ΤΑ ΑΠΟΜΕΙΝΑΡΙΑ ΜΙΑΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ
- Ημερομηνία: Παρασκευή, 25/05/2018 15:45
"Δεν υπάρχουν κεκτημένα δικαιώματα" Τα εργασιακά εννοούσε και ήταν κάθετος. Με στοίχειωσε αυτή η φράση όταν την πρωτοάκουσα και με στοιχειώνει ξανά τα τελευταία χρόνια, τώρα που η αγωνιστικότητα έχει πάρει τον κατήφορο συμπαρασύροντας τον αυτοσεβασμό και την αξιοπρέπεια μας.
Ο άνθρωπος που την ξεστόμισε ήταν μια αυθεντία στον τομέα και είναι ακόμα μέχρι σήμερα - σε λίγες μέρες συμπληρώνει τα ενενήντα και είναι ακόμα ενεργός. Σπουδαίος νομικός στο Εργατικό Δίκαιο ο Jean-Maurice Verdier, εμπειρογνώμων κορυφαίος του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας, Πρόεδρος τότε του Πανεπιστημίου της Ναντέρ εκεί όπου ξεκίνησε ο Μάης του ΄68.
Τον Μάη δεν τον πρόλαβα στην ώρα του. Μόλις που είχα μπει στην εφηβεία όταν συνέβη και η πολιτική μου συνειδητοποίηση δεν ξεπερνούσε την έμφυτη και καλλιεργημένη από την οικογένειά μου αντίληψη για την κοινωνική δικαιοσύνη.
Οχτώ-εννιά χρόνια αργότερα, τα πράγματα είχαν αλλάξει. Άκουγες μόνο τον απόηχο της εξέγερσης. Όσο για μένα, δεν είχα γίνει ο Λένιν φυσικά ούτε ο Μαρξ αλλά είχα διαλέξει για εξειδίκευση το εργατικό δίκαιο με επαναστατική διάθεση, ως νεοφώτιστος πιτσιρικάς αριστερός.
Δεν υπάρχουν κεκτημένα δικαιώματα; Λέω ΄΄δεν θα κατάλαβα καλά΄΄ και ρώτησα τον διπλανό για επιβεβαίωση. Τα γαλλικά μου ήταν ακόμα ανεπαρκή για αυτό το επίπεδο σπουδών. Καλά είχα ακούσει.
Όπως καταλαβαίνετε ο άνθρωπος δεν ήταν αντιδραστικός. Και μέσα μάλιστα σε ένα προοδευτικό πανεπιστήμιο όπως εκείνο της Ναντέρ. Εγώ ήμουν ο εύθικτος. Όλα τα κεκτημένα αποχτήθηκαν με αίμα. Κανείς δεν σου χαρίζει τίποτα ποτέ. Πως μπορούσε να μην είναι κεκτημένα; Οι σαράντα ώρες εργασίας, ο κατώτατος μισθός, οι άδειες, η ασφάλιση, οι παροχές υγείας, η εκπροσώπηση των εργατικών σωματείων μέσα στις επιχειρήσεις… Που νάξερα τι με περίμενε… στην τρίτη ηλικία!
Εννοούσε φυσικά πως δεν πρέπει να επαναπαύεσαι στιγμή. Πως ο αγώνας συνεχίζεται αδιάλειπτα. Γιατί τα δικαιώματά σου κινδυνεύουν αδιάλειπτα. Τώρα το μάθαμε, υποτίθεται, το μάθημα αν και τα εκλογικά αποτελέσματα δείχνουν πως δεν τα παίρνουμε τα γράμματα. Ο λαός επιμένει να επιλέγει εκείνους που στηρίζουν το σύστημα της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.
Ο Μάης ξεκίνησε από μια ασήμαντη διεκδίκηση. Να έχουν πρόσβαση και οι φοιτητές στις εστίες των φοιτητριών. Τα κορίτσια είχαν ήδη το ανάλογο δικαίωμα.
