Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΑΚΟΥ | ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Παρασκευή, 17/01/2020 20:41
«Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΑΚΟΥ», το θεατρικό αριστούργημα του Αμερικανού συγγραφέα Άρθουρ Μίλλερ, συνεπαίρνει, στο θέατρο Εμπορικόν, σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκεύα, με τον σημαντικό Δημήτρη Καταλειφό στον εμβληματικό ρόλο του μεσόκοπου, πλανόδιου εμποράκου «Γουίλλυ Λόμαν», πλαισιωμένο από έναν εκλεκτό θίασο ηθοποιών.
Έργο γραμμένο το 1948 και βραβευμένο με Πούλιτζερ, είναι κορυφαίο δείγμα του πολιτικού ρεαλισμού του Μίλλερ και διαχρονικό σχόλιο για τη διάψευση του αμερικανικού ονείρου, των ανέφικτων ονειροπολήσεων και των πλασματικών δεσμών, ως συνέπεια του οικονομικού κραχ του 1929, στην αμερικανική ήπειρο. Όλες οι ελπίδες και οι προσδοκίες των μικροαστών, θυσιάζονται στον βωμό της βάναυσης, χωρίς ηθικές αναστολές, λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος, οι οποίοι μάταια ευελπιστούν ότι η οικονομική ευμάρεια θα επιφέρει την κοινωνικής τους ανέλιξη.
Ο Γουίλλυ Λόμαν είναι ο έντιμος εμποράκος, ο ηθικός ανθρωπάκος που καταρρέει βλέποντας την οικογενειακή του ευτυχία και την επαγγελματική του σταδιοδρομία να γκρεμίζονται, σαν τραπουλόχαρτα, μπροστά στα μάτια του. Επί σειρά ετών, αλώνιζε τους δρόμους δειγματίζοντας την πραμάτεια του. Κατάκοπα, πλέον, το κορμί και το μυαλό τον προδίδουν. Η οικογένειά του, που πάσχιζε τόσο πολύ να κρατήσει ενωμένη, διαλύεται. Απολύεται από τη δουλειά του και αρχίζει να στοιχειώνεται από τις αναμνήσεις του παρελθόντος.
Ο αποδιωγμένος ήρωας είναι το καθαρόαιμο θύμα του αμερικανικού ονείρου. Όλη του η ζωή στηρίχθηκε στα βλέμματα και στη συμπάθεια των τρίτων. Για να πετύχεις, πρέπει να αρέσεις.
Πάντα εστίαζε στο περιτύλιγμα και όχι στην ουσία. Ποτέ δεν κοίταξε την αλήθεια κατάματα, συντηρώντας τον εαυτό του και την οικογένειά του με αυταπάτες. Γαλούχησε τους γιους του με ηθικές αρχές, που θεωρούσε ο ίδιος σωστές για την ανατροφή τους, ώστε να γίνουν άξιοι συνεχιστές του ονόματός του. Αποδείχθηκαν όμως, όλα κούφια λόγια, κούφιες αξίες, κούφιες ελπίδες σε μία ζωή που στην πραγματικότητα δεν υπήρξε και σ΄ένα μέλλον που δεν ήρθε ποτέ. Θυσιάστηκε για να σώσει την προσωπική του αξιοπρέπεια μ΄ ένα φινάλε τραγικό σαν θεία κάθαρση και λύτρωση από τις προσωπικές του αδυναμίες. Οι βαλίτσες με το εμπόρευμα και τα όνειρά του, στιβάζονται τώρα σε μια γωνιά. Το ταξίδι του εμποράκου τερμάτισε για πάντα.
Ο σκηνοθέτης Γιώργος Σκεύας, αναλαμβάνοντας τη μετάφραση και τη δραματουργική επεξεργασία του κειμένου, χτίζει με τη βοήθεια του Γιάννη Σαβουιδάκη, ένα υποδειγματικό έργο τέχνης κλασικής ομορφιάς. Δημιουργεί μία άρτια κλασική παράσταση, ποιητική, υπαινικτική, συναισθηματικά ενεργειακή με δραματική καλλιέπεια που διεγείρει νου και ψυχή. Διεισδύει στο δύσκολο και απαιτητικό κείμενο του Μίλλερ με τρόπο βαθύ και διαυγή, εξορύσσοντας τα πολυεπίπεδα νοήματά του και αναδεικνύοντας την ποιότητα των χαρακτήρων. Διαχειρίζεται τον χρόνο με αλλεπάλληλα φλας μπακ, όπου το παρελθόν τέμνει το παρόν αριστοτεχνικά, αποπνέοντας αίσθηση νοσταλγίας. Το γυμνό αλληγορικό σκηνικό του, αποτυπώνει με σαφήνεια το λιτό, σχεδόν άχρονο κουφάρι της ιστορίας.
Το ημίφως της Κατερίνας Μαραγκουδάκη κοσμεί τα δρώμενα και υπογραμμίζει το συναισθηματικό εγκλωβισμό των ηρώων. Τα κοστούμια των ηθοποιών, ενδεικτικά της εποχής, με την υπογραφή της Μαρίας Κοντοδήμα και της Εβελίνας Δαρζέντα. Γοητευτικό το ηχητικό τοπίο της Σήμης Τσιλαλή, προσδίδει νωχελικό βάθος.
Καθηλώνει ο πολύπειρος Δημήτρης Καταλειφός, ως «Γουίλλυ Λόμαν», με αψεγάδιαστη υποκριτική αξιοσύνη. Ο σπουδαίος ηθοποιός ζωγραφίζει με τις κατάλληλες αποχρώσεις τις εσωτερικές στοιβάδες ενός σπαραχτικού ήρωα σε υπαρξιακό τέλμα. Είναι ο τραγικός άνθρωπος με τη φιλοσοφία εμπόρου, που εγκλωβίζεται στα δίχτυα μίας ψεύτικης ζωής, αμφιταλαντευόμενος μεταξύ ελευθερίας και υστεροφημίας, πραγματικότητας και ονειροφαντασίας, καταδικάζοντας τελικά τον εαυτό του.
Πλάι του στέκεται αγέρωχα, η φινετσάτη Μαρία Καλλιμάνη στο ρόλο της «Λίντα». Είναι η υπερπροστατευτική σύζυγος που με πίστη, εσωτερικότητα, τρυφερότητα, δυναμισμό και εγκαρτέρηση, συμπαρίσταται στον άνδρα της στις δύσκολες στιγμές ως εξισορροπιστικός παράγοντας. Τον αγάπαει με όλη τη δύναμη της ψυχής της και δεν διστάζει να συγκρουστεί ακόμα και με τα παιδιά της, για να τον προφυλάξει.
Ο Γιώργος Νούσης ως «Μπιφ» και ο Τάσος Λέκκας ως «Χάπι», οι δύο - εκ διαμέτρου αντίθετοι σε χαρακτήρα - γιοι του εμποράκου, θύματα και οι ίδιοι της αδιέξοδης κατάρρευσης της οικογένειας, ανταποκρίνονται με πειθαρχία, πάθος και ρωμαλεότητα στις απαιτήσεις των ρόλων τους.
Ο έμπειρος Γιώργος Ζιόβας σκιτσάρει το πορτραίτο του απόκοσμου «θείου Μπεν», με υποκριτικό κύρος και ευσυνειδησία. Σαν από μηχανής θεός εισβάλλει σε κομβικά σημεία του έργου, από την πλατεία του θεάτρου, δίνοντας συμβουλές στον «Γουίλλυ», που εν τέλει δεν καταφέρνουν να τον αποτρέψουν από την αυτοκαταστροφική του πορεία.
Ο καίριος Χρήστος Ευθυμίου διακρίνεται για το υποκριτικό του σφρίγος ως «γείτονας Τσάρλι», ο οποίος προσφέρει χείρα βοηθείας στον καταρρακωμένο εμποράκο, με την υλική και ψυχολογική υποστήριξή του.
Η υποκριτική συνεισφορά των υπόλοιπων ερμηνευτών στους μικρότερους ρόλους, είναι καταλυτική και ισορροπημένη. Ο Δημήτρης Αποστολόπουλος, ο Γιώργος Πατεράκης, η Χαρά Μάτα Γιαννάτου, η Χρύσα Γκινίκη και η Ιοκάστη-Αγαύη Παπανικολάου ενδυναμώνουν τον κορμό της θεατρικής συνθήκης, με ευσυνειδησία και συνέπεια.
Συμπερασματικά, «Ο Θάνατος του Εμποράκου» αποδεικνύεται μία υπαρξιακή τραγωδία με τον πρωταγωνιστή να συνθλίβεται κυριολεκτικά, παγιδευμένος στα γρανάζια της δικής του ουτοπίας και ανήμπορος να ακολουθήσει τους φρενήρεις ρυθμούς ενός παρηκμασμένου συστήματος, που τελικά τον τοκίζει με θάνατο. Σπουδαία παράσταση με έντονη ψυχογραφική και ποιητική ατμόσφαιρα, όπου οι ηθοποιοί ακροβατούν ανεπιτήδευτα στο θεμέλιο του ρόλου τους, χωρίς να χάνουν τον ρυθμό και την ενέργειά τους για σχεδόν τρεις ώρες.