ΤΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
- Ημερομηνία: Πέμπτη, 24/03/2016 13:50
Άνοιξη 1995, Γαλλία, Τουλόν. Théâtre de la Méditerranée, Espace Comedia. ΄΄Les Troyennes aujourd΄hui΄΄. ΄΄Τρωάδες΄΄ του Ευριπίδη σε διασκευή Μαρίκας Θωμαδάκη για δυο ηθοποιούς, σκηνοθεσία Λεωνίδα Λοϊζίδη, κοστούμια-σκηνικά της Δέσποινας Βολίδη. Εκάβη, Κασσάνδρα, Ανδρομάχη, Ελένη η Ιωάννα Γκαβάκου. Στους αντρικούς ρόλους και σε έναν επιπλέον, συνδετικό, πολεμικού ανταποκριτή η αφεντιά μου. Στα Γαλλικά όλα αυτά.
Τους άρεσε. Πολύ. Και τους συγκίνησε ιδιαίτερα. Κι αυτό μας έφερε ακόμα πιο κοντά.
Διευθυντής μα και ψυχή του Θεάτρου της Μεσογείου από το 1984 ως τώρα o André Neyton που οραματίστηκε αυτόν τον χώρο καλλιτεχνικής δημιουργίας, σημείο συνάντησης και ανταλλαγής των μεσογειακών πολιτισμών, σε μια μικρή παραθαλάσσια πόλη της Γαλλίας, την Τουλόν, με πληθυσμό όσο η Πάτρα.
Τα λέγαμε εγκάρδια, στο φουαγιέ, μετά από την παράσταση και τη θερμή υποδοχή της, όταν το βλέμμα μου έπεσε, τυχαία, σε μια αφίσα με τον ιντριγκαδόρικο τίτλο ΄΄Το δηλητήριο του θεάτρου΄΄.
Τον ρώτησα γιατί επρόκειτο. Που νάξερα ! Άρχισε να μιλάει για το έργο με πάθος τόσο μεταδοτικό που σε συνέπαιρνε. Έπαιζε, βλέπεις, τον Μαρκήσιο, τον έναν από τους δυο ρόλους του έργου, ο ίδιος. ΄΄Μεγάλη επιτυχία, απροσδόκητη΄΄ σχολίασε. ΄΄Το επαναλαμβάνουμε συχνά. Έγινε το φετίχ μας΄΄.
Του ζήτησα το κείμενο, μου τόδωσε κι αυτό ήταν. Το ερωτεύτηκα. Άρχισα να το μεταφράζω επί τόπου, το πρότεινα στο ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων με το οποίο συνεργαζόμουν εκείνον τον καιρό και τον Μάρτη του 1996, εδώ και είκοσι χρόνια ακριβώς, έπαιξα τον ρόλο του ηθοποιού, τον Γκαμπριέλ, στα Γιάννενα και στη συνέχεια στην Αθήνα. Μαρκήσιος ο Γιώργος Τζέρπος, σκηνοθεσία Θωδ Εσπίριτου, κοστούμια-σκηνικά πολύ εντυπωσιακά Άννας Μαχαιριανάκη. Άρεσε ιδιαίτερα. Οι υπερβολικοί μιλούσανε για masterclass ερμηνειών. Εμείς το απολαμβάναμε και χωρίς εύσημα.
΄΄Το δηλητήριο΄΄ γράφτηκε για την τηλεόραση το 1978, λιγάκι σαν παιχνίδι, από τον Ροντόλφ Σιρέρα, σαν μια παραλλαγή πάνω στο ΄΄Παράδοξο με τον ηθοποιό΄΄ του Ντιντερό. Ο Σιρέρα, μια σημαντική φυσιογνωμία του Καταλανικού θεάτρου και πολυβραβευμένος στη χώρα του, γνώρισε μια αναπάντεχη διεθνή επιτυχία μ΄αυτό το έργο. Παίζεται αδιάλειπτα, τριάντα τόσα χρόνια τώρα, σε όλον τον πλανήτη και έχει μεταφραστεί σε δεκάδες γλώσσες ΄΄χάρη κυρίως στο ενδιαφέρον και τον ενθουσιασμό ηθοποιών που αγαπούν ειλικρινά το θέατρο –λέει ο Σιρέρα– και που βρίσκουν σ’ αυτό το σύντομο θεατρικό έργο περισσότερες αρετές από όσες ο ίδιος ο συγγραφέας θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί΄΄.
Παραμονές γαλλικής επανάστασης. Ένας μαρκήσιος καλεί έναν δημοφιλή ηθοποιό σε ακρόαση στην έπαυλή του. Η τέχνη στο έλεος της εξουσίας. Ο ηθοποιός στο έλεος των προτιμήσεων του κοινού. Ποιος θα επικρατήσει; Η τέχνη ή ο θάνατος;
Ο συγγραφέας, παίζοντας με τις θεατρικές και τις κοινωνικές συμβάσεις, δημιουργεί ένα έργο που ισορροπεί ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι, στην πραγματικότητα και τη φαντασία, στη δύναμη της υποβολής και της αυθυποβολής.