Έγινε κατάληψη ενός κτιρίου του Πανεπιστημίου, ανακατεύτηκε η αστυνομία και η διαμαρτυρία πήγαινε για εκτόνωση όταν ξαφνικά η διοίκηση έκλεισε το πανεπιστήμιο και απείλησε να αποβάλει τους πρωταίτιους.
Την άλλη μέρα φοιτητές της Σορβόννης, στο κέντρο δηλαδή της πόλης, σε μια κίνηση αλληλεγγύης προς τους φοιτητές της Ναντέρ έκαναν κι αυτοί καταλήψεις. Μπούκαρε η αστυνομία και η εξέγερση ξεκίνησε.
Στήθηκαν οδοφράγματα, έπεσαν δακρυγόνα, άρχισαν οι συλλήψεις. Μαθητές μέσης εκπαίδευσης και εργάτες ένωσαν τις δυνάμεις τους με τους πανεπιστημιακούς φοιτητές για να αφεθούν ελεύθεροι οι συλληφθέντες και να τερματιστεί η αστυνομική κατάληψη της Σορβόννης. Κανένα αίτημα δεν έγινε δεκτό.
Πεδίο μάχης το Παρίσι. Τα πλήθη των διαδηλωτών και το επίπεδο της βίας αυξάνονταν δραματικά μέρα τη μέρα. Εκατοντάδες τραυματίες.
Άρχισαν να μπαίνουν στο παιχνίδι και οι μεγάλες συνδικαλιστικές οργανώσεις αλλά επιφυλακτικά κι απρόθυμα γιατί η εξέγερση… δεν ήταν κατευθυνόμενη. Ξεκίνησαν διαδηλώσεις σε ολόκληρη τη χώρα.
Στις 13 του Μάη γενική απεργία. Όταν η κυβέρνηση κατάλαβε τον κίνδυνο έκανε πίσω αλλά ήταν αργά. Οι εξεγερμένοι δεν είχαν πια καμιά διάθεση συμβιβασμού. Απαιτούσαν να ικανοποιηθούν τα αιτήματά τους για μεγαλύτερη συμμετοχή στον χώρο εργασίας, στον τρόπο διακυβέρνησης και στην παιδεία. Περισσότερo από δύο εκατομμύρια εργαζόμενοι οργάνωσαν λευκές απεργίες. Την επόμενη εβδομάδα ο αριθμός αυτός αυξήθηκε στο συγκλονιστικό νούμερο των 10 εκατομμυρίων, τα δύο τρία του εργατικού δυναμικού της Γαλλίας.
΄΄Οι εργοδότες και η κυβέρνηση καταλάβαιναν πολύ καλά ότι, για να μπορέσουν τα συνδικάτα να πείσουν τους εργάτες να σταματήσουν την απεργία και τις καταλήψεις, έπρεπε να κάνουν σημαντικές παραχωρήσεις. Και τις έκαναν. Αυξήσεις 10% για όλους τους εργάτες, 35% αύξηση του βασικού μεροκάματου στα εργοστάσια, 56% στα αγροκτήματα και μέχρι 73% στα μαγαζιά. Αύξηση στα οικογενειακά επιδόματα και τα επιδόματα γήρατος και παραχωρήσεις στα ωράρια εργασίας, τα όρια συνταξιοδότησης και στα συνδικαλιστικά δικαιώματα΄΄ αναφέρουν τα σχετικά δημοσιεύματα.
Η Συμφωνία της Γκρενέλ στις 27 του Μάη ήταν η πιο σημαντική επιτυχία των συνδικάτων μετά τον δεύτερο παγκόσμιο. Αλλά οι εργαζόμενοι δεν δέχτηκαν. Διεκδικούσαν πολύ πιο θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις των εργατικών δικαιωμάτων. Διεκδικούσαν κοινωνική δικαιοσύνη. Διεκδικούσαν αλλαγές στον τρόπο σκέψης. Διεκδικούσαν αλλαγές εφ΄ όλης της ύλης.
