ΚΑΤΑ ΛΑΘΟΣ
- Ημερομηνία: Πέμπτη, 24/12/2015 11:05
Μια φορά κι έναν καιρό, λέει η Ελληνική Μυθολογία, ο Ηρακλής ο υπεράνθρωπος, ο ημίθεος, αναζητούσε στα βουνά τον Ερυμάνθιο κάπρο για να τον πιάσει και να τον πάει ζωντανό στον Ευρυσθέα. Εκεί, στα μέρη της Φολόης, τον φιλοξένησε ο φίλος του ο Φόλος, ο Κένταυρος, ο φύλακας του πιθαριού με το κρασί, δώρο πολύτιμο του Διόνυσου, κοινή περιουσία των Κενταύρων. Ο Φόλος του ’ψησε κάτι κοψίδια να τον περιποιηθεί -ο ίδιος τα ’τρωγε ωμά- κι ο Ηρακλής του ζήτησε λίγο κρασάκι να πάνε κάτω τα φαρμάκια. Ο Φόλος δίστασε αρχικά μα με την προτροπή του Ηρακλή άνοιξε το πιθάρι. Οι άλλοι Κένταυροι το πήρανε χαμπάρι και ξαναμμένοι από τη μοσχοβολιά που σκόρπιζε το θεϊκό πιοτό θέλησαν να το αρπάξουν. Στη μάχη που ακολούθησε, ο Ηρακλής πλήγωσε, κατά λάθος, με τα θανατηφόρα βέλη του, που τάχε βουτηγμένα στο αίμα της Λερναίας Ύδρας, τον πιο σοφό και ξακουστό απ’ όλους τους Κενταύρους, τον Χείρωνα, που ήταν και δάσκαλός του. Ο Χείρωνας αποτραβήχτηκε σε μια σπηλιά με πόνους τρομερούς για να πεθάνει μα ήταν αθάνατος και δε γινόταν. Τότε, ζήτησε από τον Δία τον αδερφό του –παιδιά του Κρόνου και οι δυο– να τον λυτρώσει, να γίνει κάποιος άλλος αθάνατος στη θέση του και έτσι την αθανασία την κέρδισε ο Προμηθέας. Από ένα λάθος, δηλαδή, του Ηρακλή άνοιξε ο δρόμος για τον Προμηθέα, που έκλεψε απ’ τους θεούς τα μυστικά της γνώσης κι έμαθε στους ανθρώπους να χειρίζονται τη φωτιά και να δημιουργούνε εργαλεία. Ο δρόμος για τον πολιτισμό άνοιξε, με άλλα λόγια, κατά λάθος.
Η αναμέτρηση του Ηρακλή με τους Κενταύρους δεν ήταν αναμέτρηση με φυσικά φαινόμενα όπως το έλος της Λερναίας Ύδρας. Ήταν η αναμέτρηση του ανθρώπου με την ίδια του τη φύση, γιατί οι Κένταυροι, άνθρωποι και θηρία συγχρόνως, εξέφραζαν αυτό ακριβώς, τη διττή φύση του ανθρώπου, την πρωτόγονη και την πολιτισμένη, με επικυρίαρχη την πρώτη. Ο Χείρωνας ήταν ο μόνος που γεφύρωνε το χάσμα ανάμεσα στη φύση και τον πολιτισμό, λέει η μυθολογία. Ήταν φορέας της γνώσης, ο πιο εξελιγμένος Κένταυρος και ο θάνατός του επήλθε κατά λάθος. Ο Ηρακλής, ο άνθρωπος που καθυπότασσε τα φυσικά φαινόμενα, πληγώνοντας τον Χείρωνα, στράφηκε ενάντια στην ίδια τη διττή του φύση. Κατά λάθος.
