ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΣΑΡΔΑΝΗΣ: ΠΩΣ ΘΑ ΕΞΗΓΟΥΣΑΤΕ ΣΕ ΚΑΠΟΙΟΝ ΠΟΥ ΔΕ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ; (2o ΜΕΡΟΣ)
- Ημερομηνία: Δευτέρα, 01/01/2018 16:04
Το θέατρο, αυτή η αλήτισσα, αλλά και δομημένη τέχνη, μας δίνει ωραία ευκαιρία, σκεφτόμενοι πάνω στη φύση και στα χαρακτηριστικά του, να μιλήσουμε και για τη ζωή μας.
"Γλυκό ξεβόλεμα για χάρη μιας και μοναδικής αλλόκοτης συνάντησης".(Μιχάλης Οικονόμου, ηθοποιός)
Η φράση αφορά κατά κύριο λόγο τoν ηθοποιό. Εκείνος "ξεβολεύεται". Νομίζω ότι όλοι όσοι κάνουμε αυτή τη δουλειά, έχουμε σκεφτεί κατά καιρούς,πριν φύγουμε από το σπίτι για να πάμε στην παράσταση , "Πού να τρέχω τώρα...δεν κάθομαι στο σπιτάκι μου..." Για αρκετά χρόνια φεύγοντας να πάω στο θέατρο αισθανόμουν, μόλις έβγαινα στο δρόμο, μια μικρή ζάλη, την οποία σαφώς αποδίδω στην σκέψη ότι πήγαινα να παίξω! Είναι μια τέχνη , η οποία απαιτεί από τον ηθοποιό να επιστρατεύσει πολλές και διαφορετικές δυνάμεις: Συγκέντρωση, σωματική και πνευματική συμμετοχή,τόλμη να εκτεθεί, ετοιμότητα να αντιμετωπίσει και να εντάξει στο ρόλο του τα απρόβλεπτα στη διάρκεια μιας παράστασης και τέλος τον τρόπο να αντιμετωπίσει μέσα του τη βραδιά "που η παράσταση δεν πήγε καλά". Αρα , ναι, μιλάμε για ξεβόλεμα. 'Ομως απ' ό,τι φαίνεται, το έχουμε ανάγκη! Είναι μια περιπέτεια, ένα κυνήγι και ο άνθρωπος είναι από τη φύση του εκτεθειμένος στο απρόβλεπτο.Στο θέατρο όμως , είμαστε εκτεθειμένοι, αλλά υπό την προστασία του θεατρικού έργου και της τέχνης.Το ξεβόλεμα αυτό το φοβόμαστε και το επιθυμούμε ταυτόχρονα...
Αξίζει επίσης να σχολιαστεί και το "μία και μοναδική αλλόκοτη συνάντηση". Ο ηθοποιός κινδυνεύει να ξεχάσει, παίζοντας για καιρό ένα έργο, ότι η συνάντησή του με τους θεατές, είναι μία και μοναδική. Κινδυνεύει να ξεχάσει ότι αυτός λέει και ξαναλέει τα ίδια λόγια, αλλά το κοινό τα ακούει ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ!!! (Εκτός από τους παθιασμένους λάτρεις μιας παράστασης που μπορεί να την έχουν δει τρεις και τέσσερις φορές...) Και μόνο αυτή η σκέψη, αρκεί για να σε ανανεώσει και να δεις το πράγμα αισιόδοξα...αν έχεις λίγο πήξει!! Και βέβαια η συνάντηση είναι αλλόκοτη, διότι οι δυο πλευρές δε θα συνομιλήσουν ποτέ... Θα επικοινωνήσουν με ενδιάμεσο το έργο. Ενδεχομένως θα επικοινωνήσουν και μέσω του βλέμματος, που είναι ό,τι πιο γοητευτικό, αλλά και σκληρό μπορεί να αντικρύσει ο θεατρίνος. Αποδοχή ή απόρριψη.Μου έχει τύχει να δω θεατή που κάθεται σε απόσταση αναπνοής από μένα, να με κοιτάει με προσήλωση και βλέμμα αγάπης και άλλον που στην ίδια απόσταση αναπνοής, παίζει με το κινητό του . Και δεν υπερβάλλω!