΄΄Οι συγκρούσεις προσέλαβαν εξαιρετική βιαιότητα. Η κυβέρνηση ήταν αποφασισμένη να τσακίσει τους φοιτητές και τους νέους πάση θυσία, ώστε να τρομοκρατήσει τον υπόλοιπο πληθυσμό. Η αστυνομική βία ώθησε σε κλιμάκωση των βανδαλισμών εκ μέρους των διαδηλωτών. Αυτοκίνητα πυρπολήθηκαν, βιτρίνες έσπασαν και καταστήματα λεηλατήθηκαν΄΄.
Η κυβέρνηση έθεσε τον στρατό σε επιφυλακή. Και στις 28 του Μάη ο στρατηγός Ντε Γκωλ την έκανε με ελαφρά για το στρατιωτικό γαλλικό αρχηγείο στη Γερμανία από όπου ζήτησε τη στήριξη των ένοπλων δυνάμεων για να καταπνίξει την εξέγερση με τα όπλα. Τα πράγματα είχαν σοβαρέψει. Ανακοίνωσε εκλογές και απείλησε πως θα κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Οι Γάλλοι θορυβήθηκαν, οι τόνοι άρχισαν να πέφτουν και ξύπνησαν τα συντηρητικά αντανακλαστικά. Ο φόβος απέναντι στις εικόνες του χάους των τελευταίων ημερών νίκησε τελικά. Και η Συμφωνία της Γκρενέλ έπαιξε τελικά κι αυτή το ρόλο της στην υποχώρηση της εξέγερσης.
Ο Ντε Γκωλ επικράτησε προσωρινά στις εκλογές, αλλά η Γαλλία δεν ήταν πια η ίδια χώρα. Και παρόλο που δρομολογήθηκαν μεταρρυθμίσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα και ιδρύθηκαν πολλά νέα πανεπιστήμια με δημοκρατικότερα συστήματα διοίκησης ο Ντε Γκώλ ανήκε πια στο παρελθόν. Την επόμενη χρονιά παραιτήθηκε.
Τι απόμεινε αλήθεια από μια τέτοια εξέγερση;
Τι απόγινε το όραμα μιας άλλης κοινωνίας, με την φαντασία στην εξουσία, όπου θα άνθιζαν όλα τα ανθρώπινα ταλέντα;
Τα κεκτημένα φυσικά καταπατήθηκαν με τον καιρό. Περιορίστηκαν. Ήταν αναμενόμενο. Το σύστημα βρίσκει πάντοτε τον τρόπο να το κάνει. Απορροφάει τους κραδασμούς με μικροϋποχωρήσεις και ξανά προς τη δόξα τραβά.
Στη χώρα μας, για παράδειγμα, όλα όσα είχαμε κατακτήσει από τη μεταπολίτευση και μετά καταργήθηκαν με αλλεπάλληλα προεδρικά διατάγματα και δεν άνοιξε ούτε ένα ρουθούνι. Δεν είναι μόνον οι απάνθρωπες μειώσεις των αποδοχών και των συντάξεων, το πάγωμα των συλλογικών συμβάσεων... Ακόμα και το οχτάωρο στην πράξη καταργήθηκε. Τώρα η εκμετάλλευση λέγεται ευέλικτη εργασία. Και σε πληρώνουν όλοι σαν να σου κάνουν χάρη. Χωρίς καμιά αντίδραση. Γίναμε μάζα άμορφη, παθητική, ασπόνδυλη. Ίσως να φταίει ο τρόμος που παραλύει τα σωθικά…
Όσο για τα φοιτητικά κινήματα… άκρα του τάφου σιωπή.
Παρόλα αυτά ο Μάης του ΄68 θεωρείται ακόμα μεγάλος σταθμός στην αμφισβήτηση του κατεστημένου και πηγή έμπνευσης για όλα τα απελευθερωτικά κινήματα και τους κοινωνικούς αγώνες.
