«Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΙΒΑΝ ΙΛΙΤΣ» | ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Παρασκευή, 04/04/2025 10:10
Οι site specific παραστάσεις ολοένα πληθαίνουν και χαίρουν εκτίμησης από το κοινό. Πότε σε ναούς, σε μουσεία και σε πολιτιστικούς χώρους, άλλοτε σε φυλακές, σε μέσα μεταφοράς και σε οικίες προσφέρουν το λεγόμενο αίσθημα της θεατρικής εγγύτητας. Εκεί όπου γίνεσαι μέρος της συνθήκης, εκεί όπου τα βλέμματα συναντιούνται, εκεί όπου παρακολουθείς από απόσταση, κυριολεκτικά, αναπνοής.
Αυτό συμβαίνει και στην παράσταση «Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς», που λαμβάνει χώρο στο σαλόνι ενός διαμερίσματος στα Ιλίσια, μια διασκευή της νουβέλας του Λέοντος Τολστόι, σε σκηνοθεσία Δανάης Ρούσσου και με πρωταγωνίστρια την Όλια Λαζαρίδου. Είναι η «Οικία Ιλίτς» με τις βαριές, κόκκινες βελούδινες κουρτίνες, τα έπιπλα αντίκες, τις ατάκτως εριμμένες περίτεχνες ξύλινες καρέκλες, τα χαλιά, το παραβάν, τα διάφορα μπιμπελό, τα κηροπήγια, τις βαλίτσες, το σιδερένιο κρεβάτι δίπλα στο τζάκι που ανάβει με την φωτογραφία του Ιβάν. Όλα παραπέμπουν σε μια άλλη εποχή, στη Ρωσία στα τέλη του 1880. Αφού σε υποδεχτεί θερμά η σκηνοθέτρια και επιλέξεις που θα καθίσεις στο δωμάτιο του Ιβάν Ιλίτς, έρχεται σαν κέρασμα κόκκινο κρασάκι σε κρυστάλλινο ποτήρι μινιατούρα. Ωραία χειρονομία!
Η ηθοποιός Όλγα Λαζαρίδου εμφανίζεται ξαφνικά σαν αερικό ανάμεσά μας, ντυμένη με τη λευκή στολή υπηρεσίας. Ο Ιβάν Ιλίτς έχει πεθάνει και εκείνη μαζεύει, από το σπίτι, τα πράγματά του. Είναι η υπηρέτρια που στάθηκε ως το τελευταίο λεπτό δίπλα του σαν φύλακας άγγελος και εξιστορεί την ιστορία του ευκατάστατου εισαγγελέα. Και καθώς ξεσκονίζει, ξεκρεμάζει, αποθηκεύει και πίνει και εκείνη λίγο κρασί, πιάνει το νήμα της ξέφρενης ζωής ενός ανθρώπου που έζησε στο έπακρον και ξαφνικά βρέθηκε αντιμέτωπος με τον θάνατο. Θυμάται όλες τις εύκολες και δύσκολες στιγμές του, τη ζωή κατά τη διάρκεια της αρρώστιας, βουτά στην άβυσσο της ψυχής του όταν αντιλαμβάνεται το τέλος να έρχεται.
Γιατί ο Ιβάν Ιλίτς ανέβηκε τα σκαλοπάτια της προσωπικής, κοινωνικής και επαγγελματικής καταξίωσης με φόρα. Όλα πήγαιναν πρίμα στην «αξιοπρεπή» ζωή του ή έτσι τουλάχιστον πίστευε, μέχρι που η αρρώστια του χτύπησε την πόρτα, μετά από έναν επιπόλαιο τραυματισμό. Και τότε συνειδητοποιεί ότι δεν είναι άτρωτος, ότι θα πεθάνει αργά και βασανιστικά, μόνος και έρημος χωρίς τη συμπαράσταση των δικών του ανθρώπων. Η οικογένεια, οι φίλοι, οι συνάδελφοί του παραμένουν αμέτοχοι και απόμακροι στο δράμα του. Αυτό που τον εξουθενώνει περισσότερο, εκτός από την αναμονή του θανάτου, είναι ο αφόρητος πόνος. Μοναδικό του στήριγμα στη βαθιά οδύνη του, ο υπηρέτης (στη συγκριμένη διασκευή η υπηρέτρια) με την καλή καρδιά σαν Άγγελος του Ελέους, στο πρόσωπο του οποίου, ο Ιλίτς βρίσκει μια χαραμάδα φωτός και αγάπης στο σκοτάδι που τον καλύπτει.
Σε ατμόσφαιρα μεταμέλειας, αναμετράται με τον πρότερο ανούσιο βίο του και με λάθη του παρελθόντος, ζυγίζει τις βαθιές επιθυμίες του, αναλογίζεται τον χαμένο χρόνο μέσα στην υποκρισία, τον καθωσπρεπισμό και την κενότητα...τότε που τον ενδιέφεραν μόνο η καριέρα, τα πλούτη, η εξουσία, η απόκτηση κύρους και όχι η πραγματική ουσία της ύπαρξης.
«Μπορεί να μην έχω ζήσει όπως θα έπρεπε;» σκέφτεται. «Μα πώς να μην είναι έτσι, όταν τα έχω κάνει όλα όπως θα έπρεπε;» αναρωτιέται.
Αυτή είναι η ιστορία της μάχης ενός ανθρώπου με τον θάνατο. Ένας άνθρωπος που στα μέσα της ζωής του (μόλις 45 ετών), βρίσκεται πρόσωπο με πρόσωπο με τη θνητότητα, την αυτογνωσία, τον πνευματικό λυτρωμό. Βασανισμένος από τις σκέψεις του θανάτου και του τίποτα, τα συναισθήματά του κυμαίνονται συνεχώς μεταξύ ελπίδας και απελπισίας, λαχτάρας και αδυναμίας, χαράς και σκότους. Συλλογίζεται τη μοναξιά πάνω στη σκληρότητα του ανθρώπου, στη σκληρότητα του Θεού. Και η απουσία του Θεού...παρούσα.
Η Δανάη Ρούσσου διασκευάζει το κείμενο με την αρωγή της Όλιας Λαζαρίδου, σε μετάφραση της Σταυρούλας Αργυροπούλου και σκηνοθετεί με απλότητα, αλήθεια και ευαισθησία. Στήνει ένα σκηνικό με άρωμα εποχής και πλάθει μια χειροποίητη συνθήκη με πολύ αγάπη και μεράκι. Την θετική αύρα την νιώθουμε από την είσοδό μας κιόλας. Γινόμαστε θεατές στο παιχνίδι της ζωής και του θανάτου. Λίγα μόλις μέτρα απέχει, άλλωστε, το νεκροκρέβατο του Ιβάν Ιλίτς. Η σκηνή με το σύντομο πέρασμα του ίδιου του ασθενούς ενισχύει την ονειρική ατμόσφαιρα.
Όσον αφορά την Όλια Λαζαρίδου, είναι μαγική, ένα ευγενικό πλάσμα, που ελίσσεται στον χώρο με αξιοζήλευτη άνεση σαν να ήταν υπηρέτρια σε αυτό το σπίτι μια ζωή. Εκφραστική και ευθύβολη μεταλαμπαδεύει το αίσθημα της οικειότητας, μετατρέποντας τη θέαση σε εμπειρία!
Μέσα στον ζόφο των καιρών κι εκεί που νιώθεις ότι κάτι πάει λάθος, έρχεται αυτό να σου φανερώσει το φως με την απλότητα και την ηρεμία του. Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΙΒΑΝ ΙΛΙΤΣ...ανάσα!