"The Empty Space, Peter Brook: " Μπορώ να πάρω οποιονδήποτε άδειο χώρο και να τον ονομάσω άδεια σκηνή. ' Ενας άνθρωπος διασχίζει αυτόν τον άδειο χώρο την ίδια στιγμή που κάποιος άλλος τον παρακολουθεί κι αυτό είναι ό,τι χρειάζεται για να εγκαθιδρυθεί μια θεατρική πράξη.(Αλέξης Σταμάτης, συγγραφέας)
' Ο,τι χρειάζεται είναι κάποιος που δρα και κάποιος που παρακολουθεί αυτόν που δρα. Άρα ο θεατής, μας λέει ο σημαντικός Άγγλος σκηνοθέτης, είναι βασικότατος συμμέτοχος στη θεατρική πράξη. Το αισθανόμαστε συχνά οι ηθοποιοί, κατά την τελική φάση των προβών, όπου λέμε μεταξύ μας τη γνωστή φράση "πρέπει μωρέ τώρα να μπει και το κοινό..." Να απευθυνθεί το έργο σε αυτόν τον άγνωστο θεατή, τον "παρθένο", που δεν έχει την παραμικρή ιδέα του τι συνέβη στην πρόβα και συχνά δεν ξέρει καν το έργο που θα δει.Αυτό το μοίρασμα με τους θεατές, κάνει την προετοιμασία στην πρόβα, θεατρική παράσταση.
Ο θεατής, βέβαια, μπορεί και να ταλαιπωρήσει τον ηθοποιό.Από τα κλασσικά πλέον κινητά (που ξεχνιούνται ανοιχτά και χτυπούν την πιο ακατάλληλη στιγμή, κατά τη διάρκεια της παράστασης, τη στιγμή που ακούγεται η πιο σημαντική ατάκα του έργου ή τη στιγμή που έχει σχεδιαστεί η πιο ατμοσφαιρική παύση), τον ακατάσχετο βήχα και το κομπολόι, μέχρι πιο σημαντικά θέματα: Σε ψυχαναλυτικό επίπεδο,(δε θα το βαρύνω πολύ...) ο ηθοποιός βιώνει ένα είδος ενοχής, διότι εκθέτει τον εαυτό του στο κοινό, θέλοντας να του αρέσει , να το σαγηνεύσει κατά κάποιον τρόπο. Η Μαίρη Αρώνη μιλούσε "γι' αυτόν τον απαιτητικό εραστή, τον θεατή". Σα να ενυπάρχει ,δηλαδή,κάτι ερωτικό σ' αυτήν την επαφή, πράγμα που περιπλέκει λίγο τα πράγματα. Μια σχέση αγάπης, κάποιες φορές έχθρας ή και ανταγωνισμού. Συχνά οι θεατές κρίνουν πολύ αυστηρά όσα είδαν επι σκηνής, αναφερόμενοι περισσότερο στην προσωπικότητα του ηθοποιού και όχι τόσο στην ερμηνεία του: "Μου φαίνεται πολύ ψυχρός αυτός ο τύπος" ή "Τον πάω τρελά αυτόν", είναι σχόλια που ακούμε συχνά από το κοινό. ΄Όπως επίσης κι εμείς οι ηθοποιοί τελειώνοντας η παράσταση , σχολιάζουμε το κοινό, αποδίδοντας συχνά σε αυτό χαρακτηριστικά που είναι λίγο υπερβολικά. "Πόσο ασυγκέντωτοι ήταν απόψε Χριστέ μου...έβηχαν, έβηχαν, έβηχαν...Σουηδοί...χείλι δεν έσκασε..." κι άλλα πολλά. Το παιχνίδι της γάτας με τον ποντικό.
