Ο ΔΑΜΙΑΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ ΓΡΑΦΕΙ ΣΤΟ ONLYTHEATER
- Ημερομηνία: Τετάρτη, 15/06/2016 15:09
Σημειώσεις του σκηνοθέτη Δαμιανού Κωνσταντινίδη, για τα ΠΑΡΑΒΑΝ του Ζαν Ζενέ, που θα παρουσιάσει στο Φεστιβάλ Αθηνών.
1. Τεράστιο έργο. Τερατώδες. Έργο που δεν βολεύεται κάτω από μια ετικέτα και δεν βολεύει, ασυμμάζευτο, χαώδες, αβυσσαλέο. Άναρχο. Σαν να θέλει να πιάσει μέσα του όλο το σύμπαν, όλον τον άνθρωπο, όλον τον χρόνο και τον μη χρόνο. Περίπου εκατό πρόσωπα ζουν, συγκρούονται, ερωτεύονται, ονειρεύονται, κάνουν σεξ, μισιούνται, πέρδονται, αποπατούν, κλέβουν, πέφτουν σε λυρικές ενατενίσεις, φιλοσοφούν, εξουσιάζουν και εξουσιάζονται, επαναστατούν, πολεμούν, σκοτώνουν, βεβηλώνουν, προδίδουν και πεθαίνουν στις σελίδες του, και ξαναζούν, νεκροί, ίσοι επιτέλους μεταξύ τους, και επιτέλους συμφιλιωμένοι, ειρηνικοί και ειρωνικοί σχολιαστές της προηγούμενης ζωής τους και της ζωής, όσων δεν διέσχισαν ακόμη το τελευταίο παραβάν, (την τελευταία αυταπάτη;), τον θάνατο.
Ο ίδιος ο συγγραφέας προβλέπει ότι κάθε ηθοποιός οφείλει να επωμισθεί πέντε με έξι διαφορετικούς ρόλους. Συνήθως, τις λίγες φορές που ανέβηκαν τα Παραβάν ανά τον κόσμο, οι διανομές περιλάμβαναν πάνω από τριάντα ηθοποιούς.
Δεκαπέντε μόνο στη δική μας σκηνική εκδοχή θα επιδοθούν σ’ αυτό το παιχνίδι της αέναης αλλαγής ρόλων, σ’ αυτήν την κατ’ εξοχήν θεατρική άσκηση, της εξημέρωσης του θανάτου.
2. Επικό θέατρο, μπρεχτικό, είπαν πολλοί. Θα έλεγα: μάλλον κριτική στον Μπρεχτ με αρκετή συναδελφική ειρωνεία και εντέλει, ανατροπή και γκρέμισμα του «μοντέλου» και της ιδεολογίας του. Σίγουρα, για το ανέβασμα των Παραβάν απαιτείται ένα είδος «αποδραματοποίησης» και «αποστασιοποίησης», ένα είδος «αφηγηματικότητας» που προσιδιάζει στην μπρεχτική δραματουργία. Το ίδιο και η οργάνωση του υλικού σε εικόνες και μικρότερες σκηνές, καθώς και κάποιοι θεματικοί τόποι (αποικιοκρατία, εξέγερση, πόλεμος, μπορδέλο…). Αλλά η ταξική συνείδηση είναι άλλη: ο Ζενέ «κακομεταχειρίζεται» εξίσου ευρωπαίους αποικιοκράτες και άραβες αποικιοκρατούμενους, μια που παρουσιάζει τους εξεγερμένους ιθαγενείς ως την ακριβή αντανάκλαση των ξένων κατακτητών, που θέλουν να ανατρέψουν, - αλλά και γενικότερα: στο έργο δεν υπάρχει εμφανής πολιτικός προσανατολισμός. Και η ποίηση άλλη. Η γλώσσα. Η θεατρικότητα. Κι αυτή η παντελής απουσία διδακτισμού.
3. Το γκροτέσκο είναι ο ένας τρόπος. Ο άλλος είναι το αντίθετό του. Ρεαλισμός ως την χυδαιότητα και θεατρικότητα στην έξαρσή της.. Συνύπαρξη. Συμπλοκή. Όπως η συνύπαρξη και αντιπαράθεση πραγματικών αντικειμένων και ζωγραφισμένων πάνω στα παραβάν. Το φυσικό και το τεχνητό αλληλένδετα. Καθημερινότητα και παράλογο . Ή το γέλιο που αντηχεί τη στιγμή της πιο μαύρης απελπισίας. Το ίδιο εκείνο που χαράζει τον κόσμο των νεκρών.
4. Μια λαϊκή γιορτή. Ένα περίεργο καρναβάλι. Η απαιτούμενη από τον συγγραφέα χρωματική ποικιλία στα ρούχα, οι αδιάκοπες μεταμορφώσεις των ηθοποιών με την προσφυγή σε έντονα μακιγιάζ, περούκες, ψεύτικες μύτες, ψεύτικα πηγούνια, ώστε να ερμηνεύσουν πολλούς ρόλους, οι παράλληλες δράσεις. Αλλά και πέρα από αυτό. Ο παροξυσμός. Στις φωνές. Στις κινήσεις. Η υπερβολή. Η «επιδεικτικότητα». Μια αίσθηση ευδαιμονίας. Ένας διονυσιασμός. Ακόμη και –κυρίως;- μέσα στη δυστυχία. Σαν ένα όνειρο φυλακισμένου. Ένα όνειρο ελευθερίας.
5. Αν είναι επίκαιρα τα Παραβάν; Ασφαλώς και είναι. Ακόμη ο κόσμος τους είναι αναγνωρίσιμος. Ακόμη ο κόσμος μας μπορεί να καθρεφτιστεί πάνω στον δικό τους. Δεν λείπουν ούτε τα μπορντέλα, ούτε οι πόλεμοι, ούτε οι εξεγέρσεις, ούτε –ακόμη κι αν παίρνουν άλλα ονόματα- οι επεκτατικές επιχειρήσεις και οι αποικίες. Αλλά γιατί πάντα να συναρτάμε το ενδιαφέρον ενός έργου, από την άμεση κοινωνική και πολιτική επικαιρότητά του; Το πραγματικό ενδιαφέρον των Παραβάν, η «επικαιρότητά» τους, έγκειται αλλού: στην αντισυμβατική αισθητική τους, στην ανατρεπτική ποίησή τους, στα οντολογικά ερωτήματα που θίγουν, στον καινούργιο ανθρωπισμό που ευαγγελίζονται: στην πλήρη αποδοχή και εξύμνηση του ανθρώπου ως την πιο σκοτεινή και βρόμικη πτυχή του.