Συμβολικά, εννοείται.
Οι νεότεροι ξέρουν μονάχα τους ΄΄αγανακτισμένους΄΄ του Συντάγματος, ένα ομοίωμα εξέγερσης, μια τζούφια εκτόνωση χωρίς κανένα αντίκρισμα.
Ούτε κι ο Μάης ήταν επανάσταση, να εξηγούμαστε. Εξέγερση ήταν. Αλλά και η απόδειξη συγχρόνως πως ο κόσμος μπορεί να αλλάξει μέσα σε μια στιγμή. Αρκεί να θες.
Είχε δίκιο τελικά ο καθηγητής. Δεν υπάρχουν κεκτημένα δικαιώματα. Και νάταν μόνο αυτό. Ούτε η ανθρώπινη υπόσταση δεν είναι κεκτημένη.
Αν θες να λέγεσαι άνθρωπος πρέπει και να μπορείς να το αποδείξεις.
Υ.Γ. Μέσα από τη δική μου εμπειρία, το μόνο απότοκο του Μάη με αντοχή μέσα στον χρόνο και μια ουσιαστική τομή στον χώρο της εκπαίδευσης ήταν η δημιουργία του Πειραματικού Πανεπιστημίου στο δάσος της Βενσέν.
΄΄Μέχρι που πήγα στη Βενσέν για μένα το σχολείο ήταν φυλακή΄΄ εξομολογείται μια παλιά φοιτήτρια. ΄΄Εκεί δεν κάναμε μάθημα, κάναμε συζητήσεις σαν τους αρχαίους Έλληνες. Ξύπναγε το μυαλό μας΄΄. Το επιβεβαιώνω. Εκεί σπούδασα θέατρο. Εκεί κατάλαβα τι πάει να πει να σκέφτεσαι ελεύθερα και δημιουργικά. Να θες να ανταλλάξεις απόψεις, να θες να ανακαλύψεις. Να χαίρεσαι που είσαι εκεί. Να κάνεις μάθημα και να αισθάνεσαι σα νάχεις πάει με τους φίλους σου εκδρομή. Και όλα να συμβάλλουν για να συμβεί αυτό.
Ήταν το πρώτο και μοναδικό πανεπιστήμιο στη χώρα με αρραγείς δεσμούς με τα λαϊκά στρώματα και την εργατική τάξη. Μια σχέση διαδραστική που ακόμα παραμένει ζητούμενο στον τόπο μας, πενήντα χρόνια αργότερα. Ένα πανεπιστήμιο πραγματικά ανοιχτό και πειραματικό. Δεχόταν φοιτητές χωρίς το μπακαλωρεά, το γαλλικό ενισχυμένο απολυτήριο Λυκείου, δεχόταν ξένους χωρίς περιορισμούς και είχε ευέλικτα ωράρια μαθημάτων για όσους εργάζονταν. Με παιδικό σταθμό και νηπιαγωγείο για τα παιδιά των φοιτητών. Και άλλο τρόπο αντίληψης πραγμάτων γενικά.
Η διαχείριση του πανεπιστημίου γινόταν δημοκρατικά με πνεύμα ισότητας και αλληλοσεβασμού. Η συνεργασία με τους καθηγητές χωρίς εμπόδια. Χωρίς διαχωριστικά ανάμεσα στις επιστήμες.
Η μετεγκατάστασή του πανεπιστημίου στο Σεν Ντενί το 1980, με παράλληλη κατεδάφισή των κτιριακών υποδομών στη Βενσέν, σήμανε την αρχή του τέλους, την απομάκρυνση από το μήνυμα του Μάη, την φαντασία στην εξουσία.
Το όνειρο δεν κράτησε. Ναυάγησε ο ενθουσιασμός. Στη θέση του μια ανοιχτή πληγή. Ένα κενό. Μια εκκρεμότητα.
Απόμεινε ένας μύθος.