ΙΩ ΒΟΥΛΓΑΡΑΚΗ: Η ΤΕΧΝΗ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΜΑΣ
- Ημερομηνία: Τετάρτη, 06/05/2020 11:30
Μέσα σε αυτή την πυκνή και αγωνιώδη ακινησία των ημερών, θεμελιώδη ερωτήματα ξεπηδάνε για την επόμενη μέρα της τέχνης στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως. Ερωτήματα όπως: ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης; Ποιους αγώνες έχει να δώσει και πώς; Θα αποδειχθεί ανάγκη ζωτική, όπως τόσες φορές στην ιστορία της ανθρωπότητας; Θα αντιμετωπιστεί ως τέτοια σε μια Ευρώπη που συντηρητικοποιείται επικίνδυνα;
Στην Ελλάδα τις τελευταίες μέρες οι εργαζόμενοι στον πολιτισμό βιώνουν μια τεράστια ανησυχία για ένα πλάνο στήριξης που δεν έρχεται από ένα Υπουργείο Πολιτισμού ασαφές και αδρανές. Χιλιάδες είναι οι εργαζόμενοι που δεν έχουν πάρει το επίδομα των 800 ευρώ λόγω προϋποθέσεων που τους αποκλείουν, χιλιάδες πληρώνουν τώρα την αναρχία που επικρατεί, εδώ και χρόνια, στον χώρο και τη μαύρη εργασία. Χιλιάδες βρίσκονται σε άμεση και κατεπείγουσα ανάγκη.
Το ζήτημα δεν είναι η βραχυπρόθεσμη ανακούφιση -που ούτε αυτή παρέχεται στους περισσότερους- αλλά το μακροπρόθεσμο σχέδιο που θα οδηγήσει σε αυτή την πολυπόθητη και χιλιοειπωμένη «επόμενη μέρα». Προ των πυλών βρίσκεται μια βίαιη αλλαγή του τοπίου.
Πολλά μπορεί, κανείς, να πει για τις παθογένειες στον χώρο του πολιτισμού και για την αδιανόητη ανυπαρξία στήριξης των καλλιτεχνών. Αλλά θα σταθώ σε αυτή τη βίαιη αλλαγή και σε ό,τι με τρομάζει περισσότερο στον δικό μου χώρο, το Θέατρο, γιατί βρίσκω πως η πρωτοφανής καθολική κρίση που μας περιμένει είναι συνυφασμένη με αυτή τη στροφή συντηρητισμού που έχουμε εδώ και χρόνια πάρει.
Το πιθανότερο είναι πως την ερχόμενη χρονιά οι μικρές σκηνές δεν θα μπορέσουν να λειτουργήσουν, σε μια πόλη σαν την Αθήνα που είναι σπαρμένη από τέτοιες. Οι αναγκαίες, για την υγεία όλων μας, ρυθμίσεις, εύλογα, θα πλήξουν χώρους των πενήντα, των εκατό, των διακοσίων θέσεων, υπόγεια και δώματα, χώρους πιο εναλλακτικούς, ελαχιστοποιώντας τις θεατρικές επιλογές, αφενός και μετατρέποντας τη θεατρική παραγωγή σε ένα ακόμη πιο άγριο παιχνίδι αγοράς από αυτό που ούτως ή άλλως εξελίσσεται την τελευταία δεκαετία της κρίσης, όπου έχουμε βρεθεί όλοι αντιμέτωποι με τη θανατηφόρα απαίτηση να παράγουμε γρήγορα και αποτελεσματικά. Η μη βιωσιμότητα των θεατρικών σκηνών είναι σαφώς ένα εργασιακό πρόβλημα βραχυπρόθεσμα αλλά σε βάθος χρόνου είναι και ένα πρόβλημα ρεπερτορίου και τελικά ουσιαστικό πρόβλημα καλλιτεχνικής κατάθεσης, διαδικασίας, παραγωγής.
Η αναντικατάστατη λειτουργία του θεάτρου δεν κινδυνεύει χιλιάδες χρόνια τώρα. Αλλά ο κίνδυνος να μπορούμε να δούμε μόνο πολύ συγκεκριμένες, πλέον, παραστάσεις, του «επίσημου» -ας το πω έτσι- θεάτρου και μόνο μεγάλα θεάματα που θα μπορούν να αντέξουν τη νέα κατάσταση, ο κίνδυνος να πληγεί ανεπανόρθωτα το ερευνητικό, πειραματικό, εξωσυστημικό θέατρο είναι πιο παρών από ποτέ. «Χρειάζονται νέες φόρμες» φωνάζει πάνω από έναν αιώνα μετά ο Τρέπλιεφ...
Χρειάζεται ίσως μια νέα σχέση με την πόλη, να σκεφτούμε την αξιοποίηση δημόσιων χώρων. Χρειάζονται κέντρα για εγχώρια residency παραστατικών τεχνών. Πάνω απ’ όλα χρειάζεται μια σοβαρή και πολυεπίπεδη μετάγγιση από την πολιτεία για να μας διατηρήσει στη ζωή. Γιατί πυρηνικό κομμάτι του θεάτρου είναι η πολυφωνία του και όταν δεν τη διατηρεί, εύκολα αρχίζει να εργαλειοποιείται από οποιαδήποτε εξουσία, να χάνει τη δυναμική του και να γίνεται σιγά-σιγά ένα πτώμα, το δικό μας πτώμα, το πτώμα μιας κοινωνίας, που προσπαθούμε από κοινού όλοι μαζί να ταριχεύσουμε.
Η τέχνη είναι η ελευθερία που ονειρευόμαστε. Είναι εκείνος ο χώρος όπου όλοι μπορούν να έχουν φωνή, αυτοί που σε μια κοινωνία περιθωριοποιούνται και φιμώνονται. Ο χώρος όπου ο άνθρωπος παύει να είναι «καλός» και «κακός». Ο χώρος όπου τολμάμε να εκφράσουμε τους πιο μεγάλους φόβους μας. Ο χώρος όπου ερευνούμε τον άλλον, όπου εκπαιδευόμαστε να σεβόμαστε και να αγαπάμε την ετερότητα, να μη φοβόμαστε ό,τι μας είναι ξένο. Ο χώρος της υποδοχής και της αποδοχής. Στην τέχνη μπορεί να ανθίσει η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας. Ο εκφασισμός της ελληνικής κοινωνίας, όπως τον ζούμε τα τελευταία χρόνια, είναι μια απρόβλεπτη και δυναμική κατάσταση. Σαν τον ιό. Η τέχνη είναι τα αντισώματά μας.