΄΄Το θέατρο δεν είναι ούτε διανοητική κατασκευή ούτε τέχνη ούτε τεχνική. Το θέατρο είναι συγκίνηση και πάνω απ΄όλα η απόλαυση της παραβίασης των καθιερωμένων κανόνων. Στη σκηνή, Γκαμπριέλ, πρέπει να περιφέρουμε τις αθλιότητές μας, τους φόβους μας, τις ανομολόγητες φαντασιώσεις μας, την αλήθεια μας. Αυτό που δεν τολμούμε ούτε να παραδεχτούμε ούτε να ομολογήσουμε στην καθημερινή μας ύπαρξη. Αυτό ακριβώς είναι που μ΄ενδιαφέρει εμένα. Και χρειάζομαι κάποιον σαν και σας, φίλε μου, έναν άντρα θαρραλέο και γεμάτο φαντασία, διατεθειμένο να φτάσει ως τα άκρα΄΄.
Ως τα άκρα, ναι. Αλλά ποια άκρα; Ο ηθοποιός οφείλει να ταυτίζεται ανεξέλεγκτα με το πρόσωπο που υποδύεται;
΄΄Για μένα, η καλύτερη δυνατή απόδοση είναι εκείνη όπου ο ηθοποιός βιώνει ολοκληρωτικά το πρόσωπο που υποδύεται, φτάνει στο σημείο να μην ξέρει ποιος είναι΄΄ επιμένει ο Μαρκήσιος. Η θεωρία της ΄΄ταύτισης΄΄ του Στανισλάφσκι εναντίον της θεωρίας της ΄΄ψυχρότητας΄΄ του Ντιντερό.
΄΄Τελικά, ο μόνος τρόπος να αποδοθεί ο θάνατος πιστά δεν είναι άλλος απ΄αυτόν. Να πεθαίνεις πραγματικά΄΄ καταλήγει.
Μια αναμέτρηση ζωής και θανάτου. Έργο γοητευτικό. Μια πρόκληση για τους ηθοποιούς.
To 2013 το σκηνοθέτησα, παίζοντας τον Μαρκήσιο ετούτη τα φορά. Στο ρόλο του Γκαμπριέλ ο Διονύσης Σάββας, παλιός μου μαθητής απ΄ τη Δραματική. Κοστούμια-σκηνικά του Γιώργου Πάτσα. Με την πολιτιστική και οικονομική κρίση στο κόκκινο ξεκινήσαμε επιφυλακτικά για λίγες παραστάσεις. Κι από παράταση σε παράταση συμπληρώνουμε τρεις ολόκληρες σαιζόν.
Ήρθε και ο γλυκύτατος Σιρέρα να το δει και δήλωσε –ελπίζω όχι από ευγένεια– πως ΄΄μόνο σε πολύ ιδιαίτερες περιστάσεις συγκινήθηκε τόσο έντονα από την παρουσίαση ενός έργου που μιλάει ακριβώς γι’ αυτό: τη δυσκολία να βιώσεις τη συγκίνηση επί σκηνής και να τη μεταδώσεις στους θεατές΄΄.
΄΄Εσείς και μόνον εσείς, η δύναμη της φαντασίας σας, που από μια και μόνη λέξη δημιούργησε στο βαθύτερο είναι σας όλη αυτή την αίσθηση της θανάσιμης αγωνίας. Το μόνο αυθεντικό δηλητήριο ενάντια στο οποίο, σας ορκίζομαι, δεν υπάρχει κανένα γνωστό αντίδοτο, είναι αυτό που ήπιατε μόλις τώρα΄΄ λέει ο Μαρκήσιος στον Γκαμπριέλ.
΄΄Άχ, Γκαμπριέλ, Γκαμπριέλ, το ένστικτο του ηθοποιού δεν σας εγκατέλειψε μέχρι την τελευταία στιγμή. Μέχρι την τελευταία στιγμή συνεχίσατε να παίζετε, να υποδύεσθε΄΄.
Το ένστικτο του ηθοποιού… Τα αντανακλαστικά του ηθοποιού. Ο τρόπος λειτουργίας του. Η θέαση του κόσμου. Το έρεβος. Το φως. Ο χρόνος. Η ερμηνεία. Η τελετουργική θυσία. Η αγωνία… Η αλήθεια.
Το δηλητήριο του θεάτρου.
Ενάντια στο οποίο, σας ορκίζομαι, δεν υπάρχει κανένα γνωστό αντίδοτο.
Υ.Γ. Από τα αμέτρητα παρασκηνιακά παραλειπόμενα στις τόσες παραστάσεις θα αναφέρω μόνον ένα. Το τέλος φαίνεται να παραμένει στο κείμενο ανοιχτό. Μέσα στην αγωνία του ο Εσπίριτου το 1996 με πίεζε να ρωτήσω τον Σιρέρα να το ξεκαθαρίσει. Τον δηλητηριάζει τον ηθοποιό ο Μαρκήσιος τελικά; Εκείνος γέλασε με την καρδιά του. ΄΄Ό,τι λέει το έργο΄΄ απάντησε. Στο τωρινό ανέβασμα δήλωσα στον Σιρέρα εξαρχής τις σκηνοθετικές και υποκριτικές προθέσεις μου. Το είδε. Τον ενθουσίασε η εμπλουτισμένη αμφισημία. Κάτι είναι κι αυτό. Μετά από τόσο δηλητήριο!
Αφιερωμένο στον André Neyton. Και στον Πάνο Θεοδώρου, με τον οποίο παίζαμε εναλλάξ τον ρόλο του Μαρκήσιου αρχικά.
Παγκόσμια Ημέρα του Θεάτρου αυτήν την Κυριακή. Κερνάμε δηλητήριο.
Ο Δημήτρης Πετρόπουλος σκηνοθετεί και παίζει για τρίτη χρονιά ΄΄Το δηλητήριο΄΄ του Ροντόλφ Σιρέρα στο θέατρο Αλκμήνη κάθε Κυριακή.