ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ, ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Τρίτη, 25/08/2015 18:08
Με την τραγωδία του Αισχύλου, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στο Θέατρο της Δωδώνης, συμμετείχε ο Κώστας Φιλίππογλου στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου. Μέρος της τριλογίας του Ελευσίνιου τραγικού ποιητή με τίτλο "Προμηθέας", δεύτερο στη σειρά και μόνο σωζόμενο, αφηγείται τις περιπέτειες του Τιτάνα Προμηθέα, μετά την πρωτοβουλία του να δώσει τη φωτιά (και συνακόλουθα τον πολιτισμό) στους ανθρώπους, αντίθετα με τα κελεύσματα του Δία, του πατέρα των Θεών. Κατ' εντολήν του Δία, ο Ήφαιστος αλυσοδένει τον Προμηθέα σε ένα βράχο στα πέρατα του κόσμου για τιμωρία και εκεί θα δεχθεί την επίσκεψη του Ωκεανού, της Ιούς και του Ερμή. Ο πρώτος θα συμβουλεύσει τον Προμηθέα να μην καθυβρίζει το Δία και να συμβιβαστεί μαζί του, η Ιώ διηγείται την ερωτική της περιπέτεια με το Δία και την οργή της Ήρας και ο Ερμής ως εκπρόσωπος της εξουσίας παραδίδει το τελεσίγραφο του Δία.
Ο ήρωας του Αισχύλου θα αποπέμψει τον πρώτο, θα συμπάσχει με την Ιώ και θα εξευτελίσει τον Ερμή. Μη υποχωρώντας, θυσιάζει τον εαυτό του, αλλά ελπίζει ότι το παράλογο και ωμό πρόσωπο της εξουσίας δε θα θριαμβεύσει για πολύ. Οι αντιθέσεις μεταξύ εξουσίας και υποταγής, θεού και ανθρώπου, δικαίου και αδίκου, παραλογισμού και λογικής και η σύγκρουση με το πεπρωμένο μας που αυτές μπορούν να προκαλέσουν, αποτελούν την κεντρική προβληματική αυτού του πολιτικού και συνάμα φιλοσοφικού έργου.
Ο Γιώργος Μπλάνας έδωσε μια νέα μετάφραση με ροή, ρυθμό, συνέχεια και καθαρότητα, που αποτέλεσε μια δυνατή βάση για το περαιτέρω χτίσιμο της παράστασης.
Ο Κώστας Φιλίππογλου ανέλαβε τη σκηνοθετική μπαγκέτα του εγχειρήματος, το οποίο βασίστηκε στο γεγονός της τιμωρίας του Προμηθέα, για να ξετυλίξει όλο το μίτο της προβληματικής του Αισχύλου και κατά προέκταση του μέσου ανθρώπου. Γνωρίζοντας τη βαθιά και ουσιαστική ενδοσκόπηση του ποιητή, ο σκηνοθέτης χρησιμοποίησε τον οξύ λόγο σαν εφαλτήριο, τον ανέπτυξε άλλοτε με γρηγορότερο και άλλοτε με πιο αργό ρυθμό, αλλά πρόσθεσε και κάποιες μικρές χιουμοριστικές πινελιές - ανάσες που κρατούν ψηλά την ψυχολογία του θεατή και δίνουν μια ευκαιρία ανασυγκρότησης της σκέψης του. Φυσικά παρακολουθώντας κανείς θέατρο περιμένει και το οπτικό συμπλήρωμα του λόγου που ακούει, ώστε να ολοκληρωθεί η κάθε εικόνα στο μυαλό του και να ταξινομηθεί. Η αισθητική των περισσότερων εικόνων που έπλασε ο σκηνοθέτης διέπονταν από υψηλή αισθητική και συμμετρία. Η διαγώνια τοποθέτηση των καθήμενων κοριτσιών του χορού, δίπλα στις παρόμοιας διάταξης καρέκλες και η αντίθετης κλίσης κεκλιμένες φιγούρες της τεράστιας μαριονέτας και του ηθοποιού Προμηθέα, πάνω στο βράχο της τιμωρίας, αποτέλεσαν ίσως τα χαρακτηριστικότερα και πιο εμπνευσμένα δείγματα αυτής της αισθητικής.
Από την άλλη πλευρά, αρνητική εντύπωση στα πλαίσια της ίδιας αισθητικής μου έκανε η συχνά άναρχη κίνηση του χορού στη σκηνή και η υπερβολή ή ένα είδος εύκολου εντυπωσιασμού που ανέδιδε αυτή η κίνηση.
Ερωτηματικό για μένα παραμένει η επιλογή της Μαρλένε Καμίνσκι στο ρόλο της Ιούς, η οποία με τα σπαστά ελληνικά της ή τους γερμανικούς στίχους που απήγγειλε, δημιούργησε ρωγμές στη λεκτική ροή και ισορροπία της παράστασης και αποσυντόνισε τους θεατές. Ο γενικότερος ρυθμός δεν απέφυγε μια μικρή κοιλιά προς τη μέση της, κυρίως λόγω της φύσης του κειμένου, αλλά και της έλλειψης συντονισμού μεταξύ κίνησης (κυρίως του χορού) και λόγου. Τέλος, κάποιες μικρές υπερβολές και κορώνες στο λόγο και στην έκφρασή του, καθώς και μικρά μπερδέματα σε ατάκες μπορεί να υπήρξαν, αλλά δεν έπαιξαν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο και οι ηθοποιοί, καθένας με το προσωπικό του ύφος και τόνο, διατήρησαν μια ηρεμία και μια συνέχεια, συντονίστηκαν με τη σκηνική οικονομία της παράστασης και έδωσαν ένα χαρακτήρα ομαδικότητας στην όλη δουλειά, συμβάλλοντας στην εσωτερική της συνοχή.
Ο Τάσος Νούσιας ανέλαβε το ρόλο-πρόκληση του Προμηθέα και ανταποκρίθηκε με ακρίβεια, σοβαρότητα και μέτρο στις απαιτήσεις του. Με εξαιρετική άρθρωση, λιτός και δωρικός στην έκφραση του προσώπου και την κίνησή του, υπήρξαν σκηνές που ο λόγος του θύμισε έμμετρη απαγγελία. Και δεν παρασύρθηκε από ένα ναρκισσισμό που ελλοχεύει στο ρόλο, αλλά τον ερμήνευσε με αμεσότητα και σαφήνεια.
Ο Γεράσιμος Γεννατάς στους ρόλους του Ήφαιστου και του Ωκεανού, δεν απέφυγε κάποιες ευκολίες και υπερβολές κυρίως στις πιο ελαφρές του σκηνές, ενώ τις πιο δραματικές του τις αντιμετώπισε σαν πρόκληση και μπήκε βαθύτερα στην ουσία και τη σημειολογία τους. Δεν ξεπέρασε σε καμία σκηνή τα εσκαμένα, απλά ο χαρακτήρας του είχε κάποιες διακυμάνσεις.
Ο Δημήτρης Κουρούμπαλης έπαιξε το Κράτος και τον Ερμή και στον πρώτο θα μπορούσε να εμπλουτίσει την ερμηνεία του με μία υποβόσκουσα ειρωνεία, δίνοντάς του και μια άλλη διάσταση. Στο δεύτερο βρήκε ακόμα περισσότερο τα πατήματά του, απλά σε κάποιες σκηνές ένιωσα το λόγο του να προτρέχει, λιγάκι, της κίνησής του και του γενικότερου ρυθμού του έργου.
Για τη Μαρλένε Καμίνσκι και το χαρακτήρα της Ιούς αναφέρθηκα και πρωτύτερα. Παρότι δεν υστέρησε σε σκηνική παρουσία, μπέρδεψε και αποσυντόνισε το θεατή, κάνοντας την επιλογή της μάλλον άστοχη.
Η Κατερίνα Λούρα σαν Α' κορυφαία του Χορού και η Ίριδα Μάρα σα Β' κορυφαία είχαν φωνητικά παλμό και τη δέουσα ένταση που απαιτούσε ο ρόλος τους. Αλλά δεν ένιωσα να ηγούνται σκηνικά του χορού με την ίδια πυγμή και θέληση, απλά μάλλον συγχρωτίζονταν και μπλέκονταν μαζί του.
Δέσποινα Λαγουδάκη, Χριστίνα Μπίτου, Βιβή Μπουτάτη, Πηνελόπη Μωρούτ και Νατάσα Σαραντοπούλου σα μέλη του Χορού, έπαιξαν ενεργό και σημαντικό ρόλο στην γενικότερη αισθητική της παράστασης, αλλά η χορική τους κίνηση δε μου φάνηκε επαρκής και αρμονική με το κείμενο σε αρκετές σκηνές.
Το λιτό και πολυλειτουργικό σκηνικό του Κέννυ ΜακΛέλλαν, ήταν απόλυτα προσαρμοσμένο στο χαρακτήρα και το όραμα που έδειξε να έχει για την παράσταση ο σκηνοθέτης.
Τα κοστούμια του ίδιου είχαν μια κάποια υπερβολικότητα και υπήρξαν σκηνές που έδειχναν βαριά και παράταιρα.
Η μουσική των Lost Bodies ήταν ένα εξαιρετικό soundtrack, που έβγαλε μελωδία και συναίσθημα και "έντυσε" σχεδόν ιδανικά την παράσταση.
Η κίνηση της Φρόσως Κορρού, ενώ έδειξε ότι ήταν ενταγμένη στο γενικό πνεύμα του έργου, είχε μια αναρχία και κάποιες δυστοκίες στα χορικά της σημεία.
Οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου καίριοι, δεν έχασαν στιγμή τους χαρακτήρες, φωτίζοντάς τους υποδειγματικά.
Συμπερασματικά, ο ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ του Κώστα Φιλίππογλου, εντάσσεται στις καλές παραστάσεις του φετινού θεατρικού καλοκαιριού. Η εξαιρετική ερμηνεία στον ομώνυμο ρόλο, η ομαδικότητα που αποπνέει η όλη προσπάθεια και μια προσωπική συμμετρία και αισθητική που πάντα χαρακτηρίζουν τις παραστάσεις του συγκεκριμένου σκηνοθέτη, πιστώνονται στα θετικά του εγχειρήματος. Κάποιες όμως αστοχίες στο ρυθμό και τις ισορροπίες του έργου, η έλλειψη αρμονίας λόγου και κίνησης και η επιλογή της Ιούς, συνετέλεσαν ώστε να της λείψει το φυτίλι που θα πυροδοτούσε την έκρηξη απογειώνοντας την και κατατάσσοντάς την στα θεατρικά γεγονότα.