HIMMELWEG - ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Τετάρτη, 10/07/2019 17:38
Το έργο Himmelweg (Ο Δρόμος για τον Ουρανό) του Ισπανού Χουάν Μαγιόργκα (Juan Antonio Mayorga Ruano) σκηνοθέτησε στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών η Έλενα Καρακούλη. Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 2005 και παίρνει αφορμή από ένα πραγματικό γεγονός που έλαβε χώρα το 1944, την επίσκεψη δηλαδή ενός απεσταλμένου του Ερυθρού Σταυρού, του Μορίς Ροσέλ, στο "πρότυπο" στρατόπεδο συγκέντρωσης Εβραίων του Τερεζίενσταντ (κοντά στην Πράγα), το οποίο οι Γερμανοί χρησιμοποιούσαν ως προθάλαμο του Άουσβιτς. Η Γερμανική κυβέρνηση στήνει έντεχνα μια απόλυτα πλαστή εικόνα του στρατοπέδου αυτού στον επισκέπτη, με τους κρατούμενους να δείχνουν πως ζουν "σχεδόν" φυσιολογικά, εγείροντας μόνο κάποιες ενδόμυχες υποψίες ότι κάτι μπορεί να μην πηγαίνει καλά. Η εξαπάτηση του απεσταλμένου από το Διοικητή, τους υπασπιστές του και τους Εβραίους που αυτοί έχουν δασκαλέψει στέφεται από σχεδόν απόλυτη επιτυχία και η αναφορά θα "καθησυχάσει" τους ανησυχούντες συμμάχους. Τη μετάφραση υπογράφει η Μαρία Χατζηεμμανουήλ και διατηρεί στο ακέραιο όλη τη σαφήνεια και την καθαρότητα των νοημάτων του αρχικού κειμένου.
Η Έλενα Καρακούλη σκηνοθετεί την παράσταση συνδυάζοντας το λόγο με την εικόνα, ώστε να αναδείξει τα πραγματικά περιστατικά, το μέγεθος της εξαπάτησης την οποία μπορεί να υποστεί ο άνθρωπος, αλλά και τη διαχρονικότητα των μηνυμάτων του κειμένου. Η άνοδος του φασισμού στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια δεν περνά από κανένα μας απαρατήρητη και το έργο λειτουργεί σα μία αφορμή αφύπνισης του κοινού του και προειδοποίησης για το μέλλον. Ο παραλογισμός των φημών έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τη φαινομενική κανονικότητα της πραγματικότητας, χωρίς να κρύβεται η υφέρπουσα υποψία του ψέματος. Το θεατρικό παιχνίδι είναι έντονο κατά τη ροή της παράστασης και προκαλεί ακόμα και γέλιο στο κοινό, ένα γέλιο που δεν μπορεί να κρύβει μια πικρία γνωρίζοντας την αλήθεια. Η σκηνοθέτις δε μας κουνάει το δάχτυλο, αλλά επιχειρεί να μας προβληματίσει, να μην αφήσει τη συνείδησή μας σε ύπνωση και να μας θυμίσει ότι η ιστορία κάνει κύκλους κι επαναλαμβάνεται με ανατριχιαστική ακρίβεια. Μας κλείνει το μάτι και προειδοποιεί, αφήνοντας ελεύθερη τη σκέψη και τη φαντασία μας να διερευνήσει τη βία, την εξαπάτηση, την αδυναμία του ανθρώπου να δει την αλήθεια και τους κινδύνους που διατρέχει η κοινωνία του σήμερα από τη αναβίωση του ναζισμού.
Ο Θανάσης Δήμου στο ρόλο του απεσταλμένου του Ερυθρού Σταυρού είναι αυθεντικός στην αποτύπωση όλης της ανυποψίαστης αφέλειας στην οποία είναι βυθισμένος ο χαρακτήρας του. Κάποιες δεύτερες σκέψεις υπάρχουν πάντα, αλλά αρνείται να μην πιστεύει στα μάτια του και μάλλον συμβιβάζεται να με το να μην προχωρήσει σε πιο ενδελεχή έρευνα. Προσπαθεί με έκδηλη αγωνία να αποκαταστήσει την ηρεμία του και να αποποιηθεί των όποιων ευθυνών του, δημιουργώντας έναν ήρωα που παραπέμπει σε "ανθρωπάκι", που φάνηκε να επωμίζεται ένα βάρος που δεν μπορούσε να σηκώσει.
