15 ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ
- Ημερομηνία: Τετάρτη, 30/03/2016 12:50
Ο κόσμος του θεάτρου στο πέρασμα των χρόνων κρατάει ζωντανή μια μεγάλη ποικιλία προλήψεων. Το γούρι, η γρουσουζιά και η τύχη έχουν ιδιαίτερη θέση στη θεατρική κοινότητα. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί για την εξέλιξη και το αποτέλεσμά μιας παράστασης. Είναι ωστόσο, το απόσταγμα μιας δημιουργικής, χρονοβόρας αλλά και σκληρής διαδικασίας στην οποία συμβάλλουν πολλοί περισσότεροι άνθρωποι από εκείνους που βλέπει ο θεατής επί σκηνής.
Όλη η ομάδα περιμένει με αγωνία την πρεμιέρα. Μέσα σε αυτό το τεταμένο κλίμα, κάθε λέξη και κίνηση των ανθρώπων εντός θεάτρου έχει ιδιαίτερη σημασία. Προκειμένου λοιπόν να περιοριστεί ο φόβος και το άγχος για τις παραστάσεις, η τήρηση των άτυπων κανόνων-προλήψεων σε σκηνή και παρασκήνια έδινε και δίνει ακόμα στους πανικόβλητους συντελεστές την αίσθηση πως η τύχη –τουλάχιστον- θα είναι με το μέρος τους.
Συγκεντρώσαμε 15 από τις δημοφιλέστερες θεατρικές προλήψεις και σας τις παρουσιάζουμε.
Ορισμένες μπορεί να σας ξαφνιάσουν. Με άλλες μπορεί να γελάσετε.
Σε κάθε περίπτωση θυμηθείτε να αφήσετε ένα φως ανοιχτό για τα φαντάσματα!
15) Το Σφύριγμα
Η αντίστροφη μέτρηση ξεκινάει με μια δράση που συνήθως δηλώνει ευφορία και ανεμελιά. Εντός της θεατρικής αίθουσας όμως, το σφύριγμα αποτελεί έναν από τους χειρότερους εχθρούς των παραστάσεων. Τις ρίζες αυτού του φαινομένου θα βρούμε πίσω, στα χρόνια που ναυτικοί και εργάτες πλοίων αναλάμβαναν τα τεχνικά ζητήματα του θεάτρου και η διακριτική συνεννόησή τους πραγματοποιούνταν με συνθηματικά σφυρίγματα. Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε, πως ένα λάθος σφύριγμα ήταν σε θέση να ρίξει μία σκάλα στο κεφάλι του πρωταγωνιστή.
14) Τρία κεριά αναμμένα
Ένας πολύ κακός συνδυασμός: αυτός της φωτιάς με τον πάντα συμβολικό αριθμό 3. Αυτή η συμμαχία είναι ικανή να καταστρέψει όχι πρόβες, αλλά ολόκληρα θέατρα! Όταν ακόμα δεν υπήρχε ηλεκτρισμός και τα σκηνικά της παράστασης ήταν φρεσκοβαμμένα (και εύφλεκτα) , υπήρχαν πολλά περιστατικά φωτιάς σε θέατρα από κεριά στα χέρια των ανθρώπων που έτρεχαν να ετοιμάσουν τις τελευταίες λεπτομέρειες. Τα κεριά ήταν βέβαια απαραίτητα για τις εργασίες και μετέπειτα για αισθητική χρήση στη σκηνή, αλλά παρέα με τον αριθμό 3 δεν άργησαν να μετατραπούν σε έναν πολύ κακό οιωνό για τις παραστάσεις.
13) Η Βίβλος επί σκηνής
Μια κακοτυχία περιμένει τις παραστάσεις στις οποίες θα χρησιμοποιηθεί σαν σκηνικό αντικείμενο η Βίβλος. Σαν έσχατη λύση, μπορεί κανείς να κόψει το εξώφυλλό της και να το τοποθετήσει σε άλλο βιβλίο, το οποίο τελικά θα χρησιμοποιηθεί επί σκηνής. Τίποτα δεν αποδεικνύει την ακριβή καταγωγή της πρόληψης αυτής, αλλά μπορούμε να υποθέσουμε πως οι αντιπαραθέσεις κλήρου- θεάτρου άφησαν και εδώ τα σημάδια τους.
