ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΘΕΑΤΡΑΝΘΡΩΠΩΝ Ή ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΜΕ ΩΣ ΕΔΩ
- Ημερομηνία: Τρίτη, 06/04/2021 14:09
Πέρασαν 35 χρόνια από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου ως σήμερα. Θέατρο, τηλεόραση, κινηματογράφος, μουσικές σκηνές, Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών, Σωματείο Ελλήνων Τραγουδιστών, όλα τέχνη και όλα ζωή. Αγώνας να εκφραστείς καλλιτεχνικά, αγώνας να προχωρήσεις συλλογικά.
Παράλληλα, βρίσκομαι και στον χώρο της θεατρικής εκπαίδευσης.
Παρατηρώ́, με αγωνία, το καινούριο θεατρικό τοπίο που στήνεται και την άδικη κληρονομιά που αφήνουμε σε αυτούς που ξεκινούν. Το ΣΚ πήγα στην τριήμερη συμβολική «Ανάληψη» του Εθνικού Θεάτρου από μια ομάδα καλλιτεχνών. Πολλοί νέοι συνάδελφοι, πολλές ιδέες και πολλές αγωνίες. Όλοι στέκουν σαστισμένοι προσπαθώντας να επανακαθορίσουν τη θέση τους απέναντι σε αυτήν την εξαμβλωματική Νέα Κανονικότητα. Σκέφτηκα ότι θα ήταν χρήσιμο να φτιάξω έναν ευκρινή κατάλογο της θεατρικής πραγματικότητας των τελευταίων 30-40 ετών και των αλλαγών που αυτή έχει υποστεί, μια που θεωρώ πως εκεί θα πρέπει να αναζητήσουμε απαντήσεις για τη σημερινή ζοφερή κατάσταση που έχει περιέλθει η τέχνη μας.
Συμπωματικά́, ξεκίνησα την καριέρα μου σχεδόν παράλληλα με τη δημιουργία της ιδιωτικής τηλεόρασης, μια χρυσή́ εποχή́ για τους επαγγελματίες του χώρου, αφού́ άνοιγαν προοπτικές για νέες θέσεις εργασίας και τα εργασιακά́ μας δικαιώματα ήταν εξασφαλισμένα. Διαχρονική αγωνία μας ήταν, προφανώς, η ανασφάλεια ευρέσεως εργασίας, που όμως ήταν και είναι άρρηκτα δεμένη με τη φύση της δουλειάς μας. Τότε, δε, την αντιμετωπίζαμε μόνο δύο φορές τον χρόνο και όχι 3 και 4 όπως συμβαίνει τώρα, μια που η χειμωνιάτικη σεζόν έχει σπάσει. Μας απασχολούσαν οι αυξήσεις, που θα μπορούσαμε να εξασφαλίσουμε στις συλλογικές μας συμβάσεις, και θέματα που σήμερα θα θεωρούνταν ελιτισμός.
Τω καιρώ εκείνο, τα θέατρα ήταν μικρές ή λίγο μεγαλύτερες, χειροποίητες επιχειρήσεις, με κεφαλή́ τον πρωταγωνιστή ή τον σκηνοθέτη και συνήθως επιχορηγούνταν
Εκτός των κρατικών μας σκηνών, υπήρχαν δύο μεγάλοι θεατρικοί παραγωγοί́: Λειβαδάς και Λεμπέσης, που κινούνταν σε πιο εμπορικό ρεπερτόριο.
Τότε, θεωρούσαμε το Εθνικό́ δημοσιοϋπαλληλίκι και το σνομπάραμε, μια και έξω υπήρχε μία ανθηρή́ θεατρική́ πραγματικότητα.
Πάμε τώρα στο σημερινό́ θεατρικό́ τοπίο.
Οι κρατικές μας σκηνές έχουν πολύ́ περισσότερο κύρος, μια που έξω δεν υπάρχουν χρήματα και ο καλλιτεχνικός ανταγωνισμός είναι περιορισμένος. Παράλληλα, τα Κρατικά Θέατρα έχουν γίνει κλειστοί ελιτίστικοι οργανισμοί που ανακυκλώνουν, συνεχώς, το καλλιτεχνικό τους δυναμικό μοιράζοντας, μάλιστα, πιστοποιητικά ποιότητας. Είναι χαρακτηριστική η έκφραση: «dream team», που εμφανίζεται όλο και συχνότερα. Οι ακροάσεις για τους νέους ηθοποιούς είναι ουσιαστικά μηδενικές. Στην πραγματικότητα, αφορούν τους αποφοίτους του Εθνικού και αμφισβητείται η αξιοπιστία και των λίγων που γίνονται.
