«ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΕΝ ΑΥΛΙΔΙ» | ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Πέμπτη, 08/09/2022 11:54
Χαρακτηριστικό στην τραγωδία «ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΕΝ ΑΥΛΙΔΙ», του Ευριπίδη, είναι η μετάπλαση των μυθικών ηρώων σε κοινούς θνητούς, των οποίων τα πάθη τους μετακινούν από τη μία σκέψη στην άλλη, από τη μία απόφαση στην εντελώς αντίθετη. Ο Αγαμέμνων αλλάζει την απόφασή του για να θανατώσει την κόρη του τρεις φορές. Ο Μενέλαος, μέσα σε λίγη ώρα, μεταβάλλει την απαίτησή του να θυσιαστεί η Ιφιγένεια στον βωμό της θεάς Αρτέμιδας. Μα, και η ίδια η Ιφιγένεια, πολύ εύκολα μετέρχεται από την άρνησή της να είναι το θύμα, στην αποδοχή του πεπρωμένου της. Κι ο Αχιλλέας μεταπείθεται τελικά να μην αντιδράσει στη θυσία της «μνηστής» του. Μόνο, η Κλυταιμνήστρα διατηρεί ακέραιη τη στάση της, ως μητέρα, απέναντι στο γεγονός.
Ο τραγικός φιλόσοφος μάς προειδοποιεί ότι τίποτα από τα ανθρώπινα δεν είναι σταθερό. Τάσσεται κατά των πατριδοκάπηλων και των εμπόρων του πολέμου, οι οποίοι κρύβουν τις φιλοδοξίες τους κάτω από ψευδοηρωισμούς ή δήθεν εθνικές σκοπιμότητες. Η κύκνεια αυτή δημιουργία αναφέρεται στη γνωστή θυσία της Ιφιγένειας, με σκοπό να κατευνασθεί η οργή της θεάς Αρτέμιδας, ώστε να ελευθερωθούν οι ούριοι άνεμοι, που θα κινήσουν τα πλοία των Ελλήνων προς την Τροία. Ο Ευριπίδης εξανθρωπίζει τους χαρακτήρες, ώστε να γίνονται οικείοι στο κοινό. Οι ήρωές του κατακρημνίζονται σε λάθη, πάθη, αδυναμίες, ψέματα, εσωτερικές αντιφάσεις και συμπλέγματα. Αναφέρεται στο βάθος, στην πολυπλοκότητα, στα ανθρώπινα ποταπά κίνητρα. Ξέρει να χειρίζεται με τρόπο θαυμαστό τα διλήμματα, τα δίπολα, τα ζεύγη, καλλιεργώντας την αίσθηση της αμφισβήτησης από σκηνή σε σκηνή. Μιλά για μια επικείμενη ένωση που εμπεριέχει, όμως, θυσίες. Ο μεστός του λόγος δημιουργεί αυτόνομους χαρακτήρες – διαχρονικά σύμβολα.
Αυτό το σαγηνευτικό, σκοτεινό μελόδραμα, της βίαιης ενηλικίωσης της ηρωίδας, από την εποχή της αθωότητας στον κόσμο της μισαλλοδοξίας, αποτύπωσε ο Θέμης Μουμουλίδης σε μια αξιοπρεπή παράσταση με κάποιες αρετές, αλλά και με αρκετά ψεγάδια. Μολονότι καταπιάνεται τρίτη φορά με το συγκεκριμένο έργο, θεωρώ ότι δεν υπήρξε βαθιά τομή με νέο σκηνικό ενδιαφέρον. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν συντηρητικό και αδιάφορα κλασσικότροπο, με τους αψυχολόγητους νεωτερισμούς και την απλοϊκή μετάφραση της Παναγιώτας Πανταζή. Υπήρξαν, όμως, κάποιες πολύ καλές ερμηνείες από το καστ των – έτσι κι αλλιώς - πολύ καλών ηθοποιών.
Το αμφιβόλου αισθητικής ψυχρό σκηνικό του Γιώργου Γαβαλά είχε μεν συμβολική σημασία λόγω του σκληρού «deal», αλλά δεν ικανοποίησε στο συνολικό πλαίσιο. Φοτουριστικά, βιομηχανικού στυλ μεταλλικά παραπήγματα που θα μπορούσαν να μεταφραστούν ως τείχη στρατοπέδου, ως πλοία των Αχαιών, ως το παλάτι του Αγαμέμνονα. Στη μέση, υπήρχε ένας ξύλινος διάδρομος σαν πασαρέλα με δυνατό φωτισμό σε κάθε είσοδο ή έξοδο των ηθοποιών.
Η Νίκη Ψυχογιού ακολούθησε την πεπατημένη στα κοστούμια. Επέλεξε σκουρόχρωμες αποχρώσεις για τους άνδρες, λευκά, αέρινα φορέματα σαν νυφικά (με αθλητικά παπούτσια) για τον Χορό, γκρι τουαλέτα με πέπλο για την Κλυταιμνήστρα. Η ασημί πατίνα, ζωγραφισμένη στα πρόσωπα των ηθοποιών, συμβολίζε, ίσως, εξανθρωπισμό, ίσως ενηλικίωση, ίσως το πέρασμα του χρόνου;
Οι φωτισμοί, του Νίκου Σωτηρόπουλου, συνέβαλαν ικανοποιητικά στα τεκταινόμενα.
Η μουσική, του Σταύρου Γασπαράτου, λειτούργησε πρωταγωνιστικά ως μελοδραματικό χαλί καθ' όλη τη διάρκεια της παράστασης, καταλαμβάνοντας περισσότερο χώρο από τον επιτρεπτό.
Ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε τραγωδίας, η παρουσία του Χορού, αποτελεί πεδίο γόνιμου πειραματισμού, όρχησης και τελετουργίας. Οκτώ κοπέλες που ζουν στο παρόν παρακολουθούν τη σκληρή ιστορία της Ιφιγένειας να διαδραματίζεται στο μέλλον. Ένα νέο κορίτσι θυσιάζεται στον βωμό σκοπιμοτήτων. Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Συνειδητοποιούν ότι το δικό τους μέλλον δε θα διαφέρει από το δικό της παρόν. Ένας χορός ευέλικτος με νεανικό σφρίγος και λυρικές φωνές που κινήθηκε με την υποτυπώδη, όμως, καθοδήγηση της Σεσίλ Μικρούτσικου. Πολύ καλές οι: Ιουλία Γεωργίου, Σοφία Κουλέρα, Ειρήνη Λαφαζάνη, Ιωάννα Λέκκα, Λένα Μποζάκη, Αγγελική Νοέα, Δανάη Πολίτη και Βικτώρια Φώτα.
Όπως προανέφερα, οι βασικοί ηθοποιοί είναι αξιόλογοι. Δίχως, όμως, τη σωστή καθοδήγηση στον κεντρικό άξονα, κάθε προσπάθεια μπορεί να αποδειχτεί μοιραία. Ευτυχώς, ευτυχήσαμε να δούμε δυνατές ερμηνείες.
Ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος ήταν σε μεγάλη μέρα υποκριτικά. Κραταιός σε κάθε περίσταση, επέδειξε την ηγεμονική μεγαλοπρέπεια του «Αγαμέμνονα», ενός φιλόδοξου βασιλιά, που πρωτίστως νοιαζόταν για τη διατήρηση του τίτλου του στρατάρχη. Χάρισε και κάποιες λεπτομερειακές ανθρώπινες ευαισθησίες μπροστά στο φρικτό δίλημμα, αμφιταλαντευόμενος ανάμεσα στην πατρική αγάπη και την τυφλή προσήλωση στο καθήκον του. Ερμηνεία κέντημα.
Η Ιωάννα Παππά σκιαγράφησε την «Κλυταιμνήστρα» με ερμηνευτική μαεστρία και με έξοχη αποτελεσματικότητα στην απόδοση του πόνου και της οργής μιας μητέρας που της αρπάζουν το παιδί για να το θανατώσουν. Ένα ζηλευτό κράμα ευαισθησίας και τραχύτητας με αποκορύφωμα την τελική της σιωπή.
Η Μαρία Πετεβή, στην παρθενική της εμφάνιση σε αρχαία τραγωδία, έλαμψε ως «Ιφιγένεια». Κράτησε σωστά τις ισορροπίες και αγκάλιασε με εκφραστική ακρίβεια, λαμπρή άρθρωση και πλαστικότατο παράστημα έναν ρόλο πολλαπλών απαιτήσεων. Η Ιφιγένεια είναι η άνοιξη, είναι η ζωή και ο θάνατος, είναι η κατάφαση στην ατέρμονη περιπέτεια του ανθρώπου, είναι το σύμβολο κάθε παράπλευρης, αθώας απώλειας, είναι η επιλογή.
Ο Άκης Σακελλαρίου ενσάρκωσε επιδερμικά τον «Μενέλαο» στον σύντομο ρόλο του. Ειρωνικός, απέδωσε την ιμπεριαλιστική ψυχοσύνθεση του ήρωα.
Θεμιτός στον διττό ρόλο του ανάπηρου «Πρεσβύτη» και του «Αγγέλου» στάθηκε ο Παντελής Δεντάκης. Αλλά αναρωτιέμαι, πώς θα μετέφερε τα νέα στην Κλυταιμνήστρα σαν τον άνεμο, φορώντας μεταλλικό νάρθηκα στο πόδι και στηριζόμενος σε δύο μπαστούνια;
Ο Γιώργος Χρυσοστόμου, αν και ηθοποιός με πλούσιες υποκριτικές εγγραφές, ήταν ένας νευρώδης «Αχιλλέας» με ελάχιστες αποχρώσεις.
Σε γενικές γραμμές, είδαμε μια παράσταση στα όρια του κλασικού, με κάποιες ωραίες στιγμές και καλές ερμηνείες συνολικά, αλλά χωρίς σκηνοθετική έμπνευση και σπίθα για να απογειωθεί.