12) Η τέλεια πρόβα πριν την Πρεμιέρα
Πολύ συχνά ακούγεται: «Αν η τζενεράλε πάει άσχημα, η πρεμιέρα θα έχει επιτυχία». Αυτό έρχεται να μας ενισχύσει η συγκεκριμένη πρόληψη, κατά την οποία δεν πρέπει να υπάρξει καμία τέλεια πρόβα πριν από την πρεμιέρα. Αν τυχόν όλα κυλούν ομαλά, χωρίς λάθη, ο ηθοποιός στο φινάλε μπορεί να παραλείψει εσκεμμένα την τελευταία ατάκα, για να «ξορκίσει» το κακό. Όλα αυτά βέβαια δεν ισχύουν στην περίπτωση που υπάρχει έστω και ένας θεατής. Γι αυτό πολλές φορές οι συντελεστές καλούν δικό τους κόσμο για να παρακολουθήσει τις τελευταίες πρόβες.
11) Η ημέρα φαντασμάτων
19geim2085pldjpgΤο θέατρο μένει κλειστό μια μέρα την εβδομάδα. Ηθοποιοί, σκηνοθέτες και εργαζόμενοι του θεάτρου απολαμβάνουν μια μέρα ξεκούρασης και ανανέωσης. Η θεωρεία των προλήψεων όμως λέει, πως αυτό συμβαίνει για να έχουν τα φαντάσματα του θεάτρου μια μέρα να χρησιμοποιήσουν ελεύθερα τη σκηνή. Έτσι μετά την –θεσμοθετημένα- αφιερωμένη μέρα τους ησυχάζουν και δεν ενοχλούν πλέον στις πρόβες.
10) Το φωτάκι για τα φαντάσματα
Σε συνδυασμό με την προηγούμενη πρόληψη, κάθε φορά που κλείνει κάποιος το θέατρο και φεύγει, πρέπει να θυμάται να αφήνει ένα φως αναμμένο για τα φαντάσματα. Το γεγονός λειτουργεί σε δύο εκδοχές. Έτσι λοιπόν τα φαντάσματα είτε θα τρομάξουν βλέποντας το φως και θα φύγουν, είτε θα μπορούν να δουν καλύτερα τον χώρο και δεν θα εξαγριωθούν. Η πρακτική του σημασία βέβαια έγκειται στο γεγονός πως πολύς κόσμος μπαινοβγαίνει διάφορες ώρες, κυρίως τις τελευταίες ημέρες προβών στο θέατρο, οπότε λόγω ατυχημάτων που έχουν συμβεί στο παρελθόν έχει πια καθιερωθεί η διαρκής ύπαρξη φωτός στη σκηνή κι ας μην φέγγει για χάρη των φαντασμάτων.
9) Αληθινά χρήματα σε πρόβα ή παράσταση
Μια χρηματική συναλλαγή επί σκηνής με πραγματικά χαρτονομίσματα και κέρματα θεωρείται από τις μεγαλύτερες γρουσουζιές στο θέατρο. Το πρόβλημα προέκυψε όταν κάποιοι φανατικοί χαρτοπαίκτες χαρακτήρισαν, λόγω του πάθους τους, άσχημα αυτή την πράξη. Από τότε τα ψεύτικα χαρτονομίσματα χρησιμοποιούνται περισσότερο στις παραστάσεις. Επιπλέον υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της κλοπής. Το ίδιο ισχύει και για τα αληθινά κοσμήματα.
8) Λουλούδια και δώρα δίνονται μετά την παράσταση
Δώρα από οικογένεια, φίλους και θαυμαστές απαγορεύονται πριν από την παράσταση. Είναι ένα σημάδι κακοτυχίας, το οποίο σχετίζεται με μια παλιά συνήθεια. Επειδή δεν υπήρχαν χρήματα για μεγάλα και ακριβά δώρα, οι θαυμαστές κάποτε προσέφεραν λουλούδια κλεμμένα από νεκροταφεία. Όταν το αντιλαμβάνονταν οι ηθοποιοί δεν μπορούσαν να συγκεντρωθούν στο ρόλο τους και η παράσταση πήγαινε πολύ άσχημα.
7) Λουλούδια νεκροταφείου για τον σκηνοθέτη
Σαν αντίδραση στην προηγούμενη πρόληψη δημιουργήθηκε η συνήθεια να δίνονται λουλούδια νεκροταφείου στον σκηνοθέτη αμέσως μετά την τελευταία παράσταση. Αυτή η μακάβρια πλην ευγενική κίνηση από θίασο και συντελεστές, συμβολίζει τον θάνατο των παραστάσεων.
6) Θέσπις
Θέσπις φαίνεται να είναι το πιο δημοφιλές φάντασμα του θεατρικού κόσμου. Για οτιδήποτε ανεξήγητο συμβαίνει στη θεατρική αίθουσα, το προνομιούχο φάντασμα του Θέσπη είναι το πρώτο που έρχεται στο μυαλό των ανθρώπων που είναι μάρτυρες των «μεταφυσικών» γεγονότων. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, ο Θέσπις είναι ο πρώτος άνθρωπος που ήρθε ως υποκριτής αντιμέτωπος με τον χορό του διθυράμβου. Έτσι για την θεατρική κοινότητα το φάντασμα του πρώτου ηθοποιού ίσως να προκαλεί περισσότερο φόβο από οποιοδήποτε άλλο.
