ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ
- Ημερομηνία: Πέμπτη, 21/04/2016 15:44
"Λόγω της δημιουργηθείσης εκρύθμου καταστάσεως από του μεσονυκτίου ο στρατός ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας"...
Μεταξύ των πρώτων εφτά χιλιάδων που πιάστηκαν τη νύχτα του πραξικοπήματος, ήταν πολλοί οι καλλιτέχνες και οι πνευματικοί άνθρωποι μεταξύ των οποίων οι ποιητές Γιάννης Ρίτσος και Βασίλης Ρώτας και ο ηθοποιός Τζαβαλάς Καρούζος. Πολλοί ηθοποιοί κόβονται από τις ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές και αντικαθίστανται από φίλους της χούντας.
Από τις πρώτες ενέργειες της δικτατορίας είναι και η διάλυση του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (που έχει αναπτύξει έντονη δράση τα προηγούμενα χρόνια υπερασπιζόμενη τα δικαιώματα των ηθοποιών). Ο Βασίλης Μεσολογγίτης, ο μακροβιότερος του Σ.Ε.Η. και ο Στέφανος Ληναίος, γενικός γραμματέας, παύονται.
Στα χρόνια της δικτατορίας, χρόνια κλειστής δουλειάς και άρνησης συμμετοχής σε κρατικές εκδηλώσεις ή φεστιβάλ, το Θέατρο Τέχνης ανεβάζει έργα όπως: Τον «Βόυτσεκ» του Μπύχνερ, το «Παιχνίδι της Σφαγής» του Ιονέσκο, την «Οπερέτα» του Γκομπρόβιτς, το «Τέλος του Παιχνιδιού» και το «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Μπέκετ.
Τον πρώτο κιόλας χρόνο της χούντας ιδρύεται η Επιτροπή Ελέγχου Θεατρικών Έργων. Κάθε θίασος είναι υποχρεωμένος να δώσει εκ των προταίρων όλα τα στοιχεία της παράστασης που πρόκειται να ανεβάσει.
Η προληπτική λογοκρισία της χούντας στοχεύει σε κείμενα "δυνάμενα να διαταράξουν την δημόσιαν τάξιν", που υπονομεύουν "τας υγιείς κοινωνικάς παραδόσεις του Ελληνικού λαού και τα πατροπαράδοτα ήθη κι έθιμά του"...
Σαν φάντασμα θα κυνηγά αρκετούς γνωστούς ηθοποιούς και τραγουδιστές η συμμετοχή τους σ' εκείνη τη φασιστική φιέστα. Μερικοί στην πορεία φρόντισαν ν αποστασιοποιηθούν, λίγοι θα πάρουν αργότερα και αντιδικτατορικές θέσεις, αλλά οι περισσότεροι θα περάσουν στην ιστορία μ αυτό το στίγμα.
Ένα χρόνο μετά το πραξικόπημα, το 1968, η χούντα γιόρταζε τα πρώτα της γενέθλια, με μια φιέστα που οργανώθηκε στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Την ορχήστρα της τότε ΕΙΡ διεύθυναν κατά σειρά οι Γ. Κατσαρός, Κ. Κλάβας, Τ. Αθηναίος, Τ. Μωράκης και Αν. Χατζηαποστόλου. Τραγούδησαν και έπαιξαν σε σκετς οι Ρ. Βλαχοπούλου, Φ. Δήμας, Μαρινέλλα, Γ. Βογιατζής, Κ. Βουτσάς, Γ. Πουλόπουλος, Νινή Τζάνετ, Ν. Σταυρίδης, Ντίνος Ηλιόπουλος, Σώτος Παναγόπουλος, Τρίο Γκρέκο, Νάντια Κωνσταντοπούλου, Ρένα Ντορ, Τζένη Βάνου, Στ. Κόκοτας, Β. Μοσχολιού, Τ. Μαρούδας, Γ. Ζαμπέτας και Γρ. Μπιθικώτσης. Όπου η αποθέωση του κιτς με εκείνες τις ανεκδιήγητες γιορτές για τα γενέθλια: το δούρειο ίππο πάνω στο πολεμικό Αβέρωφ, παρέα με μοτοσυκλετιστές της ΕΣΑ που έκαναν ακροβατικά πάνω στις μηχανές τους…
Περικλήδες, Λεωνίδες, Μεγαλέξανδροι, Σπαρτιάτες τουρλού χαρμάν με Μακεδονομάχους... και καπέλο το "πουλί" φλεγόμενο υπό τη μουσική υπόκρουση καλαματιανού που χόρευαν βλαχοπούλες…"
Το 1970 ιδρύεται ο Οργανισμός Κρατικών Θεάτρων για τον απόλυτο έλεγχο του Εθνικού Θεάτρου, του Κ.Θ.Β.Ε. και της Λυρικής Σκηνής. Οι δικτάτορες διορίζουν τους διευθυντές και όλους εκείνους που ορίζουν την καλλιτενική πορεία των θεάτρων.