Συνεχίζουν να υπάρχουν, φυσικά́, εμπορικές σκηνές, οι οποίες κρατάνε αρκετά υψηλά τα μεροκάματα των πρωταγωνιστών, αλλά οι υπόλοιποι ηθοποιοί αμείβονται με χαρτζιλίκι και ενίοτε με φάπες, όπως μαθαίνουμε τελευταία. Πρόσφατα, ανακάλυψα πως στον υπόλοιπο κόσμο υπάρχουν κώδικες δεοντολογίας, για να προστατεύουν τους επαγγελματίες κάθε χώρου. Στην Ελλάδα, αντίθετα, η ψυχολογική, τουλάχιστον, κακοποίηση, θεωρούμε ότι είναι ευθέως ανάλογη με την ποιότητα της δουλειάς μας
Στη θέση, τώρα, των μικρομεσαίων χειροποίητων σκηνών, που έμειναν δυο-τρεις για να μας θυμίζουν το παλιό́ σκηνικό́, υπάρχουν δύο πόλοι:
α. Στα πλαίσια της νεοπαγούς Πολιτιστικής Βιομηχανίας εμφανίστηκαν κάποια τεράστια Ιδρύματα που συχνά́ δεν παράγουν παραστάσεις αλλά́ είναι μεταπράτες
β. Εκατοντάδες μικροί́ συντεχνιακοί θίασοι. Ηθοποιοί́ που ενώνουν τις δυνάμεις τους -και τις πενιχρές οικονομίες τους- και φτιάχνουν παραστάσεις, ελπίζοντας πως θα βρουν χώρο στην αγορά́ και ότι κάποτε θα επιχορηγηθούν. Κρατάμε, ως δεδομένο, ότι δρουν σε μία αγορά που το μεγαλύτερο ποσοστό της έχει μάθει να καταναλώνει χωρίς κριτική σκέψη. «Αφού το προϊόν προβάλλεται από αυτούς τους Οργανισμούς θα είναι καλό».
Εν τω μεταξύ́, τα Ιδρύματα γιγαντώνονται, χρόνο με τον χρόνο, και οδηγούν, παράλληλα με την οικονομική́ εξαθλίωση του κλάδου, σε μια κυρίαρχη κουλτούρα και εντέλει σε μία καλλιτεχνική́ Ηγεμονία, αφού́ προωθούν διάφορα κοσμοείδωλα και τρόπους καλλιτεχνικής έκφρασης που πλασάρονται ως μονόδρομος. Οτιδήποτε άλλο είναι παρωχημένο, ξεπερασμένο, κακή́ υποκριτική́.
Αυτή́ ήταν μία περιγραφή́ της θεατρικής πραγματικότητας των τελευταίων 30-40 ετών και αυτή́ η πραγματικότητα γέννησε το τέρας που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Απότοκο, φυσικά́, αυτών των συνθηκών, είναι ακόμα και το ότι τα τελευταία 10 χρόνια δεν έχουμε ούτε καν σύμβαση εργασίας .Έχουμε όλες τις υποχρεώσεις ενός εργαζομένου αλλά́ κανένα δικαίωμα. Το παιχνίδι είναι στημένο με εξαιρετική μαεστρία.
Τον τελευταίο χρόνο, η παραγωγή́ τέχνης είναι ουσιαστικά́ μηδαμινή́, μια που η πανδημία τα έχει σαρώσει όλα. Υπάρχουν, όμως, και θετικά σε αυτή την κατάσταση. Μας συσπείρωσε και μας απενοχοποίησε. Ίσως και να γίνει ευεργετική, αν καταφέρουμε να κάνουμε restart και εξετάσουμε από την αρχή πως φτάσαμε ως εδώ, ως εργαζόμενοι αλλά και ως καλλιτέχνες.
Δεν είναι περίεργο που σπάνε καρκινώματα δεκαετιών. Βγαίνουν στο φως περιπτώσεις κακοποίησης, τις οποίες ένα μεγάλο μέρος από εμάς γνώριζε, κάποιοι τις έβλεπαν να γίνονταν μπροστά στα μάτια τους, αρκετοί τις είχαμε υποστεί, αλλά τις προσπερνούσαμε σαν κανονικότητα. Έχει στηθεί ολόκληρο θεωρητικό πλαίσιο, για να νομιμοποιηθούν αυτές οι συμπεριφορές. Έτσι, η συγκατάθεση για την καταδίκη μας έχει δοθεί ειρηνικά.
Είναι εμφανές ότι οι άνθρωποι της Τέχνης άρχισαν να αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα της επανεξέτασης των «10 εντολών» του σύγχρονου θεάτρου και την ευθύνη, που φέρουν, να αδράξουν την ευκαιρία για να γυρίσουμε σελίδα. Είναι περισσότερο από σαφές ότι αυτό γίνεται μόνο με μεθοδευμένη και συλλογική δράση. Τίποτα δεν θα κερδηθεί από τις μονάδες. Ας αποφασίσουμε, λοιπόν, πως θέλουμε να είναι η επόμενη μέρα και ας την διεκδικήσουμε.