5) Φτερά παγωνιού
Πολλοί είναι εκείνοι που έχουν διηγηθεί ιστορίες από ατυχείς παραστάσεις στις οποίες χρησιμοποιούνταν φτερά παγωνιού. Τεχνικές βλάβες, μπελάδες που βρήκαν τους ηθοποιούς αλλά και παραστάσεις που κατέβηκαν είναι μερικά από τα προβλήματα που έφεραν τα φτερά του πανέμορφου ζώου. Το μάτι που υπάρχει στο φτερό πιστεύεται πως συμβολίζει το διαβολικό μάτι. Έτσι αυτή η πρόληψη, μαζί με τις μαρτυρίες της, παίρνει μεγαλύτερη διάσταση!
4) Το μπλε, το κίτρινο και το πράσινο
Τρία χρώματα έφεραν μεγάλη αναστάτωση στον κύκλο του θεάτρου. Έτσι θεωρήθηκαν πολύ γρουσούζικα επί σκηνής. Κάποτε η μπλε χρωστική ουσία στα κοστούμια ήταν πολύ δαπανηρή για τη θεατρική παραγωγή. Έτσι οι θίασοι αποφάσισαν να ξεγελάσουν το κοινό βάφοντας με μπλε μπογιά ρούχα διαφορετικών χρωμάτων, αλλά μάταια. Αυτό οδήγησε στην αποφυγή του μπλε και την (απλή) μετατροπή του σε γρουσούζικο χρώμα.
Το πράσινο από την άλλη στις υπαίθριες παραστάσεις, όπου το χρώμα της βλάστησης επικρατούσε στο φόντο, δεν ήταν καθόλου ευδιάκριτο. Αποφεύχθηκε λοιπόν και η δική του χρήση κατά τον ίδιο τρόπο.
Τέλος, το κίτρινο εξορίστηκε πολύ νωρίς, κυρίως από παραστάσεις θρησκευτικού χαρακτήρα γιατί θεωρούνταν διαβολικό χρώμα! Ακόμα και σήμερα ψηφίζεται ως το χρώμα του μίσους. Ένα «μισητό» χρώμα λοιπόν, δεν θα μπορούσε να έχει θέση στη σκηνή.
3) Ο καθρέφτης στη σκηνή
Η θεωρία της κακής τύχης που φέρνει ο καθρέφτης επάνω στη σκηνή έρχεται παρέα με ένα σωρό πραγματικά προβλήματα. Εκτός του ότι είναι επίφοβο να σπάσει και να φέρει γρουσουζιά σε εκείνον που τον έσπασε αλλά και στο κτήριο του θεάτρου, με τις αντανακλάσεις που κάνει, μπορεί να φέρει σύγχυση στους θεατές και στους ηθοποιούς, με τους δεύτερους να αποσυγκεντρώνονται τόσο που να χάνουν τα λόγια τους, αλλά και να καταστρέφουν σημαντικές στιγμές της παράστασης.
2) «Σκατά» και «break a leg»
Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ακριβώς για ποιους λόγους το «καλή επιτυχία» θεωρήθηκε γρουσουζιά στον θεατρικό χώρο. Ωστόσο τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό αντικαταστάθηκε από αστείες εκφράσεις που προσφέρουν στην ευχή το στοιχείο της οικειότητας και της κωμικότητας που ίσως τελικά έχουν μεγάλη ανάγκη οι αγχωμένοι ηθοποιοί πριν την παράσταση.
Για την ελληνική εκδοχή «Σκατά», αν υπολογίσει κανείς τις κουτσουλιές των πουλιών, οι οποίες φέρνουν τύχη σε εκείνον που θα πέσουν, και τα περιττώματα σκύλων, που όποιος κατά λάθος πατήσει τα αποκαλεί γούρι, είναι μια λέξη που κατά πάσα πιθανότητα χρησιμοποιείται για να ξορκίσει την ενδεχόμενη αποτυχία της παράστασης.
Ωστόσο, ιστορικά είναι μία έκφραση που χρησιμοποιείται και σε άλλες χώρες, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία. Εκεί η ακριβής φράση είναι «Περισσότερα άλογα, περισσότερα σκατά»! Οι θεατές κατέφθαναν κάποτε στα θέατρα με τα άλογά τους, τα οποία άφηναν έξω από την πόρτα του θεάτρου. Τα άλογα με τη σειρά τους, φρόντιζαν να αφήνουν τα περιττώματά τους σε εμφανή σημεία. Η επιτυχία φυσικά θα προέκυπτε με την εμφάνιση όλο και περισσότερων θεατών. Συνεπώς, περισσότεροι θεατές = «περισσότερα άλογα, περισσότερα σκατά»!
