Η ΙΔΙΑIΤΕΡΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΤΟΜΑΣ ΜΠΕΡΝΧΑΡΝΤ
- Ημερομηνία: Σάββατο, 24/09/2016 17:17
Ο Τόμας Μπέρνχαρντ, ο κορυφαίος Αυστριακός συγγραφέας, σφράγισε τη γερμανόφωνη λογοτεχνία το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Η αηδία του για την πορεία των ανθρώπων και του κόσμου που έχουν κατασκευάσει, τον οδηγεί στη δημιουργία μιας «ανθρώπινης κωμωδίας» με τραγικά στοιχεία. Με μελαγχολικό και συχνά πεισιθάνατο τρόπο έργα του εικονογραφούν την αδυναμία του ανθρώπου να νικήσει τον πόνο, την αρρώστια, την τρέλα, τη φθορά και τελικά το θάνατο.
Φέτος το ελληνικό κοινό θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει τρία έργα του συγγραφέα που άσκησε αδυσώπητη κριτική στη χώρα του. Οι σχέσεις του με το αυστριακό κοινό ήταν πάντα σχέσεις μίσους και πάθους, σε σημείο μάλιστα που έφτασε να απαγορεύσει να παίζονται τα κέιμενά του στη γενέτειρά του για πενήντα χρόνια μετά το θάνατό του. Ο θετός αδελφός του, όμως, με απόφαση του Ιδρύματος Τόμας Μπέρχαρντ, ήρε την απαγόρευση αυτή το 1999.
Στο Θέατρο Πόρτα ο Ακύλλας Καραζήσης και ο Νίκος Χατζόπουλος επιστρέφουν για δεύτερη χρονιά με τον «Θεατροποιό». Στο έργο παρακολουθούμε τι συμβαίνει όταν ο θεατροποιός Μπρουσκόν φτάνει με τον περιπλανώμενο θίασό του, δηλαδή το γιο, την κόρη και τη γυναίκα του, στο πανδοχείο μιας λιλιπούτειας κοινότητας, προκειμένου να παίξουν για ένα μόνο βράδυ το μοναδικό έργο του Μπρουσκόν, τον «Τροχό της Ιστορίας». Όπως σε πολλά κείμενα του παράδοξου αυτού δημιουργού, έτσι κι εδώ έχουμε την αίσθηση ενός αενάως συνεχιζόμενου μονολόγου. Οι ήρωες που μιλούν ακατάπαυστα σε μια σκυταλοδρομία χιλιάδων λέξεων. Ο Μπέρνχαρντ καταπιάνεται με το αγαπημένο του θέμα: το θέατρο και τους ανθρώπους του, αποκαλύπτοντας την ιλαροτραγική του διάσταση και τη ματαιότητά του.
Στο ίδιο κλίμα κινείται ο «Αδαής και Παράφρων» που σκηνοθετεί ο Γιάννος Περλέγκας κι αυτή τη στιγμή παίζεται στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Με μια συγκλονιστική μετάφραση του Γιώργου Δεπάστα ( πραγματικά πρόκειται για έναν μεταφραστικό άθλο), ο σκηνοθέτης αλλά και πρωταγωνιστής αναδεικνύει, χωρίς περιττούς εντυπωσιασμούς, με καθαρή ματιά την γκροτέσκα διάσταση των προσώπων και το μαύρο χιούμορ του συγγραφέα. Σε αυτό το χειμαρρώδες κείμενο, ο Μπέρνχαρντ καταθέτει ένα πικρό σχόλιο για την ματαιοδοξία των καλλιτεχνών, το ανεπαρκή ρόλο της επιστήμης σε έναν κόσμο που χειμάζεται , αλλά και τις γονεϊκές σχέσεις που καταλήγουν στη χειραγώγηση και τελικά στην καταστροφή.
Τον Ιανουάριο ο Δημήτρης Καραντζάς στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων- Λευτέρης Βογιατζής θα μας συστήσει την «Πλατεία ηρώων», που ανεβαίνει για πρώτη φορά στη χώρα μας. Πρόκειται για το κύκνειο άσμα του Μπέρνχαρντ, που δίχασε κοινό και κριτικούς όσο κανένα άλλο έργο της πρόσφατης λογοτεχνικής παραγωγής στον γερμανόφωνο χώρο. Η πρεμιέρα το δόθηκε στο Μπούργκτεατερ, στις 4 Νοεμβρίου του 1988 και ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών, αλλά από την άλλη απέσπασε και τις έντονες επευφημίες ενός μεγάλου μέρους του κοινού, το οποίο είχε το θάρρος να αντιμετωπίσει με κριτική διάθεση το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν του. Ο χρόνος του έργου είναι η μέρα της κηδείας του καθηγητή μαθηματικών Γιόζεφ Σούστερ και ο τόπος είναι το διαμέρισμα της οικογένειας Σούστερ στην Πλατεία Ηρώων, από όπου και αυτοκτόνησε ο καθηγητής, βουτώντας στο κενό. Στην ίδια πλατεία, τον Μάρτιο του 1938 ο Χίτλερ είχε γίνει δεκτός με κραυγές επευφημίας από τους κατοίκους της πόλης. Η προσωπικότητά του φωτίζεται μέσα από τις διηγήσεις των οικείων του και φωτίζει με τη σειρά της τον κίνδυνο από την άνοδο του φασισμού, την τυραννική επιβολή του παρελθόντος πάνω στα άτομα και την κωμωδία της ύπαρξης.
Θεωρείται ότι το έργο αυτό προφητεύει «τη σημερινή άνοδο εξτρεμιστικών οργανώσεων και τις πρακτικές φυλετικού διαχωρισμού και εθνικιστικών προκαταλήψεων». Στις τρεις σκηνές του έργου, ο συγγραφέας που αδυνατεί να ζήσει με τις συλλογικές ψευδαισθήσεις, καυτηριάζει τους πάντες και τα πάντα: την πατρίδα του, τους Αυστριακούς, το θέατρο, τη μουσική, τους θεσμούς, τα αστικά σαλόνια, τις συζυγικές σχέσεις, τον ακαδημαϊκό κόσμο, την πολιτική ζωή, και ό,τι μπορεί να αποτελεί αντικείμενο συζήτησης μεταξύ διανοούμενων.
Ο Τόμας Μπερνχάρντ είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση. Κατατάσσεται στους κορυφαίους συγγραφείς της σύγχρονης λογοτεχνίας, μαζί με τον Σάμουελ Μπέκετ και τον Τζέιμς Τζόις, και η καυστική του κριτική φαίνεται πως εμπνέει τους καλλιτέχνες. Αξίζει να τον γνωρίσετε.