«ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ» | ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Κυριακή, 27/03/2022 17:07
Το «Μεταμόρφωση», του Franz Kafka. αποτελεί ιδιοφυή αλληγορική σύλληψη, πολλαπλών συμβολισμών, που το καθιστούν διαχρονικό και τραγικά επίκαιρο. Ο συγγραφέας σκιαγραφεί τις προσωπικές, οικογενειακές και κοινωνικές πληγές που επιφέρει ο δυτικός, καπιταλιστικός τρόπος ζωής στον άνθρωπο, το παράλογο της εξουσίας, τις νόρμες πειθαρχίας και τιμωρίας σε καθετί μη «κανονικό».
Τα πάντα είναι εκκωφαντικά και κραυγαλέα στη συγκεκριμένη νουβέλα. Πρόκειται για την «παράξενη» ιστορία του Γκρέγκορ Σάμσα. Ο νεαρός υπάλληλος ξυπνάει ένα πρωί και είναι μεταμορφωμένος σε σκαθάρι. Ξαφνικά, αδυνατεί να σηκωθεί από το κρεβάτι του και να ετοιμαστεί για τη δουλειά του. Ο ίδιος, αρχικά, αντιμετωπίζει αυτήν την αποκρουστική αλλαγή, ως απότοκο της κουραστικής και αδιέξοδης ρουτίνας που είχε ως πλασιέ τα τελευταία δέκα χρόνια, χωρίς καθόλου προσωπική ζωή. Είχε επωμιστεί εξ ολοκλήρου τα οικονομικά βάρη της οικογένειάς του, όσο ζούσε με ανθρώπινη μορφή. Πλέον, είναι ανήμπορος και «άχρηστος» τόσο για το οικογενειακό του περιβάλλον όσο και για τον κοινωνικό περίγυρο. Νιώθει μόνος, απομονωμένος, εξασθενημένος, ψυχοσωματικά πληγωμένος και βιώνει απροκάλυπτα την απόρριψη και την κακοποίηση από τα πιο αγαπημένα του πρόσωπα. Στην οικογενειακή «πληγή», έρχεται να προστεθεί άλλη μία, αυτή της απόρριψης από την οικογένειά του μετά την παραμόρφωσή του. Τους απωθεί τελείως η όψη του, τους αηδιάζει εντελώς η μορφή του, μια χαμένη υπόθεση για αυτούς.
Η ανθρώπινη εργαλειοποίηση, η έλλειψη ατομικής ελευθερίας, η απάθεια, η βίαιη συμπεριφορά, η εκμετάλλευση του ισχυρού προς τον ανίσχυρο, ο εγκλεισμός, η μοναξιά, η ψυχική φθορά είναι μερικές δυσάρεστες αλήθειες που προκύπτουν από το έργο.
Μέσα από την αλληγορία, φαίνεται η προσπάθεια του ανθρώπου να απαλλαγεί από ένα βαρύ φορτίο ευθυνών, να δραπετεύσει από την ακούσια φυλακή του, αλλά τελικά εκμηδενίζεται, σχεδόν αφανίζεται. Γιατί όταν παύει κάποιος να είναι χρήσιμος και παραγωγικός, τότε θεωρείται φύρα σε όλους τους τομείς. Και οι έννοιες όπως αγάπη, φροντίδα, σεβασμός, ενσυναίσθηση, αλληλεγγύη παύουν να θεωρούνται δεδομένες. Όλοι γυρνούν την πλάτη τους σε ό,τι δεν αρμόζει στην «κανονικότητα».
Ο σκηνοθέτης Τάσος Σαγρής μας εισάγει, σχεδόν ακαριαία, στο καφκικό σύμπαν με μια κινηματογραφική αισθητική από τον πρώτο κιόλας ρυθμό. Τα έντονα visuals (Άλκηστις Καφετζή, Kipseli Film Coop, Void Optical Art Laboratory, Μίλτος Αρβανιτάκη) και οι εκκωφαντικές μουσικές των «Whodoes», συμβάλλουν καθοριστικά σε έναν δαιμονισμένο ρυθμό, όπου ο φόβος, η αγωνία, ο τρόμος και η έκπληξη είναι το «εισιτήριο» του θεατή για μία θεατρική συνθήκη – εμπειρία μόλις 65 λεπτών. Ετερόκλητες κινήσεις συνυπάρχουν και επικοινωνούν. Σώματα παλλόμενα υποταγμένα στη γλώσσα του Κάφκα με τους εύστοχους φωτισμούς, του Γιώργου Παπανδρικόπουλου, να οριοθετούν τη δράση τους. Ένα υπαρξιακό ταξίδι με διαβολεμένη ακρίβεια, δραματουργική ευφυία, γνώση που συγκλονίζει και εκτινάσσει τη δραματικότητα στα ύψη. Γιατί θέλει, όντως, καλλιτεχνική μαγκιά να αναδείξεις την ουσία και τους χυμούς ενός αλληγορικού έργου, τόσο άμεσα και συμπυκνωμένα, χωρίς να πέσεις στην παγίδα του εύκολου εντυπωσιασμού. Και ναι, μας εξιτάρει το γεγονός ότι ο ήρωας είναι γένους θηλυκού, Εύκολο θύμα και θήραμα, στον βωμό της πατριαρχικής και καπιταλιστικής εξουσίας. Μιας εξουσίας που διακριτά αποτυπώνεται πίσω από τις μάσκες που φορούν οι μοναδικοί άνδρες – δυνάστες του έργου.
Πέντε ερμηνείες στηρίζουν και δικαιώνουν τις προθέσεις του σκηνοθέτη, σε μια παράσταση άρτια δομημένη από την αρχή μέχρι το φινάλε. Και οι πέντε ηθοποιοί είναι λιτοί, χωρίς λυρικές εξάρσεις και πομπώδεις εκφράσεις, με λόγο και κίνηση σε πλήρη αρμονία.
Η Σίσσυ Δουτσίου στον πρωταγωνιστικό ρόλο, αποκαλυπτική, εκπέμπει αλήθεια, δύναμη ψυχής και αποστομωτική ειλικρίνεια σε μία ερμηνεία άθλο.
Ο Συμεών Τσακίρης, υποκριτικά ακριβής, στον ρόλο του σκληρού και άτεγκτου «Πατέρα», ο οποίος σκοτώνει καθημερινά ό,τι είναι εμπόδιο στην προσωπική του «κανονικότητα».
Η Στέβη Φόρτωμα επωμίζεται, μεστά, το φορτίο της τραγικής «Μητέρας» και συγκινεί.
Ο Θωμάς Χαβιανίδης ενσαρκώνει με σθένος τον αμείλικτο «Προϊστάμενο», πίσω από το προσωπείο της αδίστακτης εξουσίας, δίχως ίχνος ενσυναίσθησης και κατανόησης.
Η Λουκία Ανάγνου σκιαγραφεί, αδρά, την «Αδερφή», που την καθιστούν «άβουλο» πλάσμα στην ιστορία, ώστε να υποτάσσεται κι αυτή με τη σειρά της, αδιαμαρτύρητα στην μοίρα της.
Ο Κάφκα εντάσσει εύστοχα το παράλογο στοιχείο στον ρεαλισμό της καθημερινότητας και δημιουργεί την προσωπική του εκδοχή της πραγματικότητας. Οδηγεί τα πρόσωπα, σταδιακά, στην απόλυτη κατάρρευση, αφήνοντας ανοιχτές όλες τις πληγές τους. Μαζί και τις δικές μας. Γιατί η Μεταμόρφωση παρέχει την έσχατη ελπίδα διαφυγής από το δεσμωτήριο, στο οποίο ο ίδιος ο άνθρωπος έχει καταδικάσει τον εαυτό του. Και η παράσταση στο θέατρο «ΠΟΡΤΑ» θα μας στοιχειώνει για πολύ καιρό.