«VANYA» | ΚΡΙΤΙΚΗ
- Ημερομηνία: Παρασκευή, 21/03/2025 21:33
Ελπίδες, όνειρα και λάθη του παρελθόντος βρίσκονται στον πυρήνα της νέας διασκευής του τσεχοφικού δράματος, που διερευνά την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων συναισθημάτων. Το «VANYA» του Simon Stephens είναι η απογυμνωμένη εκδοχή του κλασικού «Θείος Βάνιας» του Τσέχωφ.
Τι κάνει, όμως, τo Vanya τόσο διαφορετικό αλλά και τόσο ελκυστικό; Ας ξεκινήσουμε με το προφανές: είναι ένα one man show, βασισμένο στο πρωτότυπο έργο του Τσέχωφ, όπου συνήθως χρειάζονται αρκετοί ηθοποιοί για να αποδοθούν πειστικά οι περίπλοκοι κύριοι χαρακτήρες και οι λεπτές εντάσεις μεταξύ τους. Εδώ ο ηθοποιός αναλαμβάνει όλους τους αρσενικούς και θηλυκούς ρόλους: τον σαρκαστικό «Ιβάν» (Βάνια), την όμορφη, πέτρα του σκανδάλου, «Έλενα», τον συνταξιούχο εγωκεντρικό καθηγητή λογοτεχνίας «Αλεξάντερ» (στην προκειμένη περίπτωση έναν άλλοτε διάσημο σκηνοθέτη) και την καλόκαρδη αλλά άχαρη κόρη του «Σόνια», τη χήρα μητέρα του Βάνια «Μωρήν», τον αντίζηλό του και επαρχιακό, αλκοολικό γιατρό «Μάικλ», την οικονόμο «Ελίζαμπεθ» και τον δύστροπο «Λίαμ».
Οι τύψεις και οι απογοητεύσεις αφθονούν. Ο Αλέξανδρος έχει πλήρη συνείδηση ότι οι δυνάμεις του εξασθενούν. Ο Ιβάν (Θείος Βάνιας) αισθάνεται ότι έχει σπαταλήσει τη ζωή του στο κτήμα και στις επιχειρηματικές υποθέσεις της οικογένειάς του, χωρίς να χαίρει ιδιαίτερης αναγνώρισης για την προσπάθειά του. Η Σόνια ερωτεύεται τον Μάικλ, ο οποίος έχει μάτια μόνο για την Έλενα. Με λίγα λόγια, όλοι είναι εγκλωβισμένοι σε μια ατέρμονη λούπα, που δείχνει τη ματαιότητα αλλά και τη γελοιότητα της ζωής.
Στη σύγχρονη εκδοχή του Stephens, το κείμενο είναι συμπυκνωμένο και ελαφρώς επεξεργασμένο, το λεξιλόγιο εκσυγχρονισμένο, έτσι ώστε η ιστορία να φαντάζει πιο άμεση, κατανοητή και περισσότερο απολαυστική, όπου ο εφιάλτης και η φάρσα είναι σε πλήρη αντίστιξη. Εξάλλου, τίποτα δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά από τις αρχές του 19ου αιώνα. Οι ίδιες ανθρώπινες ανησυχίες, η ίδια αλόγιστη εκμετάλλευση της φύσης, η ίδια ανεξήγητη έλλειψη αγάπης και νοήματος, η ίδια σπαρακτική ανάγκη για αλλαγή.
Η σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Ραπτοτάσιου είναι ριζοσπαστικά ευφυής και μετάφραση της Δανάης Λουκάκη γλαφυρή. Τοποθετεί τον ηθοποιό σε ένα σούπερ μάρκετ (σκηνικό Marco Turcich), έναν χώρο αναλώσιμο, έναν τόπο κατανάλωσης και αφθονίας. Προσεγγίζει το έργο από την οπτική ματιά του Βάνια. Θυμάται όλες εκείνες τις τραγελαφικές στιγμές της ζωής του ανάμεσα στα πατατάκια, τις χλωρίνες και τα χαρτικά. Μιας ζωής που πήγε στράφι, γιατί δε μπόρεσε να ξεφύγει από εκείνο το αρρωστημένο περιβάλλον. Οι αναμνήσεις τρυπούν το μυαλό του καθώς τακτοποιεί τα ράφια ψάχνοντας τα όνειρά του χάθηκαν ανεπιστρεπτί.
Τεστ αντοχής! Αυτό που κάνει την ερμηνεία του Γιώργου Καραμίχου να ξεχωρίζει είναι το εύρος και η ικανότητά του να μεταμορφώνεται μεταξύ των χαρακτήρων. Ο καθένας ιδιαίτερος και ζωντανός. Οι μεταβάσεις του είναι τόσο ρευστές και πειστικές, που το κοινό παρασύρεται αβίαστα στον πυρήνα του έργου. Το πρόσωπό του γίνεται ο καμβάς για μια μυριάδα συναισθημάτων. Κάθε τρεμόπαιγμα αμφιβολίας, θυμού και θλίψης επικοινωνείται με εκπληκτική διαύγεια. Ο Καραμίχος ενδύεται συνολικά οκτώ χαρακτήρες και καταφέρνει να δώσει στον καθένα ξεχωριστή υπόσταση. Ελίσσεται από ήρωα σε ήρωα χωρίς να αλλάζει ποτέ κοστούμι, με μόνο λεπτές αλλαγές στη στάση και τον τόνο της φωνής και με μια εκπληκτικά ακριβή οικονομία χειρονομιών και ορισμένων αξεσουάρ π.χ. ένα ζευγάρι γυαλιά μυωπίας, ένα γάντι κουζίνας, ένα σκουπόξυλο, μία ποδιά, μία πετσέτα. Τα ανθρώπινα σκίτσα του είναι αιχμηρά και πειστικά. Και μπορεί να συγκρούονται, αλλά οι ψυχές τους μοιάζουν να δονούνται, να διεισδύουν και να συγχωνεύονται μεταξύ τους.
Φοράει μια πράσινη αθλητική φόρμα (κοστούμι Μαρία-Σεσίλ Ιγγλέση). Ακόμη και ο τίτλος του έργου έχει αφαιρεθεί. Όλα είναι προσανατολισμένα σε μια εμπειρία καθαρού θεάτρου χωρίς περιττά στοιχεία, δίνοντας τη δυνατότητα στο κοινό να επικοινωνεί απευθείας με τον ηθοποιό και το κείμενο.
Η ικανότητα του Καραμίχου να μεταφέρει την πολυπλοκότητα της απόγνωσης, της απογοήτευσης και των φευγαλέων στιγμών ελπίδας του Βάνια είναι τρανή απόδειξη του ταλέντου του. Ένα αληθινό tour de force! Ένα masterclass στην υποκριτική ικανότητα, στον τόνο και τον ρυθμό!