«Ο ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ» | ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Σάββατο, 25/02/2023 18:10
Ο Ερίκ Εμμανουέλ Σμιτ, βαθιά ανθρωπιστής, κατορθώνει με ακρίβεια να αναδεικνύει κάθε πτυχή της σκοτεινής ανθρώπινης φύσης και στο τέλος να αποκαλύπτει την πιο φωτεινή, την πιο αληθινή της πλευρά. Το θεατρικό του έργο «O ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ» διαθέτει πάθος και σεβασμό, συνδυάζοντας αληθινά γεγονότα με μυθοπλαστικά πρόσωπα.
Αν και αναφέρεται στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, στους Ναζί και στους Εβραίους, δεν πρόκειται για αμιγώς πολιτικό έργο. Ο συγγραφέας στην προσπάθειά του να συνομιλήσει με τον Θεό, βάζει -σε επίπεδο μυθοπλασίας- τον Φρόιντ να συναντηθεί μαζί του. Έτσι, δημιουργείται ένα γοητευτικό παιχνίδι μεταξύ τους, με την αμφιβολία σε πρώτο πλάνο. Γιατί, από τη στιγμή που θέλεις να ανοίξεις διάλογο με τον ίδιο τον Θεό, ποιος θα μπορούσε να είναι καλύτερος συνομιλητής του από έναν άθεο με τρανταχτά επιχειρήματα, που αφιέρωσε, μάλιστα, τη ζωή του στο να μυήσει τους ανθρώπους στον αθεϊσμό;
Βιέννη 1938. Οι Ναζί εισβάλλουν στην Αυστρία και καταδιώκουν τους Εβραίους. Ο Σίγκμουντ Φρόιντ αρνείται να εγκαταλείψει τη χώρα. Όμως, εκείνο το βράδυ, πράκτορες της Γκεστάπο συλλαμβάνουν την κόρη του, Άννα, για ανάκριση. Ο γηραιός και άρρωστος Φρόιντ παραμένει μόνος και απεγνωσμένος, όταν ξαφνικά ένας ξένος μπαίνει από το παράθυρο. Ποιος είναι; Ένας φρενοβλαβής; Ένας μάγος; Είναι απλώς ένα όνειρο; Είναι η ενσάρκωση της αντίληψής μας για το υποσυνείδητο του Φρόιντ; Ή μήπως είναι, όπως ο ίδιος ισχυρίζεται, ο Θεός προσωποποιημένος; Ανάμεσα στον ηλικιωμένο επιστήμονα που πιστεύει μόνο ό,τι βλέπει και στον επισκέπτη με τον κομψό, πνευματώδη χαρακτήρα αναπτύσσεται ένας παράξενος διάλογος.
Η γραφή του έργου είναι απλή και ποιητική, με προβληματισμούς που εύκολα μπορούν να καθρεφτιστούν στους προβληματισμούς του κάθε ανθρώπου. Αναφέρεται σε μια μυστηριώδη στιγμή της ζωής του πατέρα της ψυχανάλυσης, Ζίγκμουντ Φρόιντ, ο οποίος βρίσκεται σε δεινή θέση και θέλει να πιστέψει σε κάτι ανώτερο από εκείνον. Κι ενώ τοποθετείται χρονολογικά σε μια συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία, είναι βαθιά αλληγορική διαχρονική συνθήκη γιατί στο πρόσωπο των Ναζί σκιαγραφείται κάθε είδους απολυταρχισμός και ρατσισμός, και στο πρόσωπο των Εβραίων, όλες οι ομάδες ανθρώπων που βάλλονται: ομοφυλόφιλοι, μαύροι, Ρομά, γυναίκες κτλ. Ο πυρήνας του έργου, επομένως, είναι ο ίδιος ο άνθρωπος -κι έτσι προκύπτουν πολλά φιλοσοφικά ερωτήματα, όπως η φύση της συνείδησης και των αισθήσεων, η θέση του ανθρώπου στον κόσμο, η αιτία του κακού, η σύγκρουση μεταξύ λογικής και διαίσθησης κ.α.
Η σκηνοθετική προσέγγιση του Σωτήρη Τσαφούλια, στην πολύ καλή μετάφραση του ίδιου και του Αντώνη Γαλέου, συνθέτει όλα τα επίπεδα του κειμένου: το ρεαλιστικό, το ονειρικό, το ποιητικό, το πολιτικό, το ψυχαναλυτικό. Πιάνει γερά το νήμα του τόσο έντονου σε συναισθήματα και αντιπαραθέσεις, ιδέες και αναζητήσεις, έργου και το αποδίδει καίρια μέχρι τέλους. Μία σκηνοθεσία στέρεη, με βάθος και πινελιές μεταφυσικού στοιχείου, καθ' όλα ισορροπημένη στη θεατρική σκηνή του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης».
Ο Μάνος Βακούσης υφαίνει δεξιοτεχνικά τον παράξενο «Επισκέπτη» με υποκριτική ακμαιότητα και ευφράδεια. Ενσαρκώνει ευέλικτα και πηγαία το πλάσμα που ζει μέσα μας, φωτίζοντας υπέροχους δρόμους, σε αυτούς που δεν αμφιβάλλουν για την ύπαρξή του.
Ο Φώτης Θωμαΐδης ερμηνεύει τον «Φρόιντ», έναν ρόλο πρόκληση, με συνείδηση και πειστικότητα. Και είναι απολαυστικός στη συνύπαρξή του με το θείο.
Η Μαρία Παπαλάμπρου σκιαγραφεί τη δυναμική «Άννα» με συνέπεια.
Ο Δημήτρης Παπαδάτος κινείται επιδέξια ως «Αξιωματικός». Είναι εκείνος που εκπροσωπεί το απόλυτο κακό, αλλά δεν παύει να είναι και άνθρωπος με σπόρους αμφιβολίας.
Τα ενδεικτικά σκηνικά και κοστούμια της Πολυτίμης Μαχαίρα, η μουσική του Θοδωρή Οικονόμου και οι υπαινικτικοί φωτισμοί των Σωτήρη Τσαφούλια και Έλενας Πετροπούλου αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της σφιχτοδεμένης γεωμετρίας του έργου.
«Ο ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ, μια γόνιμη δουλειά που ψυχαγωγεί και προβληματίζει με ευρηματικό και δημιουργικό τρόπο.