ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ | ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Παρασκευή, 03/09/2021 15:19
Με το «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ», του Αισχύλου, το μοναδικό σωζόμενο έργο της τριλογίας (Προμηθέας Πυρφόρος και Προμηθέας Λυόμενος, τα άλλα δύο έργα), το κορυφαίο και διαχρονικό ποιητικό σύμβολο της αλύγιστης αντίστασης, απέναντι σε κάθε σκοταδιστική, τυραννική, απάνθρωπη εξουσία, καταπιάνεται ο σκηνοθέτης Άρης Μπινιάρης. Αριστοτεχνική η μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα κι ένα δυνατό επιτελείο πρωταγωνιστών, με κορυφαίο τον Γιάννη Στάνκογλου στον ομώνυμο ρόλο του αποστάτη Τιτάνα.
Στην τραγωδία, ο Αισχύλος πραγματεύεται τη σθεναρή αντίσταση του αλυσοδεμένου, στον Καύκασο, Προμηθέα, να μην υποκύψει στο θέλημα του «ανελέητου» παντοκράτορα Δία κι ενός τιμωρητικού θεοκρατικού σύμπαντος. Βαθιά oραματιστής και ανθρωπιστής, ο ανυπάκουος Τιτάνας αντιτίθεται με γενναιότητα στον αυταρχισμό της εξουσίας, όταν διακυβεύεται η ανθρώπινη επιβίωση. Δεν εναντιώνεται στο θεϊκό, δεν απορρίπτει το υπερβατικό, αλλά επιτίθεται, με νύχια και με δόντια, στον παραλογισμό και την αδικία. Αλυσοδεμένος στα βράχια της Σκυθίας, κραυγάζει υπέρ της παρρησίας, της αυτοδικαίωσης, της δικαιοσύνης, ζητώντας το αδύνατο για έναν καλύτερο κόσμο. Η ευεργεσία της φωτιάς αναδεικνύει την αξία της θνητής ζωής, οδεύοντας το ανθρώπινο γένος από τον ζόφο της άγνοιας στο φως της εξέλιξης, της γνώσης, του πνεύματος και του πολιτισμού. Δεσμώτης στην άκρη της γης, προφητεύει την αναπόφευκτη συντριβή του κυρίαρχου θεού, ενός πατέρα βίαιου, απορριπτικού και συγκεντρωτικού.
Ο διορατικός σκηνοθέτης, Άρης Μπινιάρης, κινεί με μαεστρία τα νήματα ενός τρομερού εφιάλτη. Καταθέτει, με έμπνευση και ευρηματικότητα, μία ρηξικέλευθη, ατμοσφαιρική παράσταση – πρόταση, με υψηλή αισθητική και πολυεπίπεδη σημειολογία, με ενδελεχή μελέτη του ρυθμού και ευφυή θεατρική αίσθηση.
H σπουδαία μετάφραση, του Γιώργου Μπλάνα, μεταλαμπαδεύει ευθαρσώς το πιο μεγαλειώδες και τολμηρό μήνυμα σ' ένα έργο που γίνεται αντικείμενο φιλοσοφίας και έντονου θεολογικού προβληματισμού.
Αδιαμφισβήτητος συμπρωταγωνιστής, στο θεατρικό πόνημα, αποδεικνύεται το ανατριχιαστικά ευθύβολο ηχητικό περιβάλλον ζωτικής σημασίας, του Φώτη Σιώτα, ερμηνευμένο, επί σκηνής, από τον ταλαντούχο Νίκο Παπαϊωάννου, το οποίο πυροδοτεί ένα παλλόμενο δραματουργικό και σκηνοθετικό κρεσέντο.
Οι φωτιστικές δημιουργίες, του Αλέκου Αναστασίου, «ντύνουν» εντυπωσιακά τόσο τους επιβλητικούς, κακοτράχαλους βράχους του μαρτυρίου -δια χειρός Μαγδαληνής Αναστασίου- όσο και τους χαρακτήρες, δημιουργώντας μία απόκοσμη εικαστική περιπέτεια.
Η Εύη Οικονόμου διδάσκει υπέροχη κίνηση στους ηθοποιούς, μελετημένη στη λεπτομέρεια, τόσο στις καλοσχηματισμένες, αέρινες χορογραφίες (χορός των Ωκεανίδων) όσο και στους αργούς βηματισμούς των εκτελεστικών οργάνων.
Τα κοστούμια, της Βασιλικής Σύρμα, εύστοχα επιλεγμένα βάσει προσώπων και ήθους, στο ύφος της παράστασης.
Τα εύσημά μου, για τις, ομολογουμένως, περίτεχνες μάσκες -ειδικές κατασκευές- του θιάσου, από το εργαστήριο της Δήμητρας Καίσαρη καθώς και τις ψιμυθιώσεις της Εύης Ζαφειροπούλου.
Ευεργέτημα, μεγάλο «κόσμημα» της παράστασης, είναι η «σοφή» - συγκλονιστικής δυναμικής, αλήθειας, στοχαστικότητας - ερμηνεία του Γιάννη Στάνκογλου, ως «Προμηθέας». Άλλοτε συγκινητικός, απόκοσμος, βαθιά ανθρώπινος και άλλοτε βροντερός και δογματικός, κραυγάζει «άνωθεν του βράχου» τον λογικό συλλογισμό του και καταργεί τις άδικες βουλές του πατέρα Δία, προσφέροντας απλόχερα μία ανεπανάληπτη κατάθεση ψυχής και σώματος στο κοινό.
Η «Bία» του Κωνσταντίνου Γεωργαλή, του θρασύδειλου υποτακτικού του Δία, σέρνει με σφοδρότητα τον ανυπάκουο επαναστάτη στον «σταυρό του μαρτυρίου» του.
Ο Άρης Μπινιάρης, ως απαθές και κυνικό «Kράτος», παρακολουθεί, με βλέμμα παγερό και από απόσταση ασφαλείας, τον Προμηθέα να υποφέρει.
Ο χωλός « Ήφαιστος», του Δαυίδ Μαλτέζε, εκτελεί τις δοθείσες εντολές, απρόθυμα και με τύψεις, φοβούμενος τη θεϊκή οργή.
Και οι τρεις ερμηνείες, ολοκληρωμένες και πειστικές, βρίσκονται σε συνεκτική ισορροπία μεταξύ τους, δικαιώνοντας τη σπουδαιότητα της θεατρικής δημιουργίας.
Η σπαρακτική ερμηνεία, της Ηρούς Μπέζου, στον ρόλο της «Ιούς», της καταδικασμένης σε αιώνια περιπλάνηση αγελάδας που βάλλεται από τον οίστρο, είναι αντικειμενικά καθηλωτική και συναρπάζει με την εμφάνισή της μέσα στο εντυπωσιακό λευκό κοστούμι της και πάνω στα αρθρωτά ξυλοπόδαρα. Πρόκειται για προσωπικό άθλο της ηθοποιού, καθώς ακροβατεί επιδέξια μεταξύ λόγου και κίνησης, κλέβοντας τις εντυπώσεις των θεατών.
Ο «Ωκεανός», του Αλέκου Συσσοβίτη, εμφανίζεται, αυτοβούλως, με των «ανέμων τα παράφορα φτερά» και συνοδεία δύο σκύλων - μπράβων, με σκοπό να καταλαγιάσει το μένος του Προμηθέα. Άκρως ευθύβολος και γκροτέσκο, σκιτσάρει με σαφήνεια και δεξιότητα ένα πλάσμα αλλόκοτο, απεχθές και γλοιώδες, που απολαμβάνει το αποτρόπαιο θέαμα με την έπαρση του νικητή.
O Iωάννης Παπαζήσης, στον ρόλο του «Ερμή», σκιαγραφεί τον διαμεσολαβητή της εξουσίας με ακμαία σκηνική δεινότητα, σαρδόνιο χαμόγελο υπερίσχυσης και αυταρχισμό.
Οι έξοχες «Ωκεανίδες» (Αντριάνα Ανδρέοβιτς, Δήμητρα Βήττα, Φιόνα Γεωργιάδη, Κατερίνα Δημάτη, Γρηγορία Μεθενίτη, Νάνσυ Μπούκλη, Δώρα Ξαγοράρη, Λεωνή Ξεροβάσιλα, Αλεξία Σαπρανίδου), αέρινες και αισθαντικές, αποτυπώνουν εναλλασσόμενα αισθήματα και σαγηνεύουν. Οι καλοσχηματισμένες χορογραφίες τους θυμίζουν άλλοτε γαλήνιους θαλάσσιους παφλασμούς και άλλοτε μανιασμένα κύματα. Τα λόγια τους, λυτρωτικά, αντηχούν στην ερημιά της Σκυθίας. Πιστές συμπαραστάτριες εξαρχής, αγαπούν, πονούν, στέργουν τη μοναξιά και τον πόνο του Τιτάνα στο πετρώδες τοπίο του Καυκάσου, μέχρι το ταξίδι του στον «Tάρταρο βυθό». Ο πιο καλοκουρδισμένος χορός, των τελευταίων χρόνων, με άψογη άρθρωση, τέλεια σκηνική χημεία και πυρακτωμένη εσωτερική ενέργεια.
Εν κατακλείδι, πρόκειται για την παράσταση του καλοκαιριού, με τον καθάριο Αισχύλειο λόγο να λάμπει σαν φάρος, ανοίγοντας δρόμους για τους «διψώντες τη δικαιοσύνην». Ο «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ», του Άρη Μπινιάρη, ανήκει στην κατηγορία εκείνων των παραστάσεων που αφήνουν ατόφιο το καλλιτεχνικό τους στίγμα στη θεατρική κονίστρα, προκαλώντας δέος και εκπέμποντας φως στη ζοφερή πραγματικότητα.