Όσον αφορά στην αγγλική εκδοχή «break a leg» (σπάσε πόδι), το γεγονός ότι οι πολλές υποκλίσεις του ηθοποιού στο τέλος της παράστασης – οι οποίες δήλωναν και την αποδοχή του από το κοινό- θα καταπονούσαν τα πόδια του, ήταν ένα ισχυρό κίνητρο για να του πει κανείς τη φράση αυτή.
Επιπλέον, στις παραστάσεις της ελισαβετιανής εποχής όταν η παράσταση άρεσε, ο κόσμος μαζί με το χειροκρότημα σήκωνε την καρέκλα του και την χτυπούσε στο πάτωμα. Ανάλογα με τη δύναμη που θα έπεφτε η καρέκλα μπορεί να «έσπαγε το πόδι της»!
1) ΜΑΚΒΕΘ
Η πλέον δημοφιλής πρόληψη του θεάτρου είναι η εκείνη του Μάκβεθ. Ακόμα και η προφορά του ονόματος είναι απαγορευμένη εντός της θεατρικής αίθουσας, με εξαίρεση βέβαια την ώρα των προβών και των παραστάσεων του συγκεκριμένου έργου του Σαίξπηρ. Κατά τα άλλα μπορεί εύκολα και ακίνδυνα να αντικατασταθεί με όλες τις παρακάτω εναλλακτικές φράσεις που χρησιμοποιούνται ήδη για χρόνια από ηθοποιούς και σκηνοθέτες: Ο «Σκωτσέζος Βασιλιάς», το «Σκωτσέζικο έργο» , ο « κύριος Μ.», η « λέξη από ΜΙ», ο «Μάκμπι» κ.α..
Ο «Σκωτσέζος βασιλιάς» λοιπόν, είναι ένα έργο που αναφέρεται σε μάγισσες, ξόρκια, προφητείες και κακή τύχη. Όταν ο Σαίξπηρ έγραψε το κείμενο, συμπεριέλαβε σε αυτό ακριβείς φράσεις από ξόρκια «μαγισσών» της εποχής. Λέγεται λοιπόν πως εκείνες καταράστηκαν το έργο με αποτέλεσμα να υπάρχουν διάφορα ανεξήγητα και κακότυχα περιστατικά κατά τη διάρκεια προβών και παραστάσεών του.
Ο Κονσταντίν Στανισλάφσκι και ο Τσάρλτον Ίστον επιβεβαίωσαν ότι αντιμετώπισαν αναποδιές σε ανεβάσματα του έργου. Στις μέρες μας εξαφανίζονται ή σπάνε μυστηριωδώς σκηνικά αντικείμενα, οι ηθοποιοί χάνουν τα λόγια τους και ένα σωρό τεχνικά προβλήματα δυσκολεύουν τη διεξαγωγή των παραστάσεων. Είναι αρκετοί εκείνοι που πιστεύουν ότι ο τίτλος του έργου είναι όντως στοιχειωμένος. Αυτό τους οδηγεί στο να αφήνουν την «κακιά» λέξη στην είσοδο του θεάτρου. Κι αν κάποιος καταλάθος προφέρει τη «λέξη από ΜΙ» θα πρέπει γρήγορα να απαγγείλει στίχους από τον «Άμλετ» ή τον «Έμπορο της Βενετίας» που θεωρείται πολύ τυχερό έργο για να αντιστρέψει την κακοτυχία και να ξορκίσει το κακό!
Κάνοντας μια βόλτα στο διαδίκτυο, είδαμε αρκετές διηγήσεις ιστοριών που ξεκίνησαν από την προφορά της λέξης Μάκβεθ επί σκηνής. Τώρα, αν ευθύνεται η κατάρα των μαγισσών ή το ταμπού που υπάρχει γύρω από το όνομα και φέρνει σύγχυση στον κόσμο του θεάτρου είναι στην κρίση σας!
Το άρθρο αυτό αποτελεί οδηγό αλλά και «ξόρκι» ενάντια στην κακοτυχία. Ευχόμαστε πολλά «σκατά» σε όλους και περιμένουμε με αγωνία τη φετινή θεατρική σοδειά. Κι αν ακόμα φορέσατε στην πρωταγωνίστρια κίτρινο ή ξεχάσατε να αλλάξετε το εξώφυλλο της Βίβλου εμείς θα είμαστε εκεί για να δούμε την παράστασή σας. Εκτός βέβαια, αν είναι ο Μάκβεθ!
Της Ευάνθης Αθανασιάδη, all4fun.gr