Ο Νίκος Ψαρράς ερμηνεύει το Γερμανό διοικητή του στρατοπέδου, με τη χαρακτηριστική άνεση του αλαζόνα εκπροσώπου της Άριας φυλής. Σίγουρος για τον εαυτό του, με κάποιες εμμονές και ελάχιστα ψήγματα ευαισθησίας, αποτελεί μια εξαιρετική ενσάρκωση του αληθινού προσώπου που κρύβεται από ένα έντεχνα υποκριτικό προσωπείο. Είναι τρομερά ευέλικτος μεταξύ της κρυμμένης σκληρότητας του αντιπαθούς ναζιστή διοικητή, αλλά και του συμπαθούς Γερμανού που προσπαθεί να φανεί ευγενής, υπηρέτης του καλού και να αποκαταστήσει την "αλήθεια".
Ο Δημήτρης Παπανικολάου είναι ο Γκόντφριντ, ο υπασπιστής του Διοικητή, ο οποίος δημιουργεί μια διαυγέστατη εικόνα του πόσο λεπτά μπορεί να είναι τα όρια μεταξύ θύτη και θύματος. Από τον κακοποιημένο και ψυχολογικά "ρημαγμένο" Εβραίο, σε κάποια στιγμή δίνει την αίσθηση της ταύτισής του με το Γερμανό βασανιστή του, με το φόβο και την αγωνία να συνυπάρχουν με την αυταπάτη της ελάχιστης εξουσίας.
Ο Ηλίας Ανδρέου και η Μελισσάνθη Ρεγκούκου έχουν μικρή, αλλά ουσιαστική συμμετοχή, μια σιωπηλή αλλά ουσιαστικά τόσο ηχηρή υπενθύμιση ότι οι θηριωδίες ανέκαθεν είχαν σα θύματα ανθρώπους κοινούς, συνηθισμένους, της διπλανής πόρτας, που θα μπορούσαμε να ήμασταν κι εμείς οι ίδιοι σε άλλες εποχές.
Η μικρή Έλλη Παπανικολάου με την υπέροχα αισθαντική παιδική φωνή της, τραγουδά σπαρακτικά ένα νανούρισμα, που γίνεται ένας δραματικός επικήδειος για όλους αυτούς που χάθηκαν.
Στο βίντεο της παράστασης συμμετείχαν εθελοντικά η Κίττυ Παϊταζόγλου, ο Άρης Αλεξόπουλος, ο Σωτήρης Αναστασίου, ο Παντελής Βαλλιάνος, ο Κωνσταντίνος Δημοσθένους, ο Οδυσσέας Δημοσθένους, ο Γιώργος Κόκκωνας, η Κατερίνα Λαζοπούλου, ο Βαγγέλης Λυκούδης, ο Μάνος Λιγνός, ο Στέλιος Μπάραμπας, η Ηρώ Οικονομοπούλου, ο Κοσμάς Σιώτας, ο Γαβριήλ Τομπαλίδης, ο Θοδωρής Τομπαλίδης, ο Αλέξης Τσακαλάκος, η Ισαβέλλα Τσακαλία, η Άσπα Τσαουσάκη, ο Αντώνης Φαναρτζής, ο Νίκος Φλεβάρης, ο Έκτορας Χόφμαν και ο Πάνος Ψαρράς.
Τη σκηνική επιμέλεια του χώρου είχε η Εύα Νάθενα με τις παλιές βαλίτσες να γίνονται λειτουργικό κομμάτι της παράστασης, τα κοστούμια της Εβελίνας Δαρζέντα ήταν ενδεικτικά των ηρώων που έντυσαν και η μουσική της Violet Louise υπογράμμισε τις εντάσεις της πλοκής και αποτέλεσε ένα αισθαντικό soundtrack που μας ταξίδεψε στις εικόνες που ήθελε να (ανα)πλάσει η σκηνοθέτιδα.
Τα πολύ καλά video του Άγγελου Παπαδόπουλου ενσωματώθηκαν τόσο στο σώμα, όσο και στο πνεύμα της παράστασης και αποτέλεσαν ενεργό κύτταρό της.
Η κίνηση της Φαίδρας Σούτου απέδωσε σωστά την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στο "πρότυπο" στρατόπεδο-χωριό, δεν είχε τίποτα περιττό και ήταν μελετημένη στη λεπτομέρεια.
Οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου δημιούργησαν ατμόσφαιρα που υποστήριξε δημιουργικά το λόγο.
Συμπερασματικά, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών, παρακολούθησα μια παράσταση που βασίστηκε σε μια πραγματική ιστορία, με τη σκηνοθεσία να φωτίζει επαρκώς τη διαχρονικότητά της και να επενδύει στην αφύπνιση της σκέψης του θεατή. Λιτή, ουσιαστική, ακολούθησε πιστά τη γραμμή του κειμένου και ανέδειξε την ουσία και τα μηνύματά του. Η σωστή χρήση του video και οι εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών συνετέλεσαν ώστε το εγχείρημα αυτό να είναι ένα από τα καλύτερα του φετινού Φεστιβάλ και να ελπίζω σε επανάληψή του σε κάποια χειμερινή θεατρική αίθουσα.