Ο Μακιαβέλι, ο πατέρας της σύγχρονης πολιτικής επιστήμης, που πίστευε ότι οι άνθρωποι κάνουν το καλό μόνον από ανάγκη, έλεγε πως ‘’Υπάρχουν δύο τρόποι να μάχεσαι, μέσω του νόμου και μέσω της δύναμης. Ο πρώτος τρόπος ταιριάζει στον άνθρωπο και ο δεύτερος στα θηρία. Αφού, όμως, ο πρώτος τρόπος είναι ανεπαρκής, πολύ συχνά γίνεται αναγκαίο να καταφύγει κανείς στον δεύτερο. Για αυτό ο ηγεμόνας χρειάζεται να γνωρίζει να χρησιμοποιεί και τους δύο τρόπους και τον ανθρώπινο και τον θηριώδη. Οι συγγραφείς της αρχαιότητας δίδασκαν τούτο το μάθημα αλληγορικά, όταν αφηγούνταν πώς ο Αχιλλέας και πολλοί άλλοι αρχαίοι ηγεμόνες στέλνονταν για διδασκαλία στον Χείρωνα τον Κένταυρο. Έχοντας για δάσκαλο ένα πλάσμα μισό ανθρώπινο και μισό θηρίο σημαίνει ότι μαθαίνει κανείς πώς να χρησιμοποιεί τη μία και την άλλη φύση και ότι η μία δίχως την άλλη δεν μπορεί να διαρκέσει’’.
Η αναζήτηση ισορροπίας ανάμεσα στο ζωικό και το πνευματικό στοιχείο, το Διονυσιακό και το Απολλώνιο, δεν έχει τελειωμό. Τη διαχείριση αυτής της μάχης ανάμεσα σε πάθη και αρετές με στόχο την αρμονική συνύπαρξη των δυο αυτών εκδηλώσεων της ανθρώπινης φύσης, παρέλαβαν απ’ τη μυθολογία οι θρησκείες, με την παράλληλη λατρεία και των δυο στοιχείων.
Οι νεότερες θρησκείες πριμοδότησαν το ένα στοιχείο σε βάρος του άλλου. Και έτσι φτάνουμε στο σήμερα όπου στο όνομα και πάλι μιας θρησκείας ο άνθρωπος αποκαλύπτεται χειρότερος κι από τα πιο φοβερά, τα πιο άγρια θηρία, αφού ουδέποτε κατάφερε να υποτάξει το πρωτόγονο στοιχείο του.
Σήμερα, οι τζιχαντιστές είναι αποφασισμένοι να σκοτώσουν και πρόθυμοι να θυσιάσουν τη ζωή τους για την πίστη τους. Και θέλουν και μπορούν. Είναι, με άλλα λόγια, ακατανίκητοι. Οι Δυτικοί, από την άλλη, που παριστάνουν τους πολιτισμένους, υποδαύλισαν με κάθε τρόπο τον φανατισμό σε κείνες τις περιοχές, για τα δικά τους οικονομικά συμφέροντα, καθόλου κατά λάθος. Και τώρα είναι ανίκανοι να ελέγξουν το ανεξέλεγκτο που οι ίδιοι τροφοδότησαν καθόλου κατά λάθος.
Η Δύση είναι πλέον ο απόλυτος εχθρός για το ισλαμικό κράτος και πρέπει να τιμωρηθεί γι αυτά που έκανε στο παρελθόν –δεν έκανε και λίγα– αλλά και για ό,τι εκφράζει σήμερα. Το δυτικό ΄΄όραμα΄΄ απωθεί τόσο τους τζιχαντιστές όσο απωθούν και οι τζιχαντιστές τη Δύση. Και η βία φέρνει βία. Όσα περισσότερα κεφάλια της Λερναίας Ύδρας κόβει η Δύση, τόσο περισσότερα φυτρώνουν. Μαζί με τη Λερναία Ύδρα αναβιώνουν και οι Κένταυροι. Εντός μας. Καθόλου κατά λάθος. Το αίμα επιστρέφει στην πηγή του. Και οι κοινωνίες παραμένουν απολύτως ανοχύρωτες κάθε φορά που εκδηλώνεται ανεξέλεγκτα η διπλή φύση του ανθρώπου.
