ΟΤΑΝ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΙΚΟ
- Ημερομηνία: Σάββατο, 14/11/2015 13:04
Καλά το γράφει ο Ούγγρος Árpád Schilling στο σημείωμά του για την παράσταση «Day of Fury» (Η μέρα της Οργής») που άνοιξε την περασμένη Τετάρτη το φεστιβάλ Τransitions 3 της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών.
«Είτε πρόκειται για πρόσφυγα είτε για άνεργο, η ζωή του αδύναμου ανθρώπου είναι σφαλερή (sic), ευάλωτη και αβίωτη. Κι ενώ θα μπορούσαμε να επαναλαμβάνουμε στωικά το ρητό ότι ο καθένας είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του, ο ανταγωνισμός ευνοεί μόνο τους ισχυρούς, όσους ζουν με ασφάλεια ή κατέχουν μια ειδική γνώση. Εάν το κράτος δεν προστατεύει αυτούς που συντρίβονται από τον ανταγωνισμό ή δεν στέκεται πίσω από τους ευάλωτους γιατί υπάρχει;» αναρωτιέται.
Ωστόσο στην παράστασή του, όχι μόνο ο πολιτικός προβληματισμός του γίνεται καπνός από τον τρόπο που διαχειρίζεται το ευαίσθητο θέμα του, αλλά καταλήγει σε απολύτως αντιδραστικά συμπεράσματα. Υποτίθεται ότι έμπνευσή του υπήρξε ένα αληθινό γεγονός, η δημόσια παρέμβαση μιας νοσηλεύτριας, στις αρχές του 2015, που κατήγγειλε την απαράδεκτη κατάσταση του συστήματος υγείας στην Ουγγαρία. Η γυναίκα στη συνέχεια παραιτήθηκε, ντύθηκε στα μαύρα και κάλεσε τους συναδέλφους της να βγουν στους δρόμους, διαδηλώνοντας για τις αντιεπαγγελματικές και απάνθρωπες συνθήκες στα νοσοκομεία της χώρας. Τι συνέβη στη συνέχεια, δεν μας πληροφορεί το δελτίο Τύπου.
Στην παράσταση του Σίλινγκ η διαμαρτυρία της όχι μόνο δεν προκάλεσε κάποια θετική εξέλιξη, αλλά το τμήμα που εργάζεται η ηρωίδα του καταργείται, η ίδια χάνει τη δουλειά της, δεν βρίσκει άλλη σχετική, καταλήγει καθαρίστρια, βάζει υποθήκη το σπίτι της για να κάνει μία επέμβαση η μάνα της (που έχασε την όρασή της) στη Γερμανία αλλά χάνει τα χρήματα όταν εμπιστεύεται έναν απατεώνα που παίζει στο χρηματιστήριο, η κόρη της την εγκαταλείπει. Στο τέλος η γυναίκα αυτοκτονεί.
Αν δούμε πώς ξεκινάει η παράσταση και πώς καταλήγει το συμπέρασμα που βγαίνει είναι: μην διαμαρτύρεσθε, μην διεκδικείτε αλλαγές, μην αγωνίζεσθε, γιατί το σύστημα είναι τόσο ισχυρό που θα χάσετε τη δουλειά της και θα οδηγηθείτε σε τέτοιες περιπέτειες που στο τέλος ο θάνατος θα είναι η λύτρωση από μια ζωή γεμάτη βάσανα! Το μήνυμα πίσω από τη σκηνική πράξη είναι τόσο αντιδραστικό που φυσικώ τω τρόπω σκέφτεσαι ότι είτε στο μυαλό του δημιουργού υπάρχει σύγχυση σχετικά με το τι μπορεί να σημαίνει σήμερα πολιτικό θέατρο ή είναι αφελής και, επιδιώκοντας να αφυπνίσει το κοινό, παίζει τελικά το παιχνίδι του ακραίου φιλελεύθερου μοντέλου που έχει διαλύσει το κράτος πρόνοιας.
Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, με το έργο και τις ιδέες του οποίου έχει ασχοληθεί επισταμένως ο Σίλινγκ, έγραφε στο «Μικρό Όργανο για το Θέατρο» ότι το παλιό θέατρο μετέτρεπε το κοινό «σ’ ένα τρομαγμένο, ευκολόπιστο, ‘μαγεμένο’ πλήθος», παρουσιάζοντας τη δομή της κοινωνίας σαν κάτι που η κοινωνία (στην πλατεία του θεάτρου) δεν μπορεί να επηρεάσει. Η πτώση των ηρώων δεν υπόκειντο σε κριτική.
Αλλά, συνεχίζει ο Μπρεχτ, οι κοινωνίες δεν μένουν ποτέ ακίνητες, και την κοινωνική πραγματικότητα μόνο εν τω γίγνεσθαι μπορούμε να τη συλλάβουμε - σαν πεδίο αντιθέσεων και διαρκών συγκρούσεων. Γι’ αυτό και στον αντίποδα του συμβατικού αστικού θεάτρου, πρότεινε έναν άλλο τρόπο, ικανό να αφυπνίζει το κοινό και να παράγει συναισθήματα, απόψεις και κίνητρα για πράξεις που μπορούν να μεταβάλλουν τις κοινωνικές δομές. Βάσει της διάκρισης του Μπρεχτ η παράσταση του Σίλινγκ είναι παλιό θέατρο με ‘μανδύα΄ καινούργιου. Που, για να λέμε και του στραβού το δίκιο, ούτε καν καινούργιο δεν είναι. Τέτοιου είδους παραστάσεις (ελληνικές και ξένες), γρήγορης ροής και μικρών σκηνών, με λόγο καθημερινό, δυο-τρία τραγούδια, χρήση μικροφώνων και αδικαιολόγητο ξεγύμνωμα των ηθοποιών, έχουμε ξαναδεί ουκ ολίγες φορές.
Με δεδομένο ότι η Στέγη είναι συμπαραγωγός της παράστασης «Day of Fury», κάποιος δεν έπρεπε να ενημερώσει τον Σίλινγκ ότι έχουμε ζήσει από το πρώτο χέρι τη φούσκα του Χρηματιστηρίου, τη διάλυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας, την κατάρρευση της αγοράς εργασίας και του εργασιακού δικαίου, τις αυτοκτονίες της κρίσης (που αριθμούν ήδη αρκετές χιλιάδες); Επιτέλους, δεν πάμε στο θέατρο για να δούμε αυτό που ζούμε σε real time, κάθε μέρα τα τελευταία πέντε χρόνια. Και δεν κολακευόμαστε όταν ξένοι σκηνοθέτες ‘σκύβουν’ στο πρόβλημά μας, έστω κι αν είναι εξίσου δικό τους.
Τέλος, πότε θα μπει ένα τέλος στις υπερβολές, στις ανακρίβειες, εντέλει στην παραπλάνηση του κοινού, μέσω των δελτίων Τύπου; Είναι θεατρική τέχνη ενός «οργισμένου αμφισβητία των σκηνικών συμβάσεων» (ο χαρακτηρισμός από την παρουσίαση της παράστασης στο σάιτ της Στέγης, www.sgt.gr) αυτή η αναπαραγωγή καταστάσεων που η Ελλάδα γνωρίζει καλά από πρώτο χέρι; Είναι το «Day of Fury» το «μιούζικαλ των επαναστατημένων»; Γιατί εγώ είδα την ιστορία μιας γυναίκας που διαμαρτύρεται για τις συνθήκες στο χώρο εργασίας της παρασυρμένη από τη φίλη της, που τα κάνει όλα λάθος και που εν τέλει αυτοκτονεί.
Η υπερβολική χρήση επιθετικών προσδιορισμών όπως «πρωτοποριακός», «αιρετικός», «πειραματικός», «ριζοσπαστικός», κοκ, έχει αδειάσει το νόημά τους. Οι καιροί απαιτούν λιγότερα επίθετα, περισσότερα ουσιαστικά.