"Πώς γίνεται να μη γνωρίζει; Αφού το κάνουμε όλοι,παντού, από παιδιά.Εκτός αν πρόκειται για ρομπότ." (Μαριλίτα Λαμπροπούλου, ηθοποιός)
Τα παιδιά παίζουν θέατρο.Παριστάνουν πως είναι κάποιοι άλλοι. Φτιάχνουν αυτοσχέδιες παραστάσεις στις διακοπές και τις παρουσιάζουν στους φίλους τους και στους μεγάλους. Στα σχολεία οι μαθητές ανεβάζουν από Ψαθά και Γκολντόνι μέχρι Σαίξπηρ και αρχαία τραγωδία. Κανείς ποτέ δε θα σκεφτόταν,όμως, να παίξει σε μαθητική συναυλία την Ενάτη του Μπετόβεν χωρίς να έχει μια στοιχειώδη γνώση μουσικής.Χωρίς να ξέρει να παίζει βιολί, τσέλο, τύμπανα και ούτω καθεξής. ' Αρα τι είναι η περίφημη εκπαίδευση του ηθοποιού; Μιλάμε συχνά για το "πηγαίο ταλέντο" των κωμικών του ελληνικού κινηματογράφου.Πολλοί απ΄ αυτούς μάθανε να παίζουν στα μπουλούκια. Δεν πήγαν σε καμία δραματική σχολή.Υπάρχουν σκηνοθέτες που προτιμούν μη επαγγαλματίες ηθοποιούς χωρίς "εξοπλισμό" ελπίζοντας πως αυτή η "ανεπάρκεια" θα οδηγήσει σε πιο αυθεντικά αποτελέσματα. Ξέρουμε,επίσης, πως πριν από τον εικοστό αιώνα η ιδέα της συστηματικής εκπαίδευσης του ηθοποιού ήταν "εκτός χάρτου". Σαφώς οι κοινωνικές συνθήκες αλλάζουν,η ματιά μας στην τέχνη αλλάζει. Και δεν εννοώ πως η εκπαίδευση είναι αχρείαστη.Σε καμία περίπτωση.Σκέφτομαι, όμως, ότι αυτό που πρέπει να ξέρει ένας ηθοποιός ώστε να παίξει έναν ρόλο δεν είναι ούτε τόσο μετρήσιμο ούτε τόσο ξεκάθαρο.Υπάρχουν τεχνικές,υπάρχουν μέθοδοι και ανανεωτές της υποκριτικής στο πέρασμα του χρόνου, κάτι ωστόσο, παραμένει ανοιχτό ως προς το τι είναι ηθοποιία...Υπάρχει κάτι που δε μπορεί να διδαχτεί.Σαν με άλλα λόγια, να είναι και λίγο προσωπική υπόθεση του κάθε ηθοποιού το πώς θα υποδuθεί ένα ρόλο. Και αυτό το "υποδυθεί" φέρνει στο νου τα παπούτσια.(Κι ας μην έχουν οι δυο λέξεις την ίδια ρίζα) Στα αγγλικά υπάρχει η έκφραση "μπαίνω στα παπούτσια κάποιου" ("Ι am in his shoes") , μπαίνω στη θέση του δλδ, και δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί έμπειροι ηθοποιοί λένε πως βρίσκουν το ρόλο από το παπούτσι του.
"Tennessee Williams :To θέατρο είναι ένας χώρος, στον οποίο μπορείς να ασχοληθείς με τα προβλήματα ανθρώπων, στους οποίους θα έδειχνε κάποιος την πόρτα αν πήγαιναν να ζητήσουν δουλειά. " (Zωή Ρηγοπούλου, ηθοποιός)
Βρίσκω τη φράση του σπουδαίου Αμερικάνου δραματουργού τόσο εύστοχη και συγκινητική. ' Ανθρωποι εύθραυστοι, που έρχονται αντιμέτωποι συνεχώς με αδιέξοδα.Απόκληροι της κοινωνίας: Αλκοολικοί, αποτυχημένοι ποιητές που ζουν σε τρίτης κατηγορίας πανσιόν, γυναίκες που επιβιώνουν συναισθηματικά με τα φαντάσματα του ένδοξου παρελθόντος, τους ανίκανες να προσαρμοστούν στο παρόν και την πραγματικότητα. ' Αντρες που αρνούνται να αποχαιρετήσουν την πρώτη γεμάτη δυναμισμό νιότη τους. Κανείς ίσως από τους θεατές που παρακολουθούν τα έργα του Ουιλλιαμς ή τους ηθοποιούς που τα ενσαρκώνουν επι σκηνής, δεν είναι ακριβώς κάτι απ' όλα αυτά. ' Όμως κομμάτια του ψυχισμού των θεατρικών του ηρώων, μας αγγίζουν βαθύτατα. Με άλλον τρόπο απ' αυτόν που μας αγγίζει η Κλυταιμήστρα ή ο Προμηθέας στους οποίους "δε θα έδειχνε κάποιος την πόρτα αν πήγαιναν να ζητήσουν δουλειά"...Με άλλα λόγια το θέατρο του 20ου αιώνα (αλλά και του τέλους του 19ου με τους Τσέχωφ και Ιψεν) με όχημα τον ρεαλισμό και τις παραλλαγές του (ποιητικός ρεαλισμός στην περίπτωση του Ουίλλιαμς) μιλάει αμεσότερα και με πιο αναγνωρίσιμο τρόπο για τη ζωή μας, απομακρύνοντάς μας κατά κάποιον τρόπο από το μέγεθος και το δέος του αρχαίου δράματος ή ακόμα και των μεταγενέστερων αυτού θεατρικών ειδών.
ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΣΑΡΔΑΝΗΣ
Διαβάστε το 1ο μέρος ΕΔΩ.