Υ.Γ. Ο Νέσσος, ένας άλλος Κένταυρος, πιο δευτεροκλασάτος, καταδιώχθηκε από τον Ηρακλή και εγκαταστάθηκε στις όχθες του Εύηνου, όπου περνούσε τους διαβάτες από τη μια όχθη στην άλλη πάνω στη ράχη του. Εκεί, κάποια στιγμή, έφτασε και ο Ηρακλής με τη γυναίκα του τη Δηιάνειρα. Ο σούπερμαν πέρασε κολυμπώντας το ποτάμι και εμπιστεύτηκε τη Δηιάνειρα να την περάσει ο Νέσσος. Ο Κένταυρος αποπειράθηκε να τη βιάσει, οπότε ο Ηρακλής τον σκότωσε με τα βουτηγμένα στο αίμα της Λερναίας Ύδρας δηλητηριώδη βέλη. Πεθαίνοντας όμως ο Νέσσος έδωσε στη Δηιάνειρα ένα δήθεν ερωτικό φίλτρο με το μολυσμένο από τα βέλη αίμα του, λέγοντάς της ότι αν ο Ηρακλής, που παραήταν ερωτιάρης, έπαυε να τη θέλει έπρεπε να του δώσει να φορέσει ένα ρούχο εμποτισμένο με αυτό το υγρό. Όταν η Δηιάνειρα θέλησε να τον απομακρύνει από την όμορφη Ιόλη, του έστειλε έναν χιτώνα εμποτισμένο με το φίλτρο. Ο χιτώνας του Νέσσου ήταν το φονικό εντέλει όργανο που σκότωσε τον μεγαλύτερο μυθικό ήρωα των Ελλήνων, με φρικτούς και αφόρητους πόνους.
Ο Σοφοκλής μας αφηγείται αυτή την ιστορία στις ‘’Τραχίνιες’’. Τον ζωντανό θα τον σκοτώσει ο πεθαμένος, έλεγε ο χρησμός. Διπολική η λειτουργία του κόσμου. Από τη μια μεριά οι χρησμοί κι από την άλλη οι άνθρωποι που πάντα έχουν δυνατότητα παρέμβασης στα πράγματα. Το αίμα κύκλους κάνει. ‘’Το αύριο δεν υπάρχει αν δεν περάσει κάποιος τη μέρα τη σημερινή αλώβητος’’ λέει ο Σοφοκλής.
Αν ρώταγε ο Ηρακλής τον Χείρωνα μπορεί να τούλεγε να αφήσει τη Λερναία Ύδρα ήσυχη και να αναζητήσει πρώτα τρόπο να κουμαντάρει κάπως την ανεξέλεγκτη διπλή του φύση.
Χριστούγεννα αύριο. Και ο ΄΄Θεός εφανερώθη εν σαρκί΄΄. (Παύλος προς Τιμόθεον Α΄, γ-16). Διπλή η φύση του. Καθόλου κατά λάθος.
Αφιερωμένο στον άνθρωπο με το γαρύφαλλο, τον άνθρωπο με το χαμόγελο θάλεγα εγώ, τον Νίκο Μπελογιάννη που γεννήθηκε σα χτες το 1915. ΄΄Σιωπή. Ακούστε τούτη την καμπάνα.΄΄ έγραψε ο Ρίτσος. Σύμβολο αγώνα και θυσίας ο άνθρωπος με το χαμόγελο.
Ο Δημήτρης Πετρόπουλος παίζει τον ΄΄Κουλοχέρη του Σποκέιν΄΄ στο θέατρο Όλβιο. Η παράσταση της Πρωτοχρονιάς θα δοθεί με ελεύθερη είσοδο για άπορους και άστεγους. Για το καλό.