«ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΗ ΒΡΕΜΗ» | ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Σάββατο, 11/02/2023 20:41
Ο Ράινερ Βέρνερ Φάσμπιντερ υπήρξε αντικονφορμιστής καλλιτέχνης. Το εμβληματικό του έργο «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΗ ΒΡΕΜΗ» είναι σπουδή πάνω στην ελευθερία. Είναι γραμμένο το 1971, και σε αυτό ο εκπρόσωπος της γερμανικής αβάν-γκαρντ ανατέμνει τις διαπροσωπικές σχέσεις για να αναδείξει τη σαρωτική δύναμη της εξουσίας στον άνθρωπο.
Με όχημα την αληθινή ιστορία μιας κατά συρροήν δολοφόνου του 19ου αιώνα, ο Φάσμπιντερ γράφει μία αλληγορία, αποτυπώνοντας με δωρική λιτότητα την εναγώνια αναζήτηση της Γκέεσε Γκότφριντ να κατανοήσει τον κόσμο και να ζήσει ειρηνικά με τους «άλλους».
Η ηρωίδα του Φάσμπιντερ, τίμια και θεοσεβούμενη, ζει μια ζωή μέσα στην καταπίεση, τον εξευτελισμό και τη σκλαβιά. Δεν υπάρχουν περιθώρια ανάσας και καμία άλλη διέξοδος αυτοπραγμάτωσης, πέραν από αυτήν του θανάτου. Μην αντέχοντας τον καθημερινό Γολγοθά από τον οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο, βάζει μπροστά το μακάβριο σχέδιο της απελευθέρωσης. Ο ένας φόνος διαδέχεται τον άλλον. Θα τους σκοτώσει αργά και βασανιστικά με δηλητήριο σαν το φαρμάκι που της στάζουν στην ψυχή της όλα αυτά τα χρόνια. Η Γκέεσε δηλητηριάζει τον άνδρα της γιατί είναι βάναυσος και εξουσιαστικός. Δηλητηριάζει τη μάνα της γιατί δεν αντέχει τις κούφιες ηθικολογικές κατηχήσεις της. Δηλητηριάζει τα δύο της παιδιά γιατί οι τσιρίδες τους διώχνουν από το σπίτι κάθε νέο της σύντροφο. Δηλητηριάζει τον δυνάστη πατέρα της που την πιέζει να παντρευτεί. Δηλητηριάζει τον εραστή της που την προδίδει στο τέλος. Δηλητηριάζει τη ζηλόφθονη γειτόνισσα που την κατηγορεί για την ελευθεριότητά της. Όποιος, δηλαδή, στέκεται εμπόδιο στην αυτοδιάθεσή της, πίνει ένα φλυτζάνι καφέ και…
Ήδη η πρώτη σκηνή προοικονομεί τη διάθεση του έργου. Το μοτίβο επαναλαμβάνεται καθ' όλη τη διάρκεια με παραλλαγές και αυξομειώσεις. Οι καταπιεστές της πολλαπλασιάζονται σαν τα κεφάλια της Λερναίας Ύδρας και της συμπεριφέρονται βάναυσα. Ώσπου, τους εξοντώνει για να αναπνεύσει πλέον ελεύθερη. Όμως, το παιχνίδι είναι χαμένο εξ αρχής. Στο τέλος της διαδρομής, δεν την περιμένει η πολυπόθητη ανεξαρτησία, αλλά η μοναξιά και ο δικός της θάνατος.
Η σκηνοθεσία του Νίκου Μαστοράκη, πιστή στο σύμπαν του Φάσμπιντερ, δίνει την αίσθηση μιας επαναλαμβανόμενης χορογραφίας, η οποία διατηρεί σωστές αναλογίες στα συναισθηματικά, γκροτέσκ και μπρεχτικά σημεία του έργου. Η παράσταση στη σύντομη διάρκειά της κατορθώνει να ξεκλειδώσει την ουσία του κειμένου, πατώντας στη μετάφραση του Γιώργου Δεπάστα. Μιλά για την αντίσταση σε κάθε μορφή εξουσίας και καταπίεσης, για την κατάκτηση του δικαιώματος της ελευθερίας με κάθε τίμημα. Οι σκηνογραφικές, ενδυματολογικές και μουσικές επιλογές ανήκουν στον ίδιο το σκηνοθέτη. Η γκροτέσκα τελετουργία υλοποιείται σε κάθε σκηνή, όταν το δηλητήριο έχει αρχίσει να ενεργεί. Κάθε λευκό κερί στην «Αγία Τράπεζα» αντιστοιχεί σε κάθε θύμα. Και μόλις ο θάνατος επέλθει, το ψυχρό φως από τις λάμπες φθορίου δημιουργεί ένα αίσθημα παράδεισου και κόλασης μαζί. Τους φωτισμούς επιμελείται ο Τάσος Παλαιορούτας.
Η κινησιολογία της Μαρίζας Τσίγκα έχει συμβολικό χαρακτήρα. Ακολουθεί κυκλικό ρυθμό, δημιουργώντας έναν σκηνικό στρόβιλο, όπου ζωντανοί και νεκροί συνυπάρχουν αρμονικά.
Η Μαρία Κεχαγιόγλου ως η φόνισσα της Βρέμης, παραδίδει μάθημα εκρηκτικής λιτότητας. Αξιοσημείωτο το φινάλε, όπου η «Γκέεσε» μένει εντελώς γυμνή, αφού σταδιακά έχει απελευθερωθεί από τα περιττά ρούχα – δυνάστες της.
Δίπλα της η Μαριάννα Δημητρίου, ο Άγης Εμμανουήλ, ο Διαμαντής Καραναστάσης, η Καίτη Μανωλιδάκη, ο Γιωργής Τσαμπουράκης και ο Χάρης Τσιτσάκης σκιαγραφούν με ευκαμψία το τοξικό οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον της ηρωίδας. Της προκαλούν ασφυξία με τις παγιωμένες αντιλήψεις τους. Όλοι απότοκοι ενός πατριαρχικού συστήματος που τη συνθλίβει ψυχοσωματικά. Γι' αυτό δολοφονούνται χωρίς δεύτερη σκέψη.
Άραγε, έτσι κατακτάται η ελευθερία; Έτσι απελευθερώνεται κάποιος από τα δεσμά του;
«ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΗ ΒΡΕΜΗ», μια ενδιαφέρουσα θεατρική συνθήκη στο «Θέατρο Τέχνης - Κάρολος Κουν».