πολιτικός σκηνοθέτης του 20ου αιώνα, ο Αουγκούστο Μποάλ, έλεγε πως δεν τον ενδιαφέρει πώς θα γίνει μια παράσταση ,αλλά να γίνει, ξεκαθαρίζοντας τη θέση του.
Όσον αφορά στη θεματολογία και το περιεχόμενο και πάλι τα πράγματα περιπλέκονται. Για παράδειγμα, οι ομάδες της αμερικανικής πρωτοπορίας του ’70 , κάνοντας πολιτικό θέατρο, δηλαδή δημιουργώντας μια πόλωση στη συντηρητική κοινωνία της εποχής τους, μίλησαν για ποικίλα θέματα, από τη σεξουαλική ταυτότητα, μέχρι τον πόλεμο του Βιετνάμ. Επίσης ο τρόπος παραγωγής μιας παράστασης μπορεί να συνιστά μια επιλογή μεν, αλλά η ίδια η παράσταση μπορεί τελικά να μην ανήκει σ’ αυτό που εννοούμε ως πολιτικό θέατρο, τουλάχιστον μέχρι σήμερα.
Ο όρος πολιτικό θέατρο ανήκει κατά βάση σε εκείνες τις παραστάσεις οι οποίες κατάφερναν ανεξάρτητα από τη θεματολογία τους, τη φόρμα τους, ακόμα και το καλλιτεχνικό τους αποτέλεσμα, να προκαλούν ταραχή στο κοινωνικό τους περιβάλλον, γενικώς κι όχι μόνο στους θεατές τους. Μια ταραχή, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις, κόστισε ακριβά, καταρχάς στους ίδιους τους δημιουργούς.
Άρα το πολιτικό θέατρο είναι πρωτίστως επικίνδυνο για όσους το κάνουν, για όσους το βλέπουν και τελικά για όσους το χρηματοδοτούν, αν το χρηματοδοτούν.
Πολιτικό θέατρο έκανε ο Μποάλ που έστηνε τις παραστάσεις σε χωριά της Σικελίας, υπό την απειλή των όπλων, πολιτικό θέατρο έκανε και ο Μπρεχτ που τραβιόταν στη Μόσχα να απολογηθεί για τις «ατασθαλίες» του ή εξοριζόταν κάπου στη Φινλανδία, πολιτικό θέατρο έκαναν και κάνουν όσοι δεν χωράνε σε συστήματα, γιατί πρωτίστως το πολιτικό θέατρο είναι μια πράξη γενναίας και ακραίας κριτικής κι όχι η καταγραφή μιας πραγματικότητας.
Και φυσικά πολιτικό είναι το θέατρο που μπορεί να ξεφύγει από τα στενά όρια μιας αίθουσας ή μιας κοινότητας, ακόμα και μιας εποχής.