ΓΙΑΤΙ ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ;
- Ημερομηνία: Δευτέρα, 19/10/2015 12:07
Η αλήθεια είναι ένα είδος εμπειρίας που συναντάται, στο χώρο ανάμεσα στα αντίθετα. Στην απελπιστική κατάπτωση της σημερινής χρεοκοπημένης Ελλάδας, βιώνουμε συντριβή στο ενδιάμεσο κενό ανάμεσα στο «παλιό» που δε λέει να ξεριζωθεί και το «νέο» που δε λέει να έρθει. Ανάμεσα στις δυο αυτές αντίρροπες τάσεις, ζούμε μια πρωτοφανή ένταση. Σε αυτό το αντιδραστικό περιβάλλον, το θέατρο μοιάζει με περιττή πολυτέλεια. Είναι;
Όχι, δεν είναι. Ειδικά τώρα, στην ενδιάμεση αυτή ιστορική περίοδο, κρύβεται η απόλυτη αναγκαιότητα του θεάτρου. Γιατί, από τη φύση του, το θέατρο για να γεννηθεί χρειάζεται αυτή την έξαψη της βίας των αντιθέτων. Στο θέατρο πρέπει κάτι να διακυβεύεται. Να διατρέχει κίνδυνο. Κάτι αποφασιστικής σημασίας και αβέβαιο. Εκεί όπου δημιουργείται μια κατάσταση σοκ, μπορεί να προκύψει μια στιγμή διορατικότητας.
Ένας από τους πιο συγκινητικούς όσο και διφορούμενους μύθους του δυτικού πολιτισμού, αφηγείται την ιστορία ενός άνδρα ο οποίος αναζητεί την καταγωγή του. Καθοδόν προς την ταυτότητά του, σκοτώνει τον πατέρα του, γεννάει γιούς/αδέλφια με την μητέρα του και φέρνει την πανούκλα στον πληθυσμό της πόλης. Αυτοεξορίζεται. Αλλά τον ακολουθεί μια νεαρή κοπέλα. Χρόνια αργότερα, όταν εκείνη επιστρέφει στην πόλη της, Θηβαίοι μάχονται Θηβαίους. Αδέλφια ηδονίζονται βασανίζοντας αδέλφια. Παιδιά οπλοφορούν κι έχουν μάθει να σφάζουν. Βία και τρόμος – η Θήβα είναι η καρδιά του σκότους.
Αντιμέτωπη με τον εμφύλιο πόλεμο, στον οποίο τα αδέλφια της αλληλοσκοτώθηκαν, η Αντιγόνη παίρνει θέση. Δεν υποστηρίζει το θείο της τον Κρέοντα και τον νόμο που εκείνος αντιπροσωπεύει. Ούτε παίρνει τα βουνά για να ενωθεί με το στρατό του αδελφού της στον πόλεμο εναντίον του κράτους. Ξέρει το ρόλο που έχει διαλέξει. Και δρα με τρόπο συνεπή σε αυτό το ρόλο. Φεύγει νύχτα από την πόλη και πηγαίνει στο πεδίο της μάχης: παίρνει μια χούφτα σκόνη και τη σκορπίζει πάνω στο πτώμα του αδελφού της, πτώμα στο οποίο ο Κρέων είχε αρνηθεί την ταφή. Μια συμβολική τελετή που την πληρώνει με τη ζωή της.
Αυτό είναι το θέατρο, αλλά θα μπορούσε να είναι και η ζωή μας. Όπου όλα μοιάζουν σαν μια αναποτελεσματική τελετή, την οποία, όμως, γεμίζουμε με με την προσωπική μας αναγκαιότητα. Το «γιατί» μας. Ακόμα και ο Μπρεχτ αμφέβαλε αν το θέατρο θα μπορούσε να εκθέσει το πυκνό πλέγμα των δυνάμεων που κινούν την Ιστορία. Είναι δυνατόν να μεταφέρει κανείς στο θέατρο όλο το μυστήριο, το μεγαλείο και ταυτόχρονο τον τρόμο της ανθρώπινης ύπαρξης; Μπορεί κάποιος να μεγεθύνει αυτή την εικόνα, φέρνοντας έτσι στο προσκήνιο τη δυναμική κάθε αποσπάσματος της πραγματικότητας; Εκείνης που δεν γίνεται αντιληπτή στην καθημερινή ζωή;
Η απάντηση μου είναι, ναι μπορεί: Το θέατρο, σαν αντανάκλαση της αληθινής κοινωνικής κατάστασης είναι πολύτιμο σαν πηγή διαγνώσεων, ίσως περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη κοινωνική δραστηριότητα.
Οποιαδήποτε εξέταση σε βάθος, οποιασδήποτε εκδήλωσης του ανθρώπινου πνεύματος, οποιασδήποτε μορφής της ζωής, οποιασδήποτε κοινωνίας, αξίζει τον κόπο, απλά και μόνο επειδή το “επιμέρους” περιέχει και φωτίζει το “όλον”.
Ανεξάρτητα από τα αισθητικά αποτελέσματα, την επιτυχία ή την καταξίωση, το θέατρο δεν είναι μόνο οι παραστάσεις, δεν είναι μόνο η καλλιτεχνική μορφή, αλλά ένας τρόπος ύπαρξης και αντίστασης. Τόσο για όσες και όσους από εμάς ασχολούνται με αυτό, όσο και για τους θεατές μας.
Η άμεση επίδραση του στη ζωή ίσως να μην υπήρξε τόσο μεγάλη, υπήρξε όμως καταλυτική.
Διότι το θέατρο είναι ένα μέσο για να υφάνει κανείς σχέσεις. Να ζήσει μια ζωή ανεξάρτητη από το βάρος των περιστάσεων. Να διατηρήσει τον πόθο για ένα μέλλον που φαίνεται αδύνατο. Να δημιουργήσει μια όαση «φυσιολογικής ζωής» στη μέση της ανηλεούς πορείας της Ιστορίας.
Το θέατρο φέρει το άρωμα της ελευθερίας.
Θρέφει παραγωγικά την προσωπική εξέγερση και φωτίζει την ευθύνη της αυτεπίγνωσής μας.
- Ο Δημήτρης Κομνηνός είναι μεταφραστής και σκηνοθέτης. Διδάσκει υποκριτική στη «Δραματική Σχολή Αθηνών – Γ. Θεοδοσιάδης». Μέλος του Ε.Κ.Δ.Ι.Θ., της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων και Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Θεάτρου Βικτώρια (2008- 2015).