Το Μάρτη του 1973 δίνει μια συγκλονιστική ομιλία, στο Θέατρο ΑΛΦΑ, ο καλεσμένος της ΕΜΕΠ διάσημος Γερμανός συγγραφέας Γκύντερ Γκράς. Μετά από 3 μέρες τον απελαύνουν, διαλύουν την Εταιρεία, εξορίζουν τους ιδρυτές της και κλείνουν το ΑΛΦΑ.
Όσα έργα, με τεχνάσματα, ξεπερνούν το σκόπελο της λογοκρισίας και παίζονται, γίνονται μικρές εστίες εξέγερσης. Άνθρωποι της χούντας καταχωρούν στα κιτάπια τους όσους μπαίνουν σε "ύποπτα" θέατρα και παρακολουθούν τις παραστάσεις καταγράφοντας σε μικρόφωνα.
Οι τολμηροί θεατές, των "ύποπτων" από τη χούντα, παραστάσεων, βγαίνοντας από το θέατρο, συναντούν άλλους θεατές και καταλήγουν να κάνουν μικρές πορείες στο κέντρο της Αθήνας. Τις περισσότερες φορές διαλύονται βίαια από την αστυνομία και πολλοί συλλαμβάνονται.
Το 1970 παρουσιάζεται η επιθεώρηση των Κώστα Νικολαΐδη - Ηλία Λυμπερόπουλου "Έρχονται δεν έρχονται" από το θίασο της Ρένας Βλαχοπούλου. Με το νούμερο "Ντιρλαντά" ο Σταύρος Παράβας οδηγείται στην εξορία.
"Αφεθείτε στους "Νταντάδες, είναι ωραίοι.
Σαν όλους μας είναι.
Άνθρωποι με πίκρες, όνειρα, επιθυμίες,
με πίστη στη ζωή, τη ζωή που κάποιοι τους την κλέβουν."
Γιώργος Σκούρτης
Οι "Νταντάδες", το πρώτο έργο του Γιώργου Σκούρτη, παρουσιάζεται πρώτη φορά στο Θέατρο Τέχνης, το 1970, με τους Θύμιο Καρακατσάνη, Γιάννη Μόρτζο και Νίκο Μπουσδούκο, σε σκηνοθεσία Γιώργου Λαζάνη και σκηνικά Γιώργου Βακαλό.
Οι "νταντάδες" είναι ένα έργο ορόσημο. Το ανέβασμά του επί δικτατορίας αποτέλεσε μια πράξη αντίστασης και πολιτικής, στοιχειοθετημένης, τοποθέτησης απέναντι στο καθεστώς. Επιπλέον, παραμένει πάντα επίκαιρο, όχι μόνο για το θέμα του, αλλά, κυρίως, για τον τρόπο ανάδειξής του.
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας εκδιώχνονται από το Εθνικό Θέατρο και η Κατίνα Παξινού και ο Αλέξης Μινωτής.
Σ
υγκροτούν δικό τους θίασο και ανεβάζουν έργα, όπως: "Ματωμένος γάμος" του Λόρκα, "Η Ήρα και το παγώνι" του Ο΄ Κέισυ, "Οι παλαιστές" του Στρατή Καρά κ.ά.
Το 1970 ιδρύεται το Ελεύθερο Θέατρο που επρόκειτο να παίξει κομβικό ρόλο στα θεατρικά πράγματα της χώρας αλλά και στην πολιτική κατάσταση.
Ο Κώστας Αρζόγλου θα συλληφθεί δυο χρόνια αργότερα ως ηγετικό στέλεχος του αντιστασιακού αυτού θιάσου, θα ανακριθεί βίαια, θα μείνει στην απομόνωση και θα κατηγορηθεί σε στρατοδίκη για τους σκοπούς του Ελεύθερου Θεάτρου.
"Βάλτε το αυτί στο χώμα και ακούστε...
Η γη χτυπάει με ογδόντα σφυγμούς…
ωραίους σαν από τύμπανο...
κάτι γίνεται… κάτι γίνεται…"
(Η κραυγή της Τζένης Καρέζη στο τέλος του "Μεγάλου μας τσίρκου".)
"Το μεγάλο μας τσίρκο" του Ιάκωβου Καμπανέλλη παρουσιάζεται το 1973, μετά τα γεγονότα της Νομικής, την πρώτη δίκη των μελών του Π.Α.Κ. και το Κίνημα στο Πολεμικό ναυτικό, μετά τις "Μέρες του '36" του Θόδωρου Αγγελόπουλου και "Το προξενιό της Άννας" του Παντελή Βούλγαρη, μετά το "Συναξάρι Ανδρέα Κορδοπάτη" του Θανάση Βαλτινού, την "Ιστορία του Αλή Ρέτζο" του Πέτρου Μάρκαρη (Ελεύθερο Θέατρο), την "Πανοραμική θέα μιας νυχτερινής εργασίας" του Μάριου Πόντικα (θέατρο Στοά), και φυσικάς τις "Ντάντάδες", που προαναφέραμε, μετά την έκδοση των περιοδικών "Ηριδανός" και "Η συνέχεια". Παρουσιάζεται, δηλαδή, μέσα σε μια γενική ατμόσφαιρα ελπίδας πως τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν. Οι λογοκριτές της χούντας, που παρακολουθούν τη γενική δοκιμή του "Μεγάλου μας τσίρκου", προειδοποιούν το θίασο πως το έργο θα είναι μια αποτυχία... Κι έχουν δίκιο να το πιστεύουν, αφού οι ηθοποιοί τούς έχουν παρουσιάσει ένα μόνο μέρος της παράστασης για να αποφύγουν τα "κοψίματα"!
Κι όταν αντιλαμβάνονται ότι κάτι "ύποπτο" σε αυτό το θέατρο, παρακολουθούν κάθε βράδυ την παράσταση, απειλούν τους συντελεστές και φυλακίζουν τους πρωταγωνιστές, Τζένη Καρέζη και Κώστα Καζάκο.
Ο Περικλής Κοροβέσης καταφέρνει να διαφύγει στο εξωτερικό και το 1968 σε μια πολυσέλιδη κατάθεσή του στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ενημερώνει τη διεθνή κοινή γνώμη για τα φριχτά βασανιστήρια στα οποία υποβάλλονται όσοι αντιστέκονται στη δικτατορία (στο ίδιο καταθέτει και η Κίττυ Αρσένη).
Από αυτή την κατάθεση προκύπτουν "Οι ανθρωποφύλακες", που εκδίδονται το 1969 στα γαλλικά αρχικά, ύστερα σε πολλές γλώσσες και προκαλούν αντιδράσεις από όλες τις πλευρές.
"Αυτό το βιβλίο δεν θα γραφόταν ποτέ, αν οι φιλήσυχοι και αντικειμενικοί άνθρωποι όλης της γης δεν βοηθούσαν, με την αδιαφορία τους και τη σιωπή τους, στην επέκταση και τη συνέχιση των βασανιστηρίων."
(Πηγή: totheatro)