«Ο ΜΙΣΑΝΘΡΩΠΟΣ» | ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Τρίτη, 13/12/2022 21:32
Πώς να επικοινωνήσεις με τους ανθρώπους, όταν διαθέτεις την απόλυτη ειλικρίνεια και την ηθική ως μοναδικό σου όπλο; Και σε ποια γλώσσα να μιλήσεις μαζί τους, όταν εκείνοι έχουν εξοικιωθεί με το ψέμα και την κολακεία; Το τίμημα της αδιαλλαξίας είναι μονόδρομος για τον ήρωα.
Σε αυτήν τη φανταχτερή κενότητα, ο Μολιέρος αντιπαραθέτει τη λογική της ειλικρίνειας. Η τραγική φιγούρα του Αλσέστ απομονώνεται, γιατί η φύση του νικιέται από το αφύσικο.
Το έργο «Ο Μισάνθρωπος», του Ζαν Μπανίστ Ποκελέν (Μολιέρου), είναι μια ιδιόμορφη κωμωδία ιδεών σε περιεχόμενο και μορφικά στοιχεία, που εξακολουθεί να «αναπνέει» στο σήμερα. Κεντρομόλος άξονάς της είναι η φιλοσοφική και ηθική στάση του Αλσέστ ενάντια στην κοινωνική υποκρισία και παρακμή, στον συμβιβασμό, στο κατά συνθήκη ψεύδος. Ο ήρωας γίνεται μισάνθρωπος εξαιτίας της αδυναμίας του να προσαρμοστεί στο σύστημα του κοινωνικού κατεστημένου, που επιβάλει τον παραλογισμό σαν «λογική» και θέτει σε διωγμό την τρέλα της «αλήθειας». Ο Αλσέστ ανήκει στη σπάνια κατηγορία των ανθρώπων -έξω από εποχές και τόπους- που αντιστέκονται, που δεν συμβιβάζονται, που δεν κρατάνε το στόμα τους κλειστό, που λένε πάντα αυτό που σκέφτονται -έστω κι αν γνωρίζουν πως αναπόφευκτα θα γίνουν δυσάρεστοι στο σύνολο.
Ο Μολιέρος πολεμήθηκε για την τολμηρή κοινωνική του στάση, την αιχμηρή του γραφή και το ηθικό του ανάστημα. Τα έργα του ταρακούνησαν τον συντηρητισμό και την υποκρισία της εποχής του. Το «Ο Μισάνθρωπος» είναι γραμμένο με σαρκασμό, θυμό και γνώση της γελοιότητας μιας παθογενούς κοινωνίας. Διαχρονικός και πιο επίκαιρος από ποτέ, στηλιτεύει την υποκρισία, τις διαπλοκές, τον ναρκισσισμό, την αδικία, την επιδειξιομανία σε μια εποχή εικονικής πραγματικότητας, όπου θριαμβεύει η μετριότητα και κυριαρχεί η εικόνα.
Η αέναη μάχη του δίπολου αρσενικό – θηλυκό και το άλυτο μυστήριο του έρωτα, βρίσκονται στο στόχαστρο του συγγραφέα. Το μέγα εύρημα είναι ότι βάζει αυτό το σπάνιο είδος ανθρώπου να είναι αθεράπευτα ερωτευμένο με μια γυναίκα που συγκεντρώνει όλα τα μισητά, για εκείνον, κοινωνικά γνωρίσματα. Όταν, δε, συνειδητοποιεί ότι η αγαπημένη του διάγει ακριβώς τη ζωή που ο ίδιος απεχθάνεται, επιλέγει να φύγει και να βυθιστεί στην απέραντη μοναξιά.
Όπως κάθε κλασικό πόνημα, έτσι και το «Ο Μισάνθρωπος» είναι ένα έργο λεπτομέρειας που αποκαλύπτεται σιγά-σιγά. Παίζεται με πολλές αποχρώσεις που θα δώσουν το τελικό χρώμα στην παράσταση. Και απαιτείται και εμπνευσμένη σκηνοθεσία για να μην παιχτεί «χονδρικά», μονότονα, μονοδιάστατα.
Ο Γιάννης Κακλέας γνωρίζει να φτιάχνει παραστάσεις με ωραίο περιτύλιγμα. Κόβει και ράβει το κείμενο, παρεμβάλλοντας εμβόλιμες αισθητικές επιλογές, νεωτεριστικά στοιχεία, σύγχρονες αναφορές, τρέχουσες παραμέτρους και το ξανασυστήνει στο ευρύ κοινό. Συνδιαλέγεται με το σύμπαν του Μολιέρου με χιούμορ και ανατρεπτική διάθεση, χωρίς πλαστή σοβαροφάνεια για να αναδείξει την εποχή της μάσκας κυριολεκτικά και μεταφορικά. Καταργεί τον ρόλο της «Ελιάντ» και ελαχιστοποιεί αυτών των μαρκησίων «Φιλέντ» – «Ορόντ». Εντάσσει, κατά βούληση, έναν ενδιαφέροντα ρόλο -αυτόν του κομπέρ-D.J. (Φωτεινή Αθερίδου)- το δεύτερο μάτι της ιστορίας, δηλαδή, που παρατηρεί, υπογραμμίζει και σχολιάζει τα δρώμενα σε έμμετρο τρόπο. Βλέπουμε ένα σύγχρονο, pop art σύνολο σε ένα φουτουριστικό σκηνικό, με τη συνδρομή των βίντεο του Παντελή Μάκκα, της μουσικής του Βάϊου Πράπα, της μουσικής επιμέλειας του Γιάννη Μπερερή και των φωτισμών της Στέλλας Κάλτσου.
Βρισκόμαστε σε ένα πολυτελές, θεματικό (;) πάρτι όπου το αλκοόλ ρέει άφθονο, το κουτσομπολιό δίνει και παίρνει, οι κολακείες περισσεύουν και η ξεσηκωτική μουσική της D.J. κινεί τα κορμιά των συνδαιτημόνων σε ξέφρενους ρυθμούς. Φορούν εντυπωσιακά κοστούμια εποχής του 17ου αιώνα (Ηλένια Δουλαδίρη) και καλύπτουν με μάσκες τα πρόσωπά τους. Μόνο ένας μαυροντυμένος νέος, γεμάτος θυμό και αηδία, βρίσκεται παράμερα και αντιστέκεται σε τούτη την ελαφρότητα. Όλοι γύρω του περνούν καλά, εκτός από εκείνον.
Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος είναι ο Μισάνθρωπος, ο νάρκισσος «Αλσέστ», που εκφράζει με παραστατικό τρόπο την απόλυτη διάσταση και δυσαρέσκεια με τους γύρω του.
Η Ευγενία Σαμαρά ενσαρκώνει πειστικά την φιλάρεσκη, χειριστική, υποχθόνια και προκλητικά σαγηνευτική «Σελιμέν». Το απόλυτο, χειραφετημένο θηλυκό – προϊόν, όμως, ματαιοδοξίας.
Ένα κοινωνικό ερπετό, ο «Ορόντ» του Στέλιου Ιακωβίδη, απόλυτα ενταγμένος στο πνεύμα του συγγραφέα.
Εκφραστικότατη η σκηνική παρουσία της Αθηνάς Μουστάκα, ως «Αρσινόη» που στάζει φαρμάκι για όλους.
Και ο υπόλοιπος θίασος (Θάνος Μπίρκος, Αυγουστίνος Κούμουλος, Αλέξης Φουσέκης και Κυριάκος Σαλής), χορογραφημένος από την Αγγελική Τρομπούκη, δε λειτουργεί σε βάρος του κειμένου.
Πόσο επίκαιρος είναι, τελικά, αυτός ο ασυμβίβαστος Μισάνθρωπος! Και πόσο μας ωθεί σε σκέψεις για τα αδιέξοδα γύρω μας... Η παράσταση του Κακλέα, διαθέτει και